روزنامه جهان صنعت
1397/07/05
شاخصهای مثبت بازار کار کشور از حرکت ایستاد
گروه صنعت- بازار کار ایران در چند سال اخیر دوره خاصی را طی کرده است؛ تجربههایی که شاید دیگر تکرار نشوند و شاید وضعیت ناگوار آنها در سالهای آینده بحرانیتر شود. در هر صورت، معضل بیکاری طی این چند سال به مهمترین دغدغه و نگرانی مردم بدل شده است.مردم از یک سو باید گرانی و رکود را تحمل کنند و از سوی دیگر بازار کار تحتتاثیر سایر بازارها و بخشهای اقتصادی قرار دارد میزان بیکاری و اشتغال در بازار کار بر میزان نابرابری، فقر و محرومیت، سلامتی و بهداشت، آسیب روانی، جرم و ناآرامی سیاسی در هر جامعه موثر است. بنابراین سیاستگذاران کشور نیازمند شناختی درست و مناسب از بازار کار برای رفع مساله بیکاری و اجرای اشتغال هستند، چراکه اتخاذ سیاستهای نامناسب منجر به مشکلات و بحرانهای دیگر در بازار کار و نیز عدم تعادل در سایر بخشهای اقتصاد میشود. یکی از مشکلاتی که دغدغه اشتغال را هر روز بزرگتر و خطرناکتر میکند، منابع مالی دولت و عدم جذب منابع خارجی است. اندازه دولت طی سالهای اخیر افزایش داشته و هزینههای گزافی نیز متحمل شده است. هماهنگی ناقص بین بخشهای دولتی، خصولتی و خصوصی است. باید این دید در بین سیاستگذاران و فعالان اقتصادی به وجود آید که اشتغال یک مشکل دولتی نیست که راهحل صرفا دولتی داشته باشد. افزایش تولید داخلی، صادرات و رونق بخش خصوصی حتی تاثیر به مراتب بهتری بر اشتغال خواهد داشت. همچنین قوانین استخدام از دیگر معضلات اشتغالزایی در کشور است. درحالحاضر به علت قوانین و مقررات دستوپاگیر موجود در بازار کار بسیاری از بنگاههای اقتصادی بهویژه در بخش خصوصی تمایلی به استخدام دائم و قراردادهای بلندمدت با نیروی کار ندارند زیرا مقررات موجود هزینههای سنگینی را به کارفرما تحمیل میکند و کارفرما برای اجتناب از آنها حاضر نیست بهراحتی زیر بار انعقاد قرارداد کاری بلندمدت با کارگر برود.
طرحهای به بنبست خورده
با وجود گذشت یک سال از تفاهمنامه «برنامه اشتغال فراگیر۹۶» و تخصیص فقط ۱۰۰میلیارد تومان از کل منابع هزار میلیارد تومانی، رییس سازمان برنامه از تعهدات مالی سال گذشته اظهار بیاطلاعی میکند. تیرماه ۹۶ با ابلاغ آییننامه «برنامه اشتغال فراگیر» از سوی معاون اول رییسجمهور، مقرر شد از طرف سازمان برنامه و بودجه نسبت به تخصیص ۵۰۰ میلیارد تومان برای توسعه رستههای منتخب اشتغال در استانها و همچنین سه طرحی که تحت عنوان طرح کاج یا «کارانه اشتغال جوانان» ذیل برنامه اشتغال فراگیر تعریف شدند، اقدام شود. «طرح کاج» دربرگیرنده سه طرح «مهارتآموزی در محیط واقعی» با هدف اشتغالپذیری جوانان ۱۵ تا ۲۲ ساله عمدتا غیردانشگاهی، «طرح کارورزی» ویژه اشتغال جوانان فارغالتحصیل در گروه سنی ۲۳ تا ۳۵ سال و «طرح مشوقهای بیمهای» برای کارفرمایان در صورت جذب جوانان دانشآموخته دانشگاهی است که اشتغال ۲۵۰ هزار نفر را هدفگذاری کرده بود. همچنین علاوه بر پیشبینی ۵۰۰ میلیارد تومان برای طرحهای مذکور، مقرر شد ۵۰۰ میلیارد تومان به عنوان «یارانه سود تسهیلات» در قالب اعتبارات عمومی دولت جهت تعدیل نرخ سود و کارمزد تسهیلات بانکی و یا کمکهای فنی و اعتباری به صاحبان بنگاههای واجد شرایط پرداخت شود. با پیشبینی این اعتبارات در قانون بودجه ۹۶، سرانجام اواخر شهریوماه ۹۶ یعنی حدود یک سال پیش نشست رونمایی از دو برنامه ملی اشتغال دولت با حضور محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه، علی ربیعی وزیر وقت تعاون- کار و رفاه اجتماعی و ولیاله سیف رییس کل وقت بانک مرکزی برگزار و در آن نشست از دو برنامه کلان دولت در حوزه اشتغالزایی با عناوین «ایجاد برنامه اشتغال روستایی و عشایری» و «برنامه اشتغال فراگیر» رونمایی شد تا در حوزه اشتغال دو برنامه ملی به صورت همزمان آغاز شود.
