جمال خاشقجی ناپدید شد؛ ترامپ بن سلمان را تحقیر کرد دردسرهای تازه پرنس

همدلی| گویا رخدادهای عجیب و غریب حول و حوش سیاست عربستان تمامی ندارد؛ جدیدترین‌اش ناپدید شدن جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی در سفارت این کشور در ترکیه و نیز اظهارات تحقیرآمیز ترامپ نسبت به این کشور، در حالی که عربستان بزرگترین متحد آمریکا در خاورمیانه است.
بن سلمان وارد شد
بعد از اینکه سال گذشته، محمدبن سلمان با یک شبه کودتا (یا کودتا؟) سرکار آمد و نفر دوم عربستان شد(و به تعبیری نفر اول) تا حالا، اتفاقات عجیب و غریب کم در سیاست این کشور رخ نداده است. اتفاقاتی که چندان با ساخت محافظه‌کارانه خانواده آل‌سعود نسبتی نداشت. از بازداشت دسته‌جمعی بسیاری از ثروتمندان و متنفذان ارشد خانواده آل سعود به بهانه مبارزه با فساد بگیرید تا اقدامات ولیعهد جدید در حوزه مطالبات زنان؛ کارهایی مانند اجازه یافتن زنان برای رانندگی یا حضور آن‌ها در ورزشگاه‌ها. این‌ها را بگذارید در کنار بلندپروازی‌های اقتصادی شاهزاده جدید- که نمود آن را می‌توان در چشم‌انداز 2030 این کشور دید – تا سیاست خارجی تهاجمی محمدبن سلمان- که نمود آن را می‌توان در حمله نظامی به یمن مشاهده کرد- و همچنین ایجاد رابطه گرم با دشمن دیرین بسیاری کشورهای خاورمیانه، یعنی اسرائیل.
این بلندپروازی‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پرنس عربستان، گرچه در ابتدا دل برخی‌ها را در دیگر کشورهای خاورمیانه برد و خیلی‌ها از این گفتند که عربستان در آستانه یک پوست‌اندازی است و خلاصه می‌شود به عربستانی قدرتمند و پیشرفته امیدوار بود، اما هرچه زمان گذشت مشخص شد آن قضاوت‌ها خوشبینانه بوده است. حالا عربستان بیش از گذشته در معرض بی‌ثباتی است؛ چه اینکه این کشور بعد از سه سال هنوز نتوانسته است جنگ در یمن را به نتیجه دلخواه خود برساند؛ چشم‌انداز 2030 در محاق است و وضعیت خانواده سعودی نیز چندان باثبات به‌نظر نمی‌رسد و هرازگاهی اخباری مبنی بر وجود جنگ شدید قدرت در این خانواده در رسانه‌ها منشتر می‌شود.


در حوزه خارجی نیز وضعیت نیروهای تحت حمایت عربستان در سوریه هم در حال نزار هستند و لابد دیگر چیزی باقی نمانده که بشار اسد سیطره خود را بر کل سوریه بگستراند. عربستان امروز برخلاف آن چیزی که این کشور سعی دارد نزد افکار عمومی از خود بسازد، ضعیف‌تر از گذشته است. چنین وضعیتی را می‌توان در دو رویداد دید. گویی این دو رویداد، آینه‌ای تمام‌نما از عربستان امروز است: ناپدید شدن یک روزنامه‌نگار منتقد در سفارت این کشور در ترکیه به عنوان نمادی از وضعیت سیاست داخلی عربستان و اظهارات ترامپ پیرامون عربستان به عنوان نمادی از سیاست خارجی این کشور.
ترفندهای قدیمی کار می‌کنند؟
اینجا در خاورمیانه، آن هم در عربستان، همچنان روش‌های قدیمی جواب می‌دهد. یعنی رهبران این کشور همچنان علاقه دارند به‌رغم ظاهر اتوکشیده خود، همچنان از قدمای خود پیروی کنند؛ تو گونی کردن منتقد. همین پارسال بود که بن سلمان، سعد حریری نخست وزیر لبنان را دعوت کرد کشورش؛ بعدش هم او ربود؛ به جایی منتقلش کرد و سعد حریری را مجبور کرد جلوی دوربین چیزهایی بخواند و از نخست وزیری استعفا دهد.
نمایش آنقدر دم دستی و مضحک بود که حتی همپیمانان بن سلمان شاکی شدند. فرانسه تهدید کرد که اگر این نمایش پایان نیابد، پرونده به شورای امنیت می‌برد. در نهایت هم بن سلمان دست را تو رفت. حریری رفت فرانسه و بعدش هم لبنان؛ یک شکست دیپلماتیک مطلق برای ولیعهد تازه به دوران رسیده. حالا هم گویا همان سناریو در مورد یک روزنامه‌نگار منتقد رخ داده است.
چندی پیش جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد به سفارت کشورش در ترکیه می‌رود و بعدش هم ناپدید می‌شود. خیلی‌ها از این گفتند که عربستان این منتقد را ربوده است. از جمله روزنامه لبنانی الاخبار به نقل از منابعش در منطقه می‌گوید که مقامات عربستان به آنکارا اطلاع داده‌اند که جمال خاشقجی در ریاض است. بر اساس این گزارش که ایسنا آن را پوشش داده است انتقال این روزنامه‌نگار سعودی به ریاض تایید شده است به این نحو که مقامات عربستان نزدیک ۱۰ صبح روز جمعه گذشته با مقامات ترکیه تماس گرفته و اعلام کردند که با استرداد خاشقجی به عربستان سرنوشتش مشخص شده است و او در ریاض است.
