روزنامه قانون
1397/07/12
دل نگـراني نفتي
طبق سهمیه تعیین شده از سوي اوپک، ایران مجاز به تولید روزانه ۳.۸ میلیون بشکه نفت در روز استبر اساس پيش بيني تحليلگران، توليد نفت عراق تا 10 سال آينده به هفت ميليون بشكه در روز خواهد رسيد
هنوز تاريخ رسمي آغاز تحريم‌ها فرا نرسيده اما آثار آن به خوبي در حوزه‌هاي مختلف ديده مي‌شود، خصوصا در بخش نفت و انرژي. بنابراين به نوعي تحريم‌ها پيش‌تر از تاريخ رسمي آن بر اقتصاد ايران سايه افكنده؛ بسياري از كشورهاي واردكننده نفت ايران، خريد خود را از ايران كاهش داده يا متوقف كرده‌اند. از سوي ديگر كشورهاي توليدكننده نفت نيز افزايش توليد را در برنامه خود قرار داده‌اند. از جمله اين كشورها عراق است كه سهم بزرگي در تامين نفت دنيا دارد. اين كشور دومین تولیدکننده و صادرکننده نفت بزرگ اوپک است. تحليلگران پيش‌بيني كرده‌اند كه توليد نفت عراق تا 10 سال آينده به هفت ميليون بشكه در روز برسد. البته علاوه بر عراق، عربستان نيز به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده و دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان قصد افزايش توليد دارد. طبق آمار اوپک، این کشور در سال ۲۰۱۶ ، ۷.۵ میلیون بشکه نفت در روز صادر کرده است. به اين ترتيب، تصميم افزايش توليد نفت توسط برخي از كشورها(عراق، عربستان و‌روسيه) اين نگراني را براي ايران به وجود آورده كه نتواند نفت خود را در آينده در بازار بين‌المللي عرضه كند.
نگرانی از افزايش تولید نفت جهان
اكنون اين نگراني وجود دارد كه كشورهاي عضو اوپك با افزایش تولید نفت خود نیاز مشتریان نفت ايران را برطرف سازند. بیژن زنگنه، وزیر نفت می‌گوید در صورتی‌که اوپک نتواند از تغییر بدون مجوز سطح تولید نفت در بین اعضا جلوگیری کند، ممکن است به نشست فوق العاده اوپک نیاز باشد. او در شکایتی که به اوپک فرستاده بود، نوشت ایران شاهد بوده که برخی از اعضا تلاش میکردند که تغییراتی در میزان تولید نفت خود ایجاد کنند. اگرچه زنگنه از کشوری اسم نبرده اما از جمله كشورهايي كه مي‌خواهند توليد و صادرات نفت خود را افزايش دهند عربستان، عراق و روسیه هستند. اين درحالي‌است كه آمریکا نيز به دنبال کاهش شدید و یا قطع صادرات نفت ایران است و از تولیدکنندگان دیگر خواسته است کمبود ناشی از کاهش نفت ایران در بازارهای بین المللی را جبران کنند. تحريم‌هاي ايران که از سه سال پیش توسط باراک اوباما معلق شده بود، در روز ۱۵ مرداد امسال توسط ترامپ رييس جمهور آمريكا، امضا شد.
محدودیت‌های تولید نفت ایران
بر اساس سهمیه تعیین شده از سوی سازمان کشور‌های صادر کننده نفت (اوپک)، ایران مجاز به تولید روزانه ۳.۸ میلیون بشکه نفت در روز است. برای حفظ ظرفیت تولید جاری نفت خام خود، ایران نیازمند ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری سالانه است و در صورت اجرای طرح‌های افزایش تولید تا مرز ۴.۲ میلیون بشکه در روز سرمایه لازم تا ۲۰ میلیارد دلار می‌تواند افزایش یابد.درآمد ارزی مجموع ایران از فروش نفت خام، فرآورده‌‌های نفتی، میعانات و مایعات گازی در سال گذشته ۴۱ میلیارد و ۱۲۳ میلیون دلار برآورد شده است که با توجه به نیازهای ارزی وسیع دولت، امکان اندکی برای سرمایه‌گذاری کافی در بخش تولید نفت باقی می‌ماند. بهبود وضعیت تولید و صادرات نفت ایران در دو سال گذشته ناشی از توافق اتمی ژويیه سال ۲۰۱۵ بوده و در صورت عملی شدن تهدید آمریکا به خروج از برجام در ماه مه سال جاری، وضعیت تولید و صادرات نفت ایران تدریجا با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهد شد.
