صعود شهرستانی‌ها، سقوط تهرانی‌ها

روز گذشته آخرین نتایج سیستم رتبه‌‌بندی دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی تایمز ۲۰۱۹ منتشر شد که در آن تعدادی از دانشگاه‌های کشور هم وجود داشتند. تا چند سال پیش تنها دو دانشگاه در این رتبه‌بندی بودند و هیچ نام و نشانی از دیگر دانشگاه‌ها نبود.حالا در این رتبه‌بندی که براساس اولویت‌های آموزشی، پژوهشی و تحقیقاتی و دیگر معیارها سنجیده شده، تعداد دانشگاه‌های ایرانی افزایش پیدا کرده است. سیستم رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی تایمز، یکی از مشهورترین نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است که در سال 1960 تاسیس شد و اولین رتبه‌بندی خود را در سال ۲۰۰۴ با همکاری تایمز و کیواس منتشر کرد. پایگاه بین‌المللی تایمز با 50 سال تجربه به‌عنوان منبع تحلیلی مهمی در شاخص‌های آموزشی دنیا شناخته می‌شود. این رتبه‌بندی از 13 شاخص در قالب پنج معیار کلی آموزش شامل فضای آموزشی (۳۰ درصد از نمره کل)، پژوهش (۳۰ درصد از نمره کل)، استنادها (۳۰ درصد از نمره کل)، درآمد صنعتی (2.5 درصد از نمره کل) و وجهه بین‌المللی (7.5 درصد از نمره کل) تقسیم می‌شود. هرساله و پس از انتشار این رتبه‌بندی، وضعیت دانشگاه‌های کشور که در آن قرار گرفته‌اند نسبت به سال گذشته مطلوب‌تر است؛ صعود دانشگاه‌های ایران در فهرست رتبه‌بندی تایمز در حالی است که از سال 2012 تا 2014 میلادی از ایران تنها یک دانشگاه و در سال 2015 فقط دو دانشگاه صنعتی شریف و صنعتی اصفهان در این رتبه‌بندی حضور داشتند که در آخرین رتبه‌بندی 29 دانشگاه ایرانی در آن وجود داشت در حالی که حتی در سال 2017، 18 موسسه ایرانی در رتبه‌‌بندی جهانی تایمز جزء برترین موسسات علمی قرار گرفتند و این تعداد در سال 2016، 13 موسسه بود. اما در رتبه‌بندی تایمز در سال 2019، دانشگاه‌های کاشان، علوم پزشکی مشهد و صنعتی شیراز که برای اولین‌بار حضور دارند، رتبه‌های خوبی کسب کرده‌اند؛ با این حال دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با بازه رتبه‌ای 400-351 و دانشگاه صنعتی امیرکبیر و نیز دانشگاه کاشان با قرار گرفتن در بازه‌های رتبه‌ای 600-501 بین دانشگاه‌های برتر در این نظام رتبه‌بندی قرار دارند. به این ترتیب از 29 دانشگاه کشور یک دانشگاه در رتبه یک (صنعتی نوشیروانی بابل)، دو دانشگاه در رتبه دو (صنعتی امیرکبیر و کاشان)، هشت دانشگاه در رتبه چهار (علم وصنعت، صنعتی اصفهان، علوم پزشکی مشهد، صنعتی شریف، صنعتی شیراز، تبریز، تهران، علوم پزشکی تهران)، 10 دانشگاه در رتبه 12 (شهیدمدنی آذربایجان، فردوسی مشهد، گیلان، علوم پزشکی ایران، اصفهان، خواجه‌نصیرالدین طوسی، مازندران، شهیدبهشتی، علوم پزشکی شهیدبهشتی و شیراز) و هشت دانشگاه در رتبه 22 (الزهرا، بیرجند، خوارزمی، باهنر کرمان، صنعتی شاهرود، ارومیه، یزد و زنجان) قرار دارند. شاید جالب باشد که بدانید رتبه دانشگاه نوشیروانی بابل بهتر از دانشگاه امیرکبیر است و این دانشگاه در سال 2018 دانشگاه نوشیروانی بابل همچنان در صدر جدول بوده است اما این‌بار افت هم داشته که با این حال همچنان بالا‌تر از دانشگاه امیرکبیر قرار گرفته است، در ادامه، این رتبه‌بندی نشان می‌دهد دانشگاه نوشیروانی بابل در سال 2018 از 100 امتیاز کلی 42 امتیاز کسب کرده در حالی که دانشگاه امیرکبیر با اختلاف زیاد رتبه 21 را به دست آورده است. ازجمله دیگر شاخص‌های مهم باید در شاخص استنادات به دانشگاه نوشیروانی بابل اشاره کرد به‌طوری که رتبه‌ای با عدد 99 را نشان داده و دانشگاه امیرکبیر