توقف ۳ شاخص مثبت بازار کار
افزایش نرخ مشارکت،کاهش جمعیت غیرفعال و افزایش جمعیت شاغل که ویژگیهای خاص بازار کار در سالهای ۹۳ تا ۹۶بودهاند به تدریج در حال توقف است به طوری که در فصل بهار این ویژگیها کمرنگ شده است. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی شاخصهای مهم بازار کار طی سالهای ۹۳ تا ۹۶ در سه بخش «جمعیت فعال و غیرفعال»، «اشتغال» و «بیکاری» پرداخت. نتایج مطالعات این مرکز نشان میدهد، به تدریج تحولات خاص بازار کار در سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ که افزایش نرخ مشارکت، کاهش جمعیت غیرفعال و افزایش جمعیت شاغل ویژگیهای خاص این دوره بودند، در حال توقف است، به طوری که مشاهده میشود در فصل اول سال ۱۳۹۷ این تحولات در حال کمرنگ شدن هستند و از میزان آنها کاسته شده است.
جمعیت فعال: آمار و ارقام نشان میدهد که سیل ورود نیروی کار به بازار کار که از فصل سوم سال ۱۳۹۳ شروع شده بود در فصل بهار ۱۳۹۷ نیز با شدت کمتر تداوم یافته است و جمعیت فعال نسبت به فصل مشابه سال قبل ۷۱۱ هزار نفر افزایش داشته است. طی سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۶، به طور متوسط هر سال یک میلیون نفر به جمعیت فعال اضافه شده است که تقریبا نیمی از آن مردان و نیم دیگر زنان بودهاند اما در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، ۷۱۱ هزار نفر به جمعیت فعال اضافه شده است که در این بین ۵۱۰ هزار نفر آن مردان و ۱۹۰ هزار نفر آن زنان بودهاند. روند نزولی افزایش جمعیت فعال در سه سال اخیر ناشی از کاهش ورود زنان به بازار کار بوده است که لازم است علل آن بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. در واقع افزایش جمعیت فعال زنان از ۶۸۳ هزار نفر در بهار ۱۳۹۵ نسبت به بهار ۱۳۹۴ به حدود ۱۹۰ هزار نفر در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶ رسیده است، این در حالی است که طبق آمار مرکز آمار ایران جمعیت زنان در سن کار افزایش داشته است.
نرخ مشارکت: همچنین نرخ مشارکت در بهار ۱۳۹۷، 1/41 درصد بوده است که نسبت به بهار ۱۳۹۶ (6/40) 5/0 درصد افزایش داشته است و نرخ مشارکت مردان و زنان به ترتیب طی این دوره 8/0 و 4/0 درصد افزایش داشته و به ترتیب به 3/65 و 8/16درصد رسیده است. بررسی این ارقام نشان میدهد با وجود افزایش نرخ مشارکت نیروی کار، این نرخ به خصوص در زنان همچنان پایینتر از میانگینهای جهانی است.
جمعیت غیرفعال: جمعیت غیرفعال افرادی از جامعه را شامل میشود که به دلایلی در گروه افراد شاغل یا بیکار قرار ندارند؛ به عبارتی این افراد شاغل نیستند و در گروه افراد جویای کار نیز قرار ندارد. بررسیهای مرکز پژوهشهای مجلس در این خصوص نشان میدهد، طی سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۷، جمعیت غیرفعال به طور متوسط ۳۴۰ هزار نفر کاهش داشته است که از این رقم سهم مردان ۱۲۰ هزار نفر و سهم زنان ۲۵۰ هزار نفر بوده است.
