بررسی شرایط و آثار بیمه شدن «زنان خانه دار»

برخی معتقدند که باید در تعریف شغل، موضوع کسب درآمد را همیشه لحاظ کرد. به باور این گروه، فعالیت‌هایی را می‌توان شغل یا حرفه نامید که انجام آن ها، منتج به کسب درآمد شود. این تعریف ناقص، باعث شده است که همین افراد، خانه‌داری را در شمار مشاغل محسوب نکنند. اما واقعیت چیز دیگری است. بسیارند فعالیت‌هایی که انجام‌دهندگان آن ها مزدی بابتشان دریافت نمی‌کنند، اما این فعالیت‌ها، به سادگی قابل تقویم به دستمزد است. به عنوان نمونه، بچه‌داری، آشپزی، تنظیف منزل و دیگر اموری را که بانوان خانه‌دار عهده‌دار آن هستند، می توان به افرادی سپرد که در قبال انجام آن، دستمزد دریافت می‌کنند. از سوی دیگر، خانه‌داری، یکی از راهبردی‌ترین مشاغل روزگار ماست که متأسفانه، در دهه‌های اخیر، اقبال بانوان به آن کمتر شده و البته، جایگاه آن، مورد بی‌مهری و غفلت قرار گرفته است. بی‌تردید افت ارزش خانه‌داری به عنوان یک فعالیت تأثیرگذار در جامعه، می‌تواند باعث بروز وقایع ناخوشایندی شود؛ عادت کردن به مصرف غذای آماده، افت تحصیلی کودکان و از همه مهم تر، سرد شدن روابط عاطفی در خانواده‌ها و پیامدهای ناگوار آن، از جمله این وقایع ناخوشایند محسوب می‌شود. بر همین اساس، قانون گذار به مقوله خانه‌داری و تقویت جایگاه آن، نگاه ویژه‌ای داشته است. حمایت‌های بیمه‌ای از بانوان خانه‌دار، یکی از مواردی محسوب می‌شود که به منظور تقویت جایگاه این دسته از شهروندان، مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه مطلب، به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
خانه‌داری؛ جزو مشاغل و حِرَف آزاد
بانوان خانه‌دار از آذرماه سال 1387، در زمره بیمه‌شدگان حِرَف و مشاغل آزاد قرار گرفته‌اند و می‌توانند از مزایای بیمه تأمین اجتماعی استفاده کنند. حمایت بیمه‌ای از بانوان خانه‌دار، تفاوتی با دیگر حِرَف و مشاغل آزاد ندارد و حتی قالب آن هم تغییر چندانی نکرده است. بانوان خانه‌دار برای استفاده از مزایای بیمه تأمین اجتماعی، نیازی به پیمودن راه طولانی ندارند! کافی است پس از اطمینان از دارا بودن شرایط لازم و نوع بیمه‌ای که مایل به دریافت خدمات آن هستند، به نزدیک‌تر شعبه سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کنند. در این مرحله، پرسشی که ممکن است به ذهنتان خطور کند، شرایط و ضوابط برخورداری بانوان خانه‌دار از بیمه تأمین اجتماعی است که باید درباره آن، توضیحاتی را ارائه کنیم.
شرط سنی


هرچند پرسیدن سن خانم‌ها، کار صحیحی نیست! اما وقتی خانمی برای ثبت نام در بیمه مشاغل و حِرَف آزاد به شعبه سازمان تأمین اجتماعی مراجعه می‌کند، لازم است کمتر از 50 سال داشته باشد. اما اگر همین خانم، قبل از برقراری بیمه زنان خانه‌دار، سابقه بیمه داشته باشد، سابقه سنوات بیمه قبلی بر سقف سنی ثبت نام افزوده خواهد شد. در ضمن، بانوانی که بیش از 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند، می‌توانند بدون در نظر گرفتن سقف سنی، از مزایای این بیمه برخوردار شوند. حداقل سن برخورداری از مزایای بیمه تأمین اجتماعی بانوان خانه‌دار هم، 18 سال است.
