بررسی گردشگری ایران در سالی که گذشت از نگاه کارشناسان

محمد تاج‌الدین- صنعت گردشگری ایران در سالی که گذشت دچار تحولات بسیاری شد؛ مشکلاتی که ناشی از نوسانات ارزی و کاهش ورود گردشگران بود و بخش‌های مختلف این حوزه را تحت تاثیر قرار داد. اگرچه این مشکلات ناشی از عوامل خارجی و تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران بود اما کارشناسان معتقدند مدیریت هم در این بحران نقشی اساسی داشت و کارشناسان در حوزه‌های مختلف این صنعت در گفت‌وگو با «جهان صنعت» ضعف، عدم تخصص و بی‌ثباتی مدیریتی را عامل اصلی این وضعیت می‌دانند.
مدیریت، مشکل اصلی گردشگری
دکتر احمد روستا*- وقتی اهداف صنعت گردشگری را با عملکردمان مقایسه می‌کنیم، قطعا چیزی که توقع داشته‌ایم با چیزی که انجام داده‌ایم، فاصله بسیاری دارد. این اتفاق ناشی از عوامل گوناگون است. در کنار ضعف مدیریتی، بخشی از آن هم ناشی از تحولات، رویدادها، تلاطمات و نوسانات گوناگونی است که در جهان و داخل کشور رخ داده است. اما آنچه مسلم است، ما باز هم در جهت دادن گردشگری، چه داخلی و چه خارجی، حرکات چشمگیر و نتیجه‌بخشی نداشتیم. صنعت گردشگری ایران در طول سالیان گذشته تا به حال، با عدم توجه به تخصص‌ها و انتخاب مدیران خرفه‌ای در بخش‌های مختلف گردشگری روبه‌رو بوده است. وقتی به عمر مدیریت به ویژه در سطح بالای گردشگری نگاه می‌کنیم، می‌بینیم عمر مفید مدیریت بسیار محدود و تعداد مدیرانی که تغییر کرده‌اند هشدار‌دهنده است. فراموش نکنیم با تغییر مدیریت بسیاری از استراتژی‌ها، برنامه‌های کلان و فعالیت‌های اجرایی تحت تاثیر قرار می‌گیرد و در نتیجه ما شاهد پروژه‌های ناتمام و به نوعی مدیریت ناقص در حوزه گردشگری هستیم. هرازگاهی مدیری می‌آید و چیزی را مطرح می‌کند و می‌رود، درنتیجه تمام سرمایه‌گذاری‌ها هدر می‌رود. در سالی که گذشت شاهد رویدادهایی در حوزه گردشگری بودیم که باید بگویم ما خودمان را درگیر فعالیت‌های سطحی و نمایشی کرده‌ایم. سال و مکانی را برای رویدادی انتخاب می‌کنیم اما هیچ‌گاه به طور جدی، برنامه‌ریزی شده و تخصصی روی موضوعات کار نمی‌کنیم.
معتقدم تا روزی که نیروهای تخصصی به معنای واقعی و بخش خصوصی وارد صنعت گردشگری نشوند و مورد توجه قرار نگیرند و ثبات مدیریتی نداشته باشیم، بسیاری از برنامه‌ها و فعالیت‌های اجرایی به همان شکل ادامه خواهد داشت. ما دل خوش کرده‌ایم به آمارهای غیرواقعی و نمایش دادن چیزهایی که اثر چشمگیری در تحول گردشگری‌مان ندارد. کارهای زیربنایی به ندرت انجام می‌شود، فعالیت‌هایی که بتواند گردشگری را به معنای واقعی متحول کند وجود ندارد و گله و شکایت فعالان این صنعت روز به روز در حال افزایش است. *استاد دانشگاه


تراز گردشگری منفی‌تