روزنامه همدلی
1397/07/14
گزارش «همدلی» از حال و هوای پایتخت روزی برای تهـران
ستاره لطفی: عده‌ای دیگر آن را شهری دلپذیر و به‌خاطر سپردنی، مهربان و سخاوتمند با اندازه مطلوب و قواره مناسب که زیستن در آن ارزان، قابل دسترس و برای همه خواستنی است.در مقابل، عده‌ای آن را زشت بی‌قواره می‌دانند که لابه‌لای برج‌هایش قد کشیدن ساده نیست. عده‌ای دیگر می‌گویند زندگی در هیاهوی شلوغی‌اش گیج کننده و مغشوش است و عده‌ای آن را شهری گران و خاص طبقات مرفه می‌دانند. برخی از حاکم بودن روابط سرد، خشن و غیرانسانی‌اش سخن می‌گویند جوری که اگر دست‌هایش را بگیری آلوده می‌شوی و صدایش کنی به سرفه می‌افتی و عده‌ای دیگر اقلیمی خشک با هویتی خاک آلود می‌نامندش که ناودان‌هایش خواب باران می‌بیند.
تهران، زادگاه، گذشته، حال و آینده ما. شهری که زخم تاریخ بر تن دارد و نداشتن شناخت مردم باعث شد به جای مرهم بر زخم‌هایش جراحتش را بیشتر شود. واقعا از حیات و تاریخ پرفراز و نشیب هزارساله‌اش چه می‌دانیم؟
طهران قدیم
براساس گفته مورخین تهران در ابتدا روستایی نسبتاً بزرگ بود که میان شهر بزرگ ری و کوهپایه‌های البرز جای گرفته بود. پس از یورش مغولان و ویرانی ری، مهاجرت مردم از شهرهای اطراف به تهران افزایش یافت.
هر چند تاریخ دقیقی از آغاز شکل‌گیری تهران به‌عنوان یک شهر در دست نیست، اما ساخت تهران در سال ۹۶۱ ه.ق به‌دستور شاه طهماسب صفوی را می‌توان نقطه آغاز شکل‌گیری هسته تهران امروزی در نظر گرفت. توسعه و تغییرات تهران در دوره شاه‌عباس و سایر شاهان صفوی از جمله شاه سلیمان و پس از آن نادرشاه افشار و کریم‌خان زند در محدوده حصار شاه طهماسبی باقی ماند.
تهران فراز و فرودهای زیادی را به خود دید تا 233سال قبل، آقامحمدخان قاجار، روز یکشنبه ۱۱جمادی‌الثانی ۱۱۶۴ همزمان با عید نوروز در کاخ گلستان تاج سلطنت ایران را بر سر گذاشت و تهران را به عنوان پایتخت کشور معرفی کرد. گرچه آن روزها، وی حتی تصورش را هم نمی‌کرد که این تصمیم، روزی کلانشهری را به وجود آورد که بیش از ١٢ میلیون نفر را در خود جا بدهد.
در کشورهای مختلف دنیا بر حسب ظرفیت فرهنگی روزهایی از سال برای آشنایی یا یادآوری جامعه به نام موضوعی نامگذاری میشود، اما تا دو سال پیش تهران به عنوان پایتخت کهن ایران، در تاریخ رسمی کشور جایی نداشت و روزی به نامش ثبت نبود. تا اینکه در سال 1395 به همت شورای شهر تهران، «روز تهران» به تقویم کشور اضافه شد و این گونه تهران نیز صاحب روز شد و 14 مهرماه که در قانون اساسی مشروطیت، تهران به عنوان پایتخت تثبیت شد، به نام روز تهران، انتخاب شد.
امروز روز تهران است. تهران 1397 امروز با تهران 1164 آقامحمدخان قاجار فاصله‌ای به درازای تاریخ دارد. حالا تهران12 میلیون نفری، کمتر نشانی از تهران قدیم دارد، جز چند ساختمان قدیمی که در انبوه برج و ترافیک و دود، یادآور سده‌های رفته‌اند. از تهران قدیم چنارهای بلند مانده و مردمان ساکت عکس‌های قدیمی، و چند خانه فرو رفته در خود که ساعت‌شان در همان سال‌های دور یخ زده است در تهران شلوغ امروز جا مانده‌اند و سخت غریبی می‌کند. تهران امروز هر روز بزرگ‌تر و رنگی‌تر میشود و از تهران سال‌های سیاه و سفید، دورتر و دورتر...