اما جمعیت غیرفعال در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، ۱۶۰ هزار نفر اضافه شده است. ۲۹۹ هزار نفر به جمعیت غیرفعال زنان اضافه شده است و جمعیت غیرفعال مردان نزدیک به ۱۳۰ هزار نفر کاهش داشته است. به عبارت دیگر، بیشتر زنان در سن کار به جمعیت غیرفعال اضافه شدهاند و به تدریج تحولات خاص بازار کار در سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ که افزایش نرخ مشارکت، کاهش جمعیت غیرفعال و افزایش جمعیت شاغل ویژگیهای خاص این دوره بودند، در حال توقف است، به طوری که مشاهده میشود در فصل اول سال ۱۳۹۷ این تحولات در حال کمرنگ شدن هستند و از میزان آنها کاسته شده است.
روند معکوس افزایش اشتغال زنان و مردان
تغییر در جمعیت شاغلان: آمار و اطلاعات نشان میدهد که طی سه سال گذشته (از بهار ۱۳۹۳ تا بهار ۱۳۹۶، به طور متوسط سالیانه ۷۳۰ هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است که ۳۷۰ هزار نفر آن مرد و ۳۶۰ هزار نفر آن زن بودهاند. اما در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، بیش از ۷۵۰ هزار نفر به جمعیت شاغلان اضافه شده است که در این میان ۵۱۰ هزار نفر آن مردان و ۲۴۰ هزار نفر آن زنان بودهاند. علیرغم ثبات نسبی افزایش اشتغال در سه سال اخیر با این حال روند افزایش تعداد شاغلان مرد و زن معکوس بوده است. به عبارت دیگر اشتغال زنان در سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۷ نسبت به فصل مشابه سال قبل روندی کاهشی و اشتغال مردان روندی افزایشی داشته است.ترکیببخشی اشتغال: از رقم نزدیک به هفتصد و پنجاه هزار نفر اشتغالزایی اتفاق افتاده در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، حدود ۱۳۰ هزار نفر در بخش کشاورزی، ۱۷۰ هزار نفر در بخش صنعت و ۴۵۰ هزار نفر در بخش خدمات مشغول به کار شدهاند.
رشد ۳ هزار نفری جمعیت مردان بیکار
تغییر در جمعیت بیکار: آمار و اطلاعات نشان میدهد که طی سه سال گذشته (از بهار ۱۳۹۳ تا بهار ۱۳۹۶) به طور متوسط سالیانه ۲۷۰ هزار نفر به جمعیت بیکار اضافه شده است که در این میان ۲۶۰ هزار نفر آن مرد و ۱۰۰ هزار نفر آن زنان بودهاند. اما در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، جمعیت بیکار ۴۰ هزار نفر کاهش داشته است که علت عمده آن مربوط به کاهش جمعیت بیکار زنان به حدود ۴۸ هزار نفر بوده است اما جمعیت بیکار مردان حدود سه هزار نفر افزایش را نشان میدهد.
همچنین جمعیت بیکار شهری نزدیک به ۶۰ هزار نفر کاهش و جمعیت بیکار روستایی ۱۸ هزار نفر افزایش داشته است. همچنین جمعیت بیکار جوان ۱۵-۲۴ ساله، ۳۴۳۶۷ نفر کاهش داشته و بیکاری فارغالتحصیلان عالی نیز ۴۸۷۷۰ نفر کاهش داشته است. البته اینها پدیدههای مهمی است، اما با توجه به کوچک بودن ابعاد آن چندان توسط جامعه قابل لمس نیست.
نرخ بیکاری: به طور متوسط طی فصول بهار سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶، نرخ بیکاری 9/11 درصد بوده است که در بهار ۱۳۹۷ به 1/12 درصد رسیده است. به عبارت دیگر نرخ بیکاری در این فصل (حتی در زنان و مردان نیز) بالاتر از رقم متوسط آن طی سه سال گذشته بوده است.
نرخ بیکاری در بهار ۱۳۹۷ نسبت به فصل مشابه در سال قبل ۵/0 درصد کاهش داشته است. همچنین نرخ بیکاری در مردان و زنان در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، به ترتیب ۰/۵ و 3/0 درصد کاهش را نشان میدهد و در بین جوانان ۱۵-۲۴ ساله و فارغالتحصیلان عالی نیز به دلیل کاهش تعداد بیکاران و افزایش جمعیت فعال نرخ بیکاری کاهش نشان میدهد. نرخ بیکاری شهری در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، 8/0 درصد کاهش داشته است اما نرخ بیکاری روستایی 1/0 درصد افزایش را نشان میدهد. وضعیت استانها: بررسی نرخ بیکاری در استانهای مختلف کشور نشان میدهد که در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، استانهای سیستان و بلوچستان، لرستان، آذربایجان غربی، چهارمحال و بختیاری، هرمزگان، یزد و تهران در نرخ بیکاری افزایش محسوسی داشتهاند و استانهای اردبیل، گلستان، خراسان جنوبی، البرز و اصفهان بیشترین کاهش را در نرخ بیکاری داشتهاند. همچنین استانهای گیلان (8/46 درصد)، خراسان شمالی (۴۶درصد) و اردبیل (7/45 درصد) بیشترین نرخ مشارکت را در بین استانهای کشور دارند.