خداحافظي با نام عقاب اوپك
بنابر صحبت‌هاي زنگنه، وزیر نفت در مورد افزایش ظرفیت تولید نفت خام اوپک و کاهش قیمت نفت خام، نه با قابلیت افزایش ظرفیت تولید نفت ایران همسو است و نه با سیاست‌های گذشته تهران در جهت حمایت از قیمت‌های جهانی نفت. ایران که زمانی «عقاب اوپک» خوانده می‌شد با سقوط به رده ششم و هفتم صادرکنندگان نفت، قدرت تاثیرگذاری در بازارهای جهانی نفت و تنظیم قیمت‌ها را از دست داده است. در اين زمينه بخصوص بعد از اعمال تحریم‌های اتمی سال ۲۰۱۲، به چرخ پنجم کشور‌های صادر کننده نفت تبدیل شده است.
تغییر سیاست نفتی ایران
پیش از اعلام حمایت وزیر نفت ایران از سیاست افزایش تولید نفت خام اوپک، وزیر انرژی عربستان سعودی اسفند سال جاری از احتمال افزایش تولید نفت خام اوپک در سال ۲۰۱۹ میلادی خبر داده بود. به منظور پیشگیری از سقوط بیشتر قیمت نفت خام و بنا بر تصمیم ۲۴ کشور عضو و غیر عضو اوپک، تولید جهانی نفت در سال ۲۰۱۷ به میزان سه میلیون بشکه در روز کاهش یافت و اجرای این تصمیم مشترک که هر 6 ماه قابل بررسی و تجدید‌نظر است قرار است تا پایان سال ۲۰۱۸ ادامه یابد. بیژن زنگنه در خصوص سیاست تازه نفتی ایران و دلیل استقبال از قیمت نفت هر بشکه ۶۰ دلار، ورود نفت فراساحلی آمریکا را به بازار عنوان کرد که در صورت افزایش قیمت‌های جهانی نفت می‌تواند از رشد سریع‌تری برخوردار شود. در حال حاضر قیمت نفت برنت حدود ۶۵ دلار در هر بشکه و قیمت نفت خام وست تگزاس آمریکا اندکی بیش از هر بشکه ۶۱ دلار است.
ورود رقيب تازه به بازار جهاني
با وجود پیش‌بینی افزایش تقاضای جهانی نفت در سال جاری و سال آینده به میزان حداقل ۱.۵ تا دو میلیون بشکه در روز، روسیه و عربستان، دو تولیدکننده بزرگ نفت جهان، با نوعی نگرانی مراحل ورود رقیب تازه به بازارهای جهانی را تعقیب می‌کنند. افزایش قیمت‌های جهانی نفت و عبور آن از مرز ۷۰ دلار در هر بشکه می‌تواند رشد تولید و عرضه «شل اویل» آمریکا را به‌دنبال داشته باشد.
روند رو به رشد تولید نفت خام آمریکا
بر اساس اطلاعات منتشره از سوی دولت فدرال آمریکا، در ماه دسامبر سال گذشته یک محموله در حدود ۷۰۰ هزار بشکه میعانات گازی آن کشور که معادل نفت خام سبک و بسیار مرغوب است، به امارات متحده عربی فروخته و این محموله ارسالی از ایالت هیوستون به مقصد ابوظبی، در همان ماه در خلیج فارس تخلیه شد.تا سال گذشته و پیش از بروز تنش‌های سیاسی بین امارات و قطر، ابوظبی نیازهای پالایشگاهی خود را به میعانات گازی از قطر تامین می‌کرد. محموله میعانات گازی فروخته شده آمریکا به ابوظبی مشابه محموله نفتکش سانچی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران است که ۷۰۰ هزار بشکه میعانات گازی را از عسلویه به مقصد کره جنوبی حمل می‌کرد و روز ۱۶ دی ( ۶ ژانویه سال جاری) در نتیجه برخورد با یک فروند کشتی فله‌بر چینی به نام «کریستال» پیش از رسیدن به مقصد در آب‌های چین غرق شد.صادرات نفت آمریکا در سال ۲۰۱۳ در حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز بود و این ظرفیت تا ماه نوامبر سال گذشته به ۱.۵۳ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. روند رو به رشد تولید نفت خام آمریکا در صورت افزایش قیمت‌های جهانی نفت خام سرعت بیشتری خواهد گرفت.
دنيا ديگر محتاج نفت ايران نيست؟
سعيد ساويز، كارشناس حوزه نفت و انرژي در پاسخ به اين پرسش مبني بر اينكه آيا با وجود افزايش توليد نفت توسط كشورهاي ديگر در آينده، همان‌طور كه وزير نفت گفته است دنيا به نفت ما احتياج پيدا مي‌كند، به «قانون» مي‌گويد: نفت كالاي سياسي است. اولين بار سال1973 انور سادات از نفت به عنوان يك سلاح نام برد. بنابراين نفت مانند يك سلاح است. اتفاقاتي كه در 1973 (تحريم اول آمريكا و هم پيمانانش) و 1979 يعني پيروزي انقلاب اسلامي افتاد، ديگر تكرار نخواهد شد. در اين دو شوك نفتي قيمت نفت به چهار برابر رسيد به خاطر اينكه در بازار نفتي گزينه‌هاي جايگزيني وجود نداشت. امروزه داستان متفاوت شده است و بخشي از بازار انرژي‌هاي بين‌المللي به وسيله انرژي‌هاي نو تامين مي‌شود و بسياري از كشورها مانند آمريكا ، روسيه و ... به جمع توليدكنندگان نفت پيوستند و ديگر دنيا مانند گذشته به نفت ايران محتاج نيست. براي مثال ونزوئلا كه بيشترين مخازن نفتي شناخته شده جهان را دارد، اكنون اين كشور از بازار حذف شده و هيچ اتفاقي در بازار با حذف اين كشور رقم نخورده است زيرا كشورهاي جاگزين براي تامين نفت جهان بسيار هستند اما به هر حال رقابت‌هاي سياسي و چانه‌زني‌ها وجود دارد، حتما بيژن زنگنه، وزير نفت ايران چيزي از سياست مي‌داند كه شايد ما ندانيم كه مي‌گويد دنيا به نفت ايران محتاج است و گرنه به عنوان يك كارشناس از لحاظ فني بايد بگوييم كه دنيا تنها به بخشي از نفت ايران محتاج است اما احتمال دارد تا 6 ماه آينده، زيرا ممكن است تا 6 ماه آينده با افزايش ظرفيت بخشي از كشورها در توليد نفت، ديگر احتياجي به نفت ايران نداشته باشد. نهايتا تا يك يا دو سال ديگر اين اتفاق عملي خواهد شد. احتمال اينكه كمبود نفت ما در بازار جهاني جبران شود بسيار زياد است. البته افزايش نفت در دنيا كار راحتي نيست . اين‌طور نيست كه شير نفت را باز كنند و توليد به اين شكل افزايش يابد. به هر حال به تمهيدات فني مهندسي نياز دارد. از لحاظ سياسي ممكن است دنيا به نفت ايران احتياج پيدا كند اما از لحاظ فني نه آنچنان، فكر نمي‌كنم اين‌طور باشد. با اين وجود بايد حرف آقاي وزير(اينكه دنيا به نفت ما احتياج دارد) را با شك و ترديد بگوييم.
سایر اخبار این روزنامه
نبرد فـر سـايشي!
ایست لاهه به تحریم
ابراهیم در انتظار شناسنامه برای مسابقات جهانی رباتیـک
سينما بر كرسيِ حقيقت
دل نگـراني نفتي
مسببان اصلي آشفتگي بازار ارز
شهرت عصر مدرن
قهرمانی قابل ستایش
رای دادگاه لاهه و ملاحظاتی که باید به آن توجه شود
عبدالمهدی تکنو کرات نخست وزیر عراق شد
محروميت باعث محدودیت شان نشد
