روزنامه ابتکار
1397/07/08
جهانبخش‌محبی نیا نخبگان قدیم و چالش‌های جدید
اذهان و افکار عمومی میزان در آمیختگی طبقات اجتماعی- سیاسی با قدرت را مبنای قضاوت قرار می‌دهد و بر آن اساس میزان محبوبیت و علاقه‌اش را به نمایش می‌گذارد. در تاریخ سیاسی معاصر، طبقاتی با حفظ فاصله از قدرت، خویشتن را از دایره حسابرسی و مواخذه مصون نگه می‌داشت و به همان میزان محبوبیت و مانایی طبقاتی‌اش را حفظ می‌کرد.یکی از طبقات مذکور در ایران روحانیت است که از زمان پیدایش حوزه علمیه قم، اثر‌گزاری‌شان بر فرآیند تکوین قدرت مشهود و قابل اعتنا بوده است. پیروزی انقلاب اسلامی و قرار گرفتن ولی فقیه در راس نظام سیاسی، قدرت را در اختیار مطلق روحانیت قرار داد و فقاهت را به رویکرد اصلی دین در اداره امور جامعه به تثبیت رساند. این امر به روحانیت ماهیتی سیاسی و تشکیلاتی بخشید و امتزاج آنان با قدرت را رسمیت بخشید؛ حتی آنانی که پیوند دین و سیاست از منظر فلسفه سیاسی را باور نمی‌کردند، مجبور شدند به نظریه پردازی‌ها و آموزه‌هایی روی بیاورند که چرا به اندیشه سیاسی نمی‌پردازند و در درون سیاست نمی‌خواهند جای بگیرند. امری که توجه به سیاست را وارونه و اجتناب ناپذیر نشان می‌داد.
در واقع رهیافت ارسطویی بر رویکردهای دیگر غلبه پیدا می‌کرد که انسان ناگزیر از تفکر و امر سیاسی است. چه آنهایی که سیاسی‌اند و چه آنهایی که وانمود می‌کنند غیر‌سیاسی‌اند. امروزه بعد از سپری شدن دوره‌ای از اربعین سیاست در ایران، مردم درباره توان و یا عدم توان روش فقیهانه در امور عمومی کشور با چالش‌ها و ابهامات بنیادی مواجهند.
هرچند به تعبیر بعضی از روحانیون، تعداد حضور آنها در نظام اداری نسبت به سایر طبقات کم است اما نخبگان و عامه مردم قضا، تقنین، رهبری و حتی امور اجرایی را تحت قیمومیت فقه می‌دانند و چرخش قدرت را فقیهانه می‌نگرند. با این اساس فقها ناگزیرند نسبت به اداره جامعه و امور عمومی مردم را اقناع کنند و ضرورت‌ها، ناکارآمدی‌ها و نواقص را توجیه، رفع و مدیریت کنند.
امام خمینی یک بار و برای همیشه فقه را از گرفتاری بزرگ بن بست نجات داد و آن زمانی بود که قرائنی برخاسته از فقه، دایره مداخله فقیه اول را قاعده اضطرار و محدوده احکام ثانویه می‌پنداشت. ایشان برای حفظ دولت دینی حتی شکل‌دهی مصلحت‌آمیز به احکام اولیه را مطرح کرد. یعنی در اندیشه سیاسی اسلام غیر از توحید، امر مطلق نداریم که لاینحل ماندن آن جامعه، سیاست، قدرت و مردم را به فقر و تنگدستی و ضرر سوق دهد.
موضوعی که از نظر استنباط و روش، خلف ایشان آیت الله خامنه‌ای آن را مورد استدراک، تعمق و تقبل قرار داد.