«همدلی» به مناسبت روز تهران گفت‌وگویی با «زهره نژاد بهرام» عضو شورای شهر تهران انجام داد. وی در تعریف تهران و این که تهران چگونه است؟ چگونه باید باشد؟ و برای این بایستگی چه اقداماتی باید صورت گیرد، مطالبی را مطرح کرد که در ادامه می‌خوانید.
«تهران مادر شهر وسیع است که بستری برای رشد و اعتلای ساکنان خود و کشور شده است. این مادرشهر که امروز مسئولیت فرهنگ، اقتصاد، سیاست و اجتماع کشور را بر عهده گرفته، بیش از 25درصد تولید ناخالص ملی کشور را در خودش جای داده است و 5 دانشگاه مادر نیز در این شهر به فعالیت مشغولند و شاید بشود گفت نیمی از دانشجویان کشور در تهران تحصیل می‌کنند.
شهر تهران شهری است پر از ظرفیت و پر از فرصت و در عین حال مشکلات زیادی هم دارد. این شهر 700 کیلومتری حدود 9 میلیون نفر جمعیت دارد. در این شهر 700کیلومتری حدود 3267 هکتار بافت فرسوده وجود دارد که تقریبا 15درصد جمعیت 9 میلیونی در آن زندگی می‌کنند.
حمل و نقل عمومی شهر که در واقع یکی از شاخص‌ها و شاهرگ‌های زیست‌پذیر بودن و توسعه یافتگی محسوب میشود رقمی نسبتا خوبی دارد، اما کافی نیست و با توجه به جمعیتی که دارد نیازمند رشد و توسعه بیشتر است. هم اکنون 7 خط مترو در درون شهر وجود دارد و حدود 6 هزار واحد اتوبوس، اما این تعداد کافی نیست و نیازمند توسعه بیشتر است.
زیست‌پذیر بودن شهر تهران
اگر زیست‌پذیر بودن را به عنوان یک شاخص کیفی در نظر بگیرم، به نظر می‌رسد ما با دو دسته از عوامل روبه‌رو می‌شویم. یک دسته عوامل زیرساختی است و دیگری عوامل محتوایی. عوامل زیرساختی و ساختاری مثل حمل و نقل، ارتباطات، مسکن و کالبد در نظر بگیریم و در ارتباط با مسائل محتوایی مثل ارتباطات اجتماعی، سرمایه اجتماعی، سرزندگی شهری، مشارکت‌پذیری و بهره‌گیری از ظرفیت نهادهای مردم و مواردی از این دست در نظر بگیریم. در کل زیست‌پذیر بودن به این معنا نیست که فقط یک شاخص مربوط به حوزه محیط زیست را در نظر بگیریم. هر چند که خودش یکی از زیرساخت‌های اولیه محسوب میشود. هوای پاک، فضای سبز متناسب در واقع یکی از زیرساخت‌های اصلی برای هویت شهر زیست‌پذیر مطرح میشود اما به تنهایی نمی‌توان آن را به عنوان یک شاخص زیست‌پذیر بودن شهر معرفی کرد.
در واقع زیست‌پذیر بودن تلفیقی از عوامل کیفی به کمی است؛ تلفیقی از عوامل سخت‌افزاری و عوامل نرم‌افزاری است که هر کدام می‌تواند در تولید آن یکی موثر باشد. اگر موضوع ما اعتماد و اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی باشد، زیرساخت سرمایه اجتماعی اعتماد عمومی است و زیرساخت اعتماد گستردگی مشارکت اجتماعی است و مشارکت اجتماعی بستری برای تولد نهادهای مدنی است. و در مجموع اینها مدیریت شهری مدیریتی متمرکز نباشد و مدیریتی متشکل از فعالیت همه ساکنان در شهر باشد.
لذا یک رابطه کاملا متقابلی بین زیرساخت‌های موجود در درون شهر زیست‌پذیر و مسائل محتوایی آن که قابلیت کیفی آن را تعریف می‌کند، وجود دارد. از دیگر شاخص‌هایی که می‌توانیم برای شهر زیست‌پذیر نام ببریم این است که این شهر توانایی این را داشته باشد که بتواند مسکن مناسب، شغل مناسب و دسترسی به امکانات مناسب و احساس خوب زندگی را در درون شهروندان ایجاد کند. این که حس خوب زندگی در میان شهروندان به وجود بیاید در واقع موید زیست‌پذیر بودن است..
