روزنامه همدلی
1397/07/23
از مکانیسم مالی ویژه چه چیز به دست می‌آید؟ تعامل نابرابر ایران و اروپا
کاوه افراسیابی- مقامات اروپایی را می‌بایست به خاطر تلاش‌های شجاعانه‌شان برای حفظ توافق هسته‌ای ایران علی‌رغم خروج ایالات‌متحده و اعمال تحریم بر ایران مورد قدردانی قرار داد. آنچه بسیاری را در جامعه جهانی شگفت‌زده کرد، اراده سیاسی غیرقابل پیش‌بینی اروپا در ایستادن برابر آمریکا و قلدری این کشور در کنارگذاشتن توافق هسته‌ای ایران و برداشتن گام‌هایی در جهت حفظ برجام از طرف آنها بود. قدم‌های اخیر بیشتر ناظر به برقراری نوعی «تنظیم مقررات» برای حفاظت از شرکت‌های فعال در ایران از تحریم‌های ثانویه آمریکاست که برای آن هجده میلیون یورو اعتبار جهت حمایت از بخش خصوصی حاضر در ایران اختصاص داده شده و علاوه بر آن طراحی نظام ترجیحی به نام «ماشین با مقصود خاص» (SPV) که به وسیله آن تجارت میان ایران و اروپا بتواند دلار و نظام مالی آمریکا را دور بزند.قطعاً SPV قدمی به جلوست و با جزئیاتی که هنوز منتشر نشده، پیشرفتی محسوس را در ماه‌های بی‌عملی گذشته نشان می‌دهد، هنگامی که موج خروج شرکت‌ها از ایران با عمل محسوس دولت‌های اروپایی مبنی بر اظهار پایمردی در مورد توافق هسته‌ای (برجام) ناسازگار می‌نمود. همانطور که انتظار می‌رفت، مقامات آمریکا عمیقاً (از موضع دولت های اروپایی) ناامید شدند. تا جایی که مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا نتوانست ناامیدی خود را از عدم همکاری دولت‌های اروپایی و همسازی‌نکردنشان با کشور متبوعش در سیاست خصمانه در خصوص ایران پنهان نماید. در عین حال در جلسه اخیر شورای امنیت به ریاست ترامپ، دولت‌های اروپایی فرصت را برای ابراز مخالفت عمیق خود با تصمیم آمریکا در خصوص برجام مغتنم دانستند. توافقی که منافع اقتصادی و امنیتی اروپا را در بر داشت.
اما با نزدیک‌شدن ضرب‌العجل تحریم‌های آمریکا، پرسش اصلی این است که از مکانیسم SPV چه چیز واقعا به دست می‌آید؟ از نظر ایران، نه توافق کاغذی، بلکه گام‌هایی واقعی و انضمامی است که بتوانند به منافع اقتصادی ترجمه شوند. در جمع متخصصین، اجماع وجود دارد که شرکت‌های بزرگ اروپایی که منافع قابل‌توجهی در ایالات متحده دارند با تکیه بر مکانیسم SPV بر روی منافشان خطر نخواهند کرد. این موضوع باعث خروج شرکت‌های عمده اروپایی در حوزه‌های انرژی، خودروسازی، بیمه و حمل‌ونقل شده است. شرکت‌هایی مانند توتال، دنیلی، آلیانس، پژو و مرسک که با شرکت‌های کوچک‌تر قابل جایگزینی نیستند. همچنین چگونگی ادامه واردات نفت اروپا از ایران در غیاب شرکت‌های بزرگ نفتی و حمل‌ونقل اروپایی شفاف نیست. سازوکار SPV در اصل معطوف به شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی طراحی شده است که بنا بر اظهارات، منافع محدودی در آمریکا دارند. البته در حال حاضر پیش‌بینی واکنش شرکت‌های کوچک‌تر اروپایی و آمادگی آنها برای ریسک‌پذیری بر مبنای این سازوکار مشخص نیست. چرا که در بسیاری از موارد، شرکت‌های متوسط به دنبال ارتقای اندازه خود هستند و این به معنای امتناع احتمالی آنها از پذیرش سازوکار SPV از ترس خطر انتقام‌گیری آمریکا است.
اگر واقع‌گرایانه به صحنه بنگریم، می‌توان گفت که SPV تغییر زیادی در شرایط حاصل از خروج آمریکا از برجام مثلاً در مورد شرکت‌های هوایی که ایران را ترک کرده‌اند یا افت تجارت میان ایران و اروپا ایجاد نخواهد کرد. این منوال در آینده قابل‌پیش‌بینی ادامه خواهد داشت و SPV بیشتر به عنوان یک ژست سیاسی معنا خواهد داشت تا یک راه حل جدی اقتصادی که تقاضای مشروع ایران از تعهدات برجامی اروپاییان در عادی نگاه‌داشتن روال تجارت با ایران، واردات نفت از این کشور و دسترسی‌اش به سیستم مالی اروپای را پاسخ دهد. شایسته است SPV با گام‌های بیشتری نظیر دسترسی مالی ایران به نظام مالی یورو و امکان بانک مرکزی ایران به بانک‌های اتحادیه اروپایی و به خصوص بانک‌های مرکزی اتحادیه اروپایی برای تراکنش‌های عادی مالی کامل شود. چاره‌ای کارآمدتر اما می‌تواند ایجاد یک بانک تجاری ایرانی-اروپایی باشد که امکان تجارت اروپامحور با ایران را به جای سیستم دشوار تهاتری فراهم کند، در شرایطی که تجربه ناخوشایند پیشابرجامی ایران از سیستم تهاتری موجب ازدست‌رفتن میلیاردها دلار شد.