هم اینک در محدوده روابط بین الملل، امور بیمه و بانک، آزادی، نحوه ارتباط با پیروان ادیان و مذاهب الهی و غیر‌الهی، اموری شرایط را بر جامعه مسلمین تنگ می‌کند که حاصل کار کاستن از محبوبیت و مشروعیت نظام دینی است. مشغله فقها در امور سنتی و غیر مدرن یک صد سال قبل، محدود نمانده است که بتوانند با کتابتی به سبک اعاظم، گردش امور عمومی را تسهیل کنند. دریایی مواج و عمیق از موانع و مشکلات و مسائل مستحدثه گریبان آنان را گرفته است. واکنش‌های تند به شبهات و طرح مسئله نباید خلق آنها را تنگ کند. در50 سال اخیر شوک‌های بزرگی بر جهان سیاست و فرهنگ عارض شده است که باید آن را تبیین کنند و منابع زایشی را در اختیار عموم قرار دهند. بخشی از شوک‌های بزرگ جهان که خلاء عظیمی برای ایجاد فرصت‌های جدید به وجود آورده است از این قرار است:
1 - انقلاب اسلامی ایران یکی از شوک‌های مذکور است. این رویداد بزرگ برای ماندگاری با چه موانع اساسی مواجه است و برای زدایش ناکارآمدی‌های اساسی در حوزه اقتصاد، سیاست و فرهنگ کدام است؟
2- امام خمینی در فروپاشی شوروی، نغلطیدن جهان آزاد شده به سوی لیبرالیسم و غرب و آمریکا را به جهانیان و هیات حاکمه شوروی سابق گوشزد کرد. چه شد که حتی کشورهای مسلمان که از زیر یوغ کمونیسم آزاد شدند، به سوی اسلامی شدن نظام‌های سیاسی گرایش پیدا نکردند؟ مدل ارائه شده توسط جمهوری اسلامی چرا مورد پذیرش قرار نگرفت.
3- در قبال انفجار اطلاعات که شوک سوم این ایام است و شبکه‌های مجازی چه روشی به غیر از پاک کردن مساله، نفی و مقابله منفی دارید؟
4- در بهار اندیشه‌های سیاسی اسلام و اسلام سیاسی چرا داعش به وجود آمد؟ و مخوف ترین، ارتجاعی‌ترین و مصیبت‌بارترین نظام سیاسی را به نمایش گذاشت؟ هزینه نگاه‌های داعشی به امور مسلمانان و جهانیان را محاسبه کرده‌اید؟
5- در مقابل بحران‌های مالی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از قبیل بیکاری، فساد، فحشا، نهیلیسم و دربه‌دری فکری، بدیل فقیهان چیست؟
6- فقها کدام شوک‌های کلان را برای آینده پیش‌بینی کرده‌اند و علاج، راه حل و تبیین مساله را پیشنهاد کرده‌اند؟
باید باور کرد برای صیانت از جمهوری اسلامی در حوزه استراتژی، تاکتیک، سیاست‌گذاری عمومی و مدیریت، راه‌های سختی پیش رو داریم و به همان میزان لازم است فداکاری کرد.
سایر اخبار این روزنامه
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در کنفرانس خبری مشترک با همتای سوری خود اعلام کرد که روند انتقال سامانه اس-300 به سوریه آغاز شده است
جهانبخش‌محبی نیا
نخبگان قدیم و چالش‌های جدید
آیا جدا شدن و عملکرد منفرد چهره‌های اصلاح طلب از جریان های جناحی نشانه افتراق اصلاح طلبان است؟
نمایندگان برای اتهام‌زنی به دیگران مصونیت ندارند
روایت سوم شخص غایب از جلسات تخیلی
در نشست خبری چهارمین دوره جشن ملی مترجمان مطرح شد
توجه به مترجمان آثار ایرانیان و انتخاب مترجم محبوب مردمی
سامانه‌ها ی اقتصادی پراکنده غیر یک پارچه و موقتی چه هزینه‌هایی ایجاد می‌کنند؟
مجمع‌الجزایر سامانه‌های موقت
گفت‌وگوی «ابتکار» با مجتبی محمدی؛ سربازی که قهرمان حادثه تروریستی اهواز شد
یک سرباز واقعی!
دادستان تهران:
متهم سکه ثامن یک روز قبل از تشکیل پرونده با همسرش از کشور خارج شد
روزبه حسینی در گفت‌وگو با «ابتکار» از نمایش «سیم و سُرمه» می‌گوید
دولت نبایدبدون کمک مالی بر تئاتر نظارت کند
از جمله نفحات انسانیت
اسحاق جهانگیری:
روند محرومیت‌‌زدایی در هرمزگان تسریع شود
میانجیگرى لاوروف براى سوریه