الاخبار می‌گوید که انتقال خاشقجی به ریاض فرایند پیچیده‌ای داشته است. در گزارش روزنامه لبنانی آمده پس از اینکه خالد بن سلمان، شاهزاده و سفیر عربستان در واشنگتن به خاشقجی اطمینان خاطر داده بود که در صورت بازگشت به کشورش هیچ چیز او را تهدید نمی‌کند، این انتقال صورت گرفته است.
طبق اطلاعات به دست آمده، خاشقجی وارد ساختمان شماره یک کنسولگری عربستان در ترکیه شده و در حالی که نامزدش بیرون از ساختمان منتظر او بوده است و پیش از اینکه به سمت خودروی سفید بزرگ برای رفتن به فرودگاه هدایت شود، از ساختمان شماره دو این کنسولگری از راهروی مربوط به پرسنل ساختمان خارج شده است. به گفته الاخبار، در انتقال خاشقجی یکی از افسران ترکیه هم دست داشته است. البته آنگونه که در گزارش مذکور آمده است، همچنان شک و تردیدهایی پیرامون این روند انتقال وجود دارد.
البته ولیعهد عربستان روایت متفاوتی پیرامون این ناپدید شدن دارد. محمدبن سلمان در گفت‌وگوی تفصیلی خود با بلومبرگ، در پاسخ به سوالی پیرامون این روزنامه‌نگار عربستانی از آمادگی این کشور برای یافتن خاشقجی گفت و از این می‌گوید که حاضر است مجوز تفتیش کنسولگری این کشور در استانبول را به نیروهای امنیتی ترکیه بدهد.
به گزارش ایسنا که این مصاحبه بلومبرگ را پوشش داده است، بن سلمان می‌گوید: «ما شایعات را درباره وقایع خاشقجی شنیده‌ایم و می‌خواهیم هر چه سریعتر مساله روشن شود. ما به مذاکرات خود با دولت ترکیه درباره حادثه خاشقجی ادامه می‌دهیم.»
ترامپ: بدون ما دو هفته بیشتر دوام نمی‌آورید
بن سلمان: ما باید انتقاد و ستایش دوستان را پذیرا باشیم
چند روز پیش بود که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا باز هم به تحقیر سعودی‌ها پرداخت. ترامپ در یک همایش انتخاباتی در میسی‌سیپی گفت: «ما از عربستان حمایت می‌کنیم. من بن سلمان را دوست دارم. اما به او گفتم ما از شما حمایت می کنیم؛ چرا که نمی‌توانید بدون ما حتی دو هفته دوام بیاورید. به همین دلیل باید به ارتش ما پول پرداخت کنید».
حالا کاری به کیفیت درک تاجر نیویورکی از امنیت و سیاست خارجی نداریم (امنیت را می‌شود با پول خرید؟)؛ به این‌ها هم کاری نداریم که چگونه می‌شود رئیس یک دولت، کشور دیگری که بزرگترین متحدش در خاورمیانه است و حالا در گیر و دار دعوای ایران و آمریکا در قضیه برجام، این کشور- یعنی عربستان- یکی از معدود متحدان آمریکاست را اینگونه تحقیر می‌کند؛ به هیچ کدام این‌ها کاری نداریم؛ مسئله پاسخی است که بن سلمان به این اظهارات ترامپ
داده است.
ولیعهد عربستان به بلومبرگ می‌گوید: «ما باید انتقاد و ستایش و دوستان را پذیرا باشیم. ما روابط کاری خوب و ویژه‌ای با دونالد ترامپ داریم و من کار کردن با او را دوست دارم. ما سرمایه‌گذاری‌های عظیمی بین دو کشور داریم و تجارت ما با آمریکا در شرایط مطلوبی است و دستاوردهای بسیاری را محقق کرده‌ایم که امر واقعا مسرت بخش است. قبلا استراتژی ما تحویل اکثر سلاح‌هایمان به دیگر کشورها بود اما زمانی که ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا شد ما استراتژی تسلیحاتی خود را تغییر دادیم. به اعتقاد من ۹۹ درصد امور با آمریکا خوب است و تنها یک مساله منفی با آمریکا
وجود دارد.»
از این حرف بر می‌آید که ترامپ صدبرابر بدتر هم بار سعودی‌ها کند، اتفاق چندانی در سیاست آمریکا و عربستان نسبت به یکدیگر نمی‌افتد. هم‌پیوندی این دو کشور بیشتر از این است که با این اظهارات خراب شود. سوال این است که چه چیزی موجب شده است که سعودی‌ها حقارت‌های آمریکایی‌ها تحمل کنند، اما حتی هیچ واکنش کوچکی نسبت به این اظهارات نداشته باشند؟ دشمنی با ایران.
به‌نظر دستگاه ادراکی هیئت حاکمه عربستان دشمنی با ایران بر همه چیز ارجح است؛ حتی به تحقیر بوسیله آدمی چون ترامپ و کشوری چون آمریکا، در زمانه‌ای که شاید منزوی‌ترین دوران این کشور باشد.