بازنشستگی
به نظر می‌رسد هدف اصلی بانوان از اقدام برای برخورداری از بیمه زنان خانه‌دار، استفاده از امتیاز بازنشستگی باشد. طبق مندرجات پایگاه اطلاع رسانی سازمان تأمین اجتماعی، بانوان خانه‌دار می‌توانند با داشتن 55 سال تمام و 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه، بازنشسته شوند. بدیهی است که اگر شما از قبل سابقه بیمه داشته باشید و پس از شروع پرداخت حق بیمه، به سن 55 سالگی برسید و سابقه سنواتی شما، اعم از سابقه قبلی و پرداخت‌های مربوط به بیمه بانوان خانه‌دارتان،  به 20 سال برسد، می‌توانید تقاضای بازنشستگی کنید.
نرخ حق بیمه
به طور کلی برای بیمه حِرَف و مشاغل آزاد، سه نرخ حق بیمه در نظر گرفته شده است. الف: نرخ 14 درصد حداقل دستمزد: در این حالت، 12 درصد حق بیمه را بیمه شده و دو درصد آن را دولت می‌پردازد. بانوی خانه‌دار با برگزیدن این نرخ، می‌تواند از مزایای بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی استفاده کند. به این معنا که افزون بر دریافت حقوق بازنشستگی، پس از احراز شرایطی که پیشتر به آن اشاره کردیم، در صورتی که بیمه‌شده، پس از بازنشسته شدن فوت کند، بازماندگان او می‌توانند بر اساس ضوابط قانونی، از مستمری بازماندگان استفاده کنند. بیمه شده برای استفاده از این مزایا، باید به صورت ماهانه، حق بیمه‌ای معادل 12 درصد حداقل دستمزد تعیین شده از سوی شورای عالی کار را، به سازمان تأمین اجتماعی بپردازد. ظاهراً امکان واریز دو و سه ماه یک بار نیز، برای بانوان خانه‌دار بیمه شده، وجود دارد. ب: نرخ 16 درصد حداقل دستمزد: در این حالت، بیمه شده باید 14 درصد حداقل دستمزد ماهانه تعیین شده را به عنوان حق بیمه، به سازمان تأمین اجتماعی بپردازد. دو درصد باقی مانده این نرخ را، دولت پرداخت خواهد کرد. بانوی خانه‌دار بیمه شده، با انتخاب این طرح می‌تواند از مزایای بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی برخوردار شود. به این معنا که اگر پیش از بازنشسته شدن هم فوت کند، بازماندگان او می‌توانند بر اساس ضوابط و مقررات از مستمری بازماندگان یا مبالغ مقطوعی که برای این موضوع در نظر گرفته شده است، برخوردار شوند. ظاهراً امکان واریز دو و سه ماه یک بار نیز، برای بانوان خانه‌دار بیمه شده، وجود دارد. ج: نرخ 18 درصد حداقل دستمزد: در این حالت که کامل‌ترین حالت بیمه مشاغل و حِرَف آزاد محسوب می‌شود، بیمه شده باید 16 درصد حداقل دستمزد ماهانه را به عنوان حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی بپردازد و دو درصد باقی مانده، از سوی دولت پرداخت خواهد شد. انتخاب این الگو برای پرداخت حق بیمه، باعث می‌شود که بیمه شده از مزایای بازنشستگی، مستمری بازماندگان قبل و بعد از بازنشستگی و همچنین، از کار افتادگی کلی برخوردار شود. ظاهراً امکان واریز دو و سه ماه یک بار نیز، برای بانوان خانه‌دار بیمه شده، وجود دارد.
یک نکته مهم
از آن‌جا که بیمه تأمین اجتماعی مربوط به بانوان خانه‌دار، بیمه خویش فرما و اختیاری است، این دسته از بیمه شدگان نمی‌توانند از مزایایی مانند کمک هزینه ازدواج، غرامت ایام بیماری و بارداری، بیمه بیکاری و دیگر تعهدات کوتاه مدت سازمان، استفاده کنند.