در باب شکایت دوم ایران از آمریکا در لاهه

 
به احتمال زیاد، دادگاه بین‎المللی لاهه با استناد به قرارداد دوستی بین ایران و آمریکا رأی خواهد داد. بعد از اینکه یک کشور مثل آمریکا اگر خروجش را از این پیمان به صورت عملی اعلام کند، یک سال طول می‎کشد تا این خروج از پیمان اجرایی شود. آن قرارداد دوستی تا یک سال آینده اعتبار خود را خواهد داشت. با توجه به اینکه دادگاه لاهه براساس قرارداد دوستی یک بار رأی داده و اگر صلاحیت خود را در مورد رسیدگی به شکایت دوم، مجددا تایید کند عملا به نفع ایران رأی داده است. فقط تفاوت این است که در قرارداد دوستی، منبع شکایت کاملا مشخص شده است. هردو طرف توافق کرده‎اند که طبق توافق نهایی به دادگاه لاهه مراجعه کنند و براساس متن همان قرارداد، دادگاه هم صلاحیت خود را تایید کرده است ولی در مورد شکایت دوم ایران، شرط وجود دارد. به عبارت دیگر قرارداد خاصی در این زمینه وجود ندارد یا برای مثال مرجع تصمیم‌گیری مشخص نشده است. موضوع در شکایت اول انجام شد، ولی در شکایت دوم که به نوعی شکایت مالی است و در آن بحث تروریسم و مساله حمله و تهاجم مطرح است، به سادگی شکایت قبل نیست. دادگاه در تصمیم‎گیری خود در این مورد که صلاحیت دارد یا ندارد، قطعا باید نظر خود را اعلام کند. با توجه به سابقه‎ای که هر دو شکایت بر اساس همین قرارداد دوستی صورت گرفته است، احتمال اینکه دادگاه صلاحیت خود را تایید کند بیشتر است. اگر دادگاه صلاحیت خود را تایید کند وارد موضوع می‎شود. در آن زمان تصمیم مشخص خواهد شد. شکایت اول در مورد تحریم‌های یکجانبه و غیراصولی آمریکا بود و دادگاه طبق مقررات تصمیم گرفت که چند مورد از تحریم‎ها نباید اعمال شود؛ از جمله دارو، غذا و قطعات هواپیما. شکایت دوم با تحریم ارتباطی ندارد بلکه موضوع دیگری در میان است. دادگاه صلاحیت خود را در مورد بررسی شکایت دوم تایید خواهد کرد. بعید است که تصمیم آن مانند تصمیم تحریم باشد. پیش‌بینی این است که دادگاه، صلاحیت خود را براساس قرارداد دوستی تایید کند ولی رأی دادگاه مشخص نیست. قرارداد دوستی ممکن است نقض شده باشد، اما فسخ نشده است. هر دو طرف قرارداد دوستی را ممکن است در گذشته نقض کرده باشند ولی هیچ یک از دو طرف تقاضای فسخ نکرده است. در یک سال که از اعلام خروج تا قطعی شدن آن طول می‌کشد، فرصتی برای ایران است تا از آمریکا شکایت کند.
* استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین‎الملل