در حدود رتبه 35 ایستاده است. در رتبه‌بندی سال 2019، دانشگاه علم و صنعت با یک‌پله سقوط به جایگاه چهارم آمده و دانشگاه کاشان در جایگاه سوم قرار گرفته است. نکته قابل توجه دیگر، قرار گرفتن دانشگاه‌های علوم پزشکی مشهد و دانشگاه شیراز بالاتر از دانشگاه تهران است که در رتبه‌بندی سال 2018 جایگاه پایین‌تری داشته‌اند. اما حال و روز رتبه‌های برخی دانشگاه‌های برتر و تهرانی قابل‌تامل است. رتبه دانشگاه شریف طبق این نظر‌سنجی کاهش پیدا کرده به‌طوری که از رتبه ششم در رتبه‌بندی 2018 به رتبه هفت در رتبه‌بندی 2019 سقوط کرده است،یادانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی که در سال 2018 در رتبه پنج بوده با سقوط 12 پله‌ای به رتبه 17 رسیده است. دانشگاه تهران نیز وضع مشابهی دارد اما باید دید چرا دانشگاه شریف، تهران، خواجه‌نصیر و... که جزء دانشگاه‌های پرطرفدار کشور هستند، سیر نزولی را به‌جای سیر صعودی در پیش گرفته‌اند؟!  دانشگاه شریف  در شاخص Teaching یا تدریس با اینکه از سال 2012 تا 2013 صعود مناسبی داشته، در سال‌های 2014 تا 2017 با سقوط بدی روبه‌رو بوده است و درنهایت در سال 2018 دوباره سیر صعودی را در پیش گرفته است اما با شیبی بسیار ملایم و کم که همین موضوع در کاهش رتبه 2019 تاثیر گذاشته است که در research یا پژوهش هم از سال 2013 تا 2018 نزول را تجربه کرده که در citation یا استنادات هم از سال 2014 تا 2016 شاهد یک روند نزولی بوده است. اما در شاخص industry income یا صنعت درآمدی این دانشگاه در سال 2012 تا 2013 در اوج بوده است که متاسفانه بعد از آن تا سال 2017 شاهد یک سیر نزولی با شیب فراوان بوده است، به‌صورتی که نزدیک به کمترین میزان خود رسیده بود، اما در سال 2018 تا 2019 دارای رشدی ضعیف و کم بوده است. وضعیت در دانشگاه تهران هم چندان تعریفی ندارد به‌نوعی که در رتبه‌بندی 2018 در جایگاه هشتم قرار داشته اما در رتبه‌بندی 2019 به رتبه دهم سقوط کرده که باید این مساله را در شاخص industry income یا درآمد صنعتی دید؛ چراکه شاخص این بخش دانشگاه تهران بین سال‌های 2013 تا 2018 با سیر نزولی همراه بوده و در شاخص تدریس هم از سال 2016 تا 2018 وضعیت نامطلوبی داشته است. این دانشگاه همچنین در شاخص research یا تحقیق و پژوهش هم وضعیت خوبی نداشته است به‌گونه‌ای که از سال 2016 تا 2017 سیر نزولی را سپری کرده هرچند بعد از آن تا سال 2018 سیری صعودی داشته و پس از آن با شیب نسبتا صفر ادامه داده است. دانشگاه خواجه‌نصیرالدین‌طوسی اما شاهد سقوط فراوانی بوده؛ چراکه در رتبه‌بندی 2018 در جایگاه پنجم قرار دارد اما در آخرین رتبه‌بندی تایمز به جایگاه دوازدهم تنزل پیدا می‌کند که عامل در شاخص تدریس در سال‌های 2013 تا 2017 و شاخص درآمد صنعتی از سال 2018 تا 2019 سیر نزولی را در پیش گرفته‌اند. دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی اما در شاخص industry income یا صنعت درآمدی پیش از سال 2016 هیچ عکس‌العملی نداشته اما پس از آن و در سال 2017 رشدی نسبتا مطلوب نسبت به گذشته را در پیش نگرفته است. در شاخص تدریس یا Teaching بین سال‌های 2016 تا 2018 به کمترین حد رشد خود رسیده که پس از آن در سال 2019 و آخرین رتبه‌بندی تایمز کمی رشد داشته که در شاخص research یا پژوهش و تحقیق هم وضعیت نامناسبی را گذرانده است به‌نحوی که سیر رشد متوقف شده و به‌صورت خطی ادامه داده است، با این حال در شاخص citation یا استنادات، این دانشگاه در سال‌های 2016 تا 2017 رشد داشته که پس از آن با کاهش رشد و سیر نزولی روبه‌رو بوده است.