منشا جدید تغییرات ارزی

آرزو حیدری*- روند کاهشی دلار با بسته پیشنهادی سران قوا برای کنترل بازار ارز مبنی بر افزایش اختیارات بانک مرکزی برای مداخله در بازار و مدیریت نوسانات ارزی و همچنین خوش‌بینی‌هایی که در رابطه با به سرانجام رسیدن چهارگانه‌هایFATF به وجود آمده بود، آغاز شد. در کنار عوامل ذکر شده، اخبار مربوط به برگزاری دادگاه مفسدان اقتصادی و مصمم بودن قوه قضائیه در برخورد با دلالان سفته باز نیز در رسانه به عنوان عامل کاهشی یاد شد. تحت تاثیر عوامل یاد‌شده و تغییر انتظارات، دارندگان ارزهای خانگی را در قالب فروشنده در روز دوشنبه هفته گذشته به بازار کشاند. اما افت شدید قیمت‌ها در روز بعد یعنی سه‌شنبه اتفاق افتاد؛ به طوری که در همان شب سه‌شنبه ریزش قیمت گسترده‌ای در تمام کشور را شاهد بودیم. نکته قابل توجه که در این کاهش قیمتی برجسته بود این بود که بر اساس مشاهدات مشهد نقطه آغاز و محور این تحولات بود. به طوری که برخی از خیابان‌های این شهر شاهد حضور بدون محدودیت دلالان بودند. زمانی که دلار در مشهد حدود ۱۰۴۵۰ تومان خرید و فروش می‌شد، در تهران ۱۰۵۵۰ تا ۱۰۶۰۰ تومان بود و اختلاف در روزهای بعد نیز مشاهد شد. علت این اختلاف را باید در آن سوی مرزها در شهر هرات جست‌وجو کرد. هرات افغانستان، سلیمانیه عراق و دوبی امارات از جمله سه محلی هستند که قیمت ارز در آن‌ها با ایران تا حدی مرتبط و برای معامله گران ارز قابل توجه است به این دلیل که با توجه به تحریم‌ دلاری ایران و عدم امکان مبادلات دلار از کانال بانک‌های خارجی در سال‌های گذشته، برخی کشورها از جمله امارات و عراق به عنوان کانال نقل و انتقال دلار به ایران مطرح بوده‌اند. در سال‌های اخیر با توجه به حجم معاملات ایران در امارات و سهولتی که در ورود ارز از کانال صرافی‌های این کشور وجود داشت، برای سال‌ها نرخ حواله درهم و میزان عرضه و تقاضا در صرافی‌های این کشور در معاملات ارزی ایران اثرگذار بود؛ اما در سال‌های اخیر با توجه به محدودیت‌های نقل و انتقال ارز از طریق دوبی، برخی کشورهای دیگر از جمله عراق و افغانستان تا حد زیادی جایگزین دوبی شدند، هر چند که حجم مبادلات آنها با ایران به اندازه دوبی نبوده است بنابراین هر زمان که اتفاقی در این بازارها موجب تغییر قیمت ارز شود، می‌تواند بازار ارز ایران را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد. نکته قابل توجه آن است که در شب ریزش ارزها، دلار در هرات ۱۰۲۰۰ تومان خرید و فروش می‌شد؛ یعنی با اختلاف250 تا 300 تومان کمتر از مشهد. بنابراین می‌توان دریافت که افت قیمت شدید دلار مشهد در مقایسه با سایر شهرها به علت تزریق ارز توسط اهالی کشور افغانستان بوده است. این در حالی بود که قیمت درهم امارات علی‌رغم آنکه نرخ ثابتی با دلار دارد، در آن زمان به نرخی بالاتر از قیمت دلار معامله می‌شد. این موضوع نشان می‌دهد که بازار دلار در دوبی نقش محوری در افت قیمت آن در ایران نداشته است؛ در واقع باید گفت مشهد و هرات واژگان جدیدی خواهند بود که به ادبیات ارزی معامله‌گران وارد شده است.
*کارشناس اقتصادی