شهر تهران در بین 206 شهر جهان در سال گذشته میلادی رتبه 193 از لحاظ زیست‌پذیر بودن را به خود اختصاص داد و به نظر می‌رسد این امر موید این است که فاصله شهر تهران با شاخص‌های زیست‌پذیری که برجسته‌ترین آنها در سه مفهوم دسترسی متناسب، برابری و مشارکت تعریف میشود، نسبتا زیاد است و نیازمند این هستیم که این فاصله را هر چه بیشتر مرتفع کنیم.
تهران چگونه باید باشد
در جواب تهران چگونه است و چگونه باید باشد، باید بگویم ما بیشتر تمرکزمان بر این بود که از ظرفیت‌های تهران استفاده کنیم تا بتوانیم خلاهایی که ناشی از استفاده از ظرفیت‌های آن است جبران کنیم.
تهران از نظر موقعیت سوقالجیشی برای این که بتواند مرکزیت کشور را بر عهده بگیرد و به عبارتی پایتخت باشد از حدود 200 سال پیش مورد توجه قرار گرفت و توانسته این مقام را برای خود به دست بیاورد. داشتن منابع آبی متناسب و جایگاهش به‌عنوان این که ظرفیت‌های متناسبی از دسترسی به مناطق مختلف کشور را دارد، همچنین امنیت آن و مجموعه از این عوامل باعث شد که تهران بتواند نقش پایتختی را برای خودش ایفا کند. در واقع تهران مسئولیت کل کشور را ظرفیت‌های این شهر بر عهده گرفته است.
هم اکنون کل مراکز حاکمیتی اعم از انتظامی، اقتصادی سیاسی بین‌المللی در درون این شهر متمرکز است. در طول این 200 سال همیشه این تهران بوده است که این ظرفیت‌ها را در اختیار این مراکز قرار داده است، اما امروز با مشکلات جدی روبه‌رو شده است که این مشکلات نیازمند همگرایی و همکاری این مراکزی است که تاکنون تهران به آنان سرویس داده است، هست.
مسئولیت کشوری روی دوش تهران
اگر می‌خواهیم که مشکلات تهران مرتفع شود اگر می‌خواهیم تهران به روزهای اوج خودش برگردد لازم است تمام نهادها و دستگاه‌های که تاکنون از ظرفیت تهران استفاده کرده‌اند، بارو شدند، رشد پیدا کردند و بستری شدند برای توسعه کشور آنها اکنون دست به دست هم بدهند و نیازهای شهر تهران را مرتفع کنند.
اگر امروز ما شاهد ترافیک سنگین در شهر تهران هستیم. اگر امروز شاهد این هستیم که آلودگی هوا بخصوص در بعضی از فصول سال هستیم مجبوریم مراکز آموزشی و اداری را تعطیل کنیم که بتوانیم سلامت شهروندان را تامین کنیم. اگر امروز شاهد فاضلاب‌های هدایت نشده هستیم، شاهد بروز برخی از آلودگی‌ها در برخی از زمین‌های شهر هستیم، اگر شاهد فرونشست در برخی از قسمت‌های شهر هستیم، اگر شاهد مصرف بی‌رویه آب هستیم و مجبوریم چاه نیمه عمیق بزنیم یا آب را از جاهای دیگر به سمت تهران هدایت کنیم و مجبوریم رژیم بهینه از استفاده از آب را در سطح شهر تهران طراحی کنیم، همه اینها به دلیل این است که تهران مسئولیت کشور را به‌خاطر مرکزیت بودن بر عهده گرفته است.
پس برای اینکه تهران زیست‌پذیر باشد و به روزهای اوج خود برگردد، لازم است تمام دستگاه‌های حاکمیت که درون شهر تهران که درِ حیاط خود را گرفته و زندگی خود را تعریف می‌کنند، دست به دست هم بدهند و کمک کنند این مشکل حل شود.
یکی از جدی‌ترین مسائلی که می‌تواند مشکلات شهر تهران را حل کند و به زیست‌پذیر بودن نزدیک شود توسعه حمل و نقل عمومی است. امروز حاکمیت اعم از قوه مجریه، قوه قضاییه و حتی قوه مقننه باید دست به دست هم بدهند و بودجه مورد نیاز را برای توسعه خطوط مترو از 7 خط کنونی به بیش از 14خط تامین کنند. همچنین لازم است برای بهبود ناوگان شهری که اتوبوس‌ها هستند، اقداماتی انجام دهد.