در عین حال، اگر اروپا در حفظ برجام مصمم باشد، می‌بایست خود را به تجارت بر مبنای یورو با ایران متعهد بداند، قسمتی با صدور اعتبار از طرف دولت‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران و قسمت دیگر با واردشدن به ترتیبات خاص با شرکت‌های انرژی خود به منظور حفظ تعاملات انرژی با ایران.
متاسفانه یکی از مشکلات SPV این است که این سازوکار به عنوان جایگزینی برای تجارت عادی با ایران مطرح شده است که همان طور که پیش‌تر اشاره شد برای حفظ برجام و مواد مختلف آن در عادی‌سازی تجارت با ایران ضروری است. علاوه بر آن در صورت تحریم شرکت‌های اروپایی طرف قرارداد با ایران از طرف آمریکا، اروپا می‌بایست آماده جریمه متقابل شرکت‌های آمریکایی باشد. از نگاه ایران، نگرانی‌ها و منافع مشترک اروپایی‌ها با آمریکا اهمیتی ندارد، بلکه آن چه مهم است تعهد متقابل طرفین در چارچوب برجام است، چیزی که در حال حاشیه پیداکردن از طرف اروپایی‌هایی است که آشکارا از قصد خود برای فراهم‌شدن منافع اقتصادی برای ایران سخن می‌گویند، اما نه با ادامه فعالیت‌های «بی‌ثبات‌کننده» ایران در منطقه. چنین جملاتی که نظیر آن را وزیر امور خارجه بریتانیا اخیرا در مصاحبه با رسانه‌های آمریکایی اظهار نمود، بدبینی ایرانیان را نسبت به دولت‌های غربی در دادن نصف قرص نان به ایران در ازای وفاداری کامل این کشور به تعهدات برجامی‌اش افزایش خواهد داد.
در واقع در نشست اخیر مجمع عمومی ملل متحد، رهبران کشورهای اروپایی فرصت را برای تحکیم این اتحاد از دست ندادند که مرتباً به ایران در خصوص تعهدات برجامی‌اش هشدار دهند. این هشدارها به وضوح پاسخ‌هایی بودند برای تهدید ایران به خروج از برجام و از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای خود در صورت اطمینان تهران از عدم‌النفع برجام؛ اما با همه آنچه آمد، ایران حتی با استفاده از SPV از منافع اقتصادی برجام محروم خواهد بود، قراردادی که محدودیت شدیدی را بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحمیل کرده است. مداخله مستقیم بانک‌های مرکزی اروپایی همچنان دیده نمی‌شود و به سختی می‌توان تصور کرد که مادامی که چنین گام‌های ضروری برداشته نشده‌اند اروپا چگونه می‌تواند به تعهدات خود در عادی‌سازی تجارت با ایران عمل نماید. SPV در واقع غیرعادی‌بودن تجارت با ایران را نهادینه می‌سازد و به جای جبران وضعیت موجود، به نوعی عقبگرد است و به خودی خود انگیزه‌ای کاملاً ناکافی که در بهترین حالت تفاوت جزیی بین شرایط اقتصادی امروز ایران با دوران پیشابرجام ایجاد می‌کند.
نتیجه آنکه اروپا نمی‌تواند از ایران انتظار یک مبادله نابرابر داشته باشد که نوعی «مستشرقی هسته‌ای» قلمداد خواهد شد. اروپا می‌بایست بین عمل کامل به همه تعهدات برجامی خود و انتظار برای تجدید نظر ایران در مورد توافق هسته‌ای یکی را انتخاب کند.
سایر اخبار این روزنامه
فراخوان رهبرانقلاب برای بررسی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت الگوی پیشرفت ایران برای 50سال آینده
از مکانیسم مالی ویژه چه چیز به دست می‌آید؟ تعامل نابرابر ایران و اروپا
شفافیت در صحن شورا
صدا و سیما نه تنها از فقر برنامه‌های خلاقانه بهره می‌برد، بلکه اعتماد مخاطبانش را هم از دست رفته می‌بیند
آگاهان اقتصادی بی سرانجامی یک سیاست اقتصادی را در گفت‌و‌گو با «همدلی» آسیب‌شناسی کردند
«همدلی» به مناسبت روز جهانی عصای سفید، مشکلات نابینایان کشور را بررسی کرد دستان بینا
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی در دانشگاه تهران با طرح پرسش‌های فراوان در حوزه‌های گوناگون به تحلیل آنها پرداخت
فراخوان رهبرانقلاب برای بررسی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت الگوی پیشرفت ایران برای 50سال آینده
البرادعی: ناپدید شدن خاشقجی، وجدان جهانیان را بیدار کرد
کاردار پیشین ایران در عربستان مطرح کرد دام آمریکایی‌ها برای «محمد بن سلمان»
بازتاب گسترده سخنان روحانی در رسانه‌های بین‌المللی
مرعشی: مدیران ما در اقتصاد به دنبال کارهای نشد هستند