اهداف کمی برنامه اشتغال فراگیر چه بود؟
بر اساس آنچه که در آییننامه اجرایی برنامه اشتغال فراگیر در سال ۹۶ پیشبینی شد، کاهش 8/0 درصدی نرخ بیکاری تا پایان سال گذشته، ایجاد ۹۷۰ هزار فرصت شغلی در بخشهای اقتصادی و صیانت از اشتغال نزدیک به ۸۰ درصد از شاغلان موجود کشور شامل مزد و حقوقبگیران بخشهای خصوصی و تعاونی، کارکنان مستقل و کارفرما هدفگذاری شده بود. همچنین ارتقای مهارتآموزی و اشتغالپذیری بیش از ۳ میلیون بیکار جویای کار و حداقل ۹۵۰ هزار نفر تازهواردین به بازار کار از اهداف مهم اجرای این برنامه اشتغالی دولت بود.
اکنون منابعی که برای ادامه اجرای برنامه اشتغال روستایی و عشایری باید تخصیص یابد، سه هزار میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی با تلفیق سه هزار میلیارد تومان از منابع چهار موسسه عامل مجری این برنامه اشتغالی است که مکاتبات آن از سوی رییسجمهور با سازمان برنامه برای تخصیص این منابع صورت گرفته است. اما آنچه در اجرای برنامههای اشتغال مورد نقد است، عدم تخصیص منابع هزار میلیارد تومانی «برنامه اشتغال فراگیر۹۶» از طرف سازمان برنامه و بودجه به عنوان یکی دیگر از برنامههای ملی اشتغالزایی دولت است که ۵۰۰ میلیارد تومان برای اجرای «طرحهای کاج و رستههای منتخب» و ۵۰۰ میلیارد تومان برای «یارانه سود تسهیلات» پیشبینی شده بود.
پس از رونمایی از دو برنامه ملی اشتغال در اواخر شهریورماه سال گذشته، از کل ۵۰۰ میلیارد تومان پیشبینی شده برای طرح کاج (کارآموزی در محیط کار واقعی، کارورزی و مشوقهای کارفرمایی) فقط ۱۰۰ میلیارد تومان از این منابع یعنی ۲۰ درصد از کل اعتبارات، برای اجرای طرح کارورزی ویژه فارغالتحصیلان آن هم با تاخیر در بهمن ماه سال گذشته تخصیص پیدا کرد. ضمن اینکه ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبارات یارانه سود تسهیلات نیز تخصیص پیدا نکرده است تا از مجموع ۱۰۰۰ میلیارد تومان منابعی که برای اشتغال فراگیر در سال گذشته اختصاص یافت فقط ۱۰۰ میلیارد تومان برای طرح کارورزی تخصیص یابد. در همین حال برای طرح مهارتآموزی در محیط کار واقعی نیز که متولی آن سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور برای ارتقای مهارت جوانان ۱۵ تا ۲۲ ساله است هیچ اعتباراتی از سوی سازمان برنامه و بودجه تخصیص پیدا نکرده است.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهوارهای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: اینبار با بمبافکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر میدهیم / سردار حاجیزاده: صد در صد میزنیم (جوان) جنگ رسانهای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگطلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
ارجاع 2 لایحه مربوط به FATF به مجمع تشخیص خلاف است
اردوغان تاکید کرد
آغاز دور جدید اعتراض رانندگان با محوریت لاستیک
نگاهی به وضعیت دریاچه ارومیه
افزایش بیتوجهی به محیط زیست کوه دماوند
از آغاز خوب استقلال تا آمار خوب پرسپولیس
آلرژی دلار به روحانی!
آچمزشدگی!
بازی دلار ادامه دارد
آمارهای دولتی با آشفته بازار کالاهای اساسی همخوانی ندارد؛
بررسی گردشگری ایران در سالی که گذشت از نگاه کارشناسان
شاخصهای مثبت بازار کار کشور از حرکت ایستاد
اشتغال و تولید، دو روی یک سکه
توضیح ضروری
نشست شورای امنیت برگزار شد
نشریه آتلانتیک مطرح کرد
اصلاحطلبی و ناسیونالیسم