قانون مصوبات زیادی را در این زمینه داشته است اما متاسفانه بخش زیادی از آن مترتب نشده است. اگر امروز می‌خواهیم تهران به روزهای اوج خود برگردد و زیست‌پذیر بودنش مورد توجه قرار بگیرد، باید نهادهای مدنی در تصمیم‌گیری‌های حوزه شهری مشارکت داشته باشند. امکان ندارد بدون کمک نهادهای مدنی و تشکل‌های غیردولتی و نهادهای صنفی فعال در سطح تهران امکان ارائه خدمات بهتر به شهروندان وجود ندارد. امکان توسعه فضای شهر وجود ندارد. باید دست به دست هم بدهیم و شرکای اجتماعی خود را در مدیریت و برنامه‌ریزی مورد توجه قرار بدهیم. شورای شهر پنجم تهران در این زمینه تمام تلاش‌های خودش را کرده است.
تهران نیازمند طرحی نو
باید ظرفیت‌های لازم برای مشارکت‌پذیری شهروندان فراهم شود. اما این مشارکت‌پذیری نیازمند نوعی هم‌آوایی و همگرایی مشترک در سطح حاکمیت و مدیریت شهری است. امکان ندارد بشود با مدیریت شهری پراکنده یعنی بخشی از مسئولیت‌ها بر عهده شهرداری و شورای شهر تهران است و برخی مسئولیت‌ها بر عهده دستگاه‌ها و سازمان‌های است که هیچ‌گونه ارتباط سازمانی با مدیریت شهری تهران ندارند. فقط اگر بخواهند کاری انجام بدهند به واسطه همکاری فردی است و طبیعی است که منافع سازمانی اینجا اولویت پیدا می‌کند بر منافع همکاری مشترک.
لازم است که طرحی نو براندازیم. سال‌هاست که لایحه طرح مجموعه شهری تهران در دست دولت و در دست مجلس رفت و آمد می‌کند، برگشت پیدا می‌کند و دوباره برمی‌گردد به مجلس. متاسفانه همچنان شاهد مدیریت‌های بخشی در شهر تهران هستیم.
برای اینکه شهر تهران را زیست‌پذیر کنیم باید به شهروند مشارکت‌پذیر فرصت بدهیم، امتیاز بدهیم، زمینه بروز خلاقیت بدهیم. اگر واقعا بخواهیم مشکلات شهر تهران مرتفع شود چاره‌ای نداریم به جز اینکه آنچه را که از منابع تهران مصرف کردیم به نوع دیگر به او برگردانیم و این امکانپذیر نیست مگر این که همکاری مشترک تحت قالب مدیریت جامع شهری صورت گیرد.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب اسلامی در اجتماع عظیم و پرشکوه بسیجیان در ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی:
گزارش «همدلی» از حال و هوای پایتخت روزی برای تهـران
دولت ایالات متحده بدعت نادرست خروج از توافق‌های بین‌المللی را یک بار دیگر تکرار کرد
همدلی از دلایل نابسامانی در بازار مسکن و همخوان نبودن دخل مردم با خرج خانه دار شدن گزارش می‌دهد
خاورمیانه محور کلان‌ترین استراتژی‌ها تحلیل همدلی پیرامون چرایی فرسوده شدن حکومت‌های خاورمیانه
گفت‌وگوی «همدلی» با مهوش افشارپناه، بازیگر قدیمی سینما و تلویزیون نقش برای بازیگران همسن من فقط شده چای ریختن!
موجی نو در سیاست خارجی
ظریف: ایران خواستار حل و فصل سیاسی در سوریه است
خروج طرح «تفکیک وزارتخانه‌ها» از دستور کار دولت
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی: رای شورای امنیت در کاهش نرخ ارز تاثیرگذار بود
صدیقی: انشاءالله در آینده قیمت‌ها کاهش یابد
دانشجویان ستاره‌دار و غیرستاره‌دار به کمیسیون آموزش مراجعه کنند
سرلشکر سلیمانی: اکسیر غیرت، معنویت و شهامت علاج اصلی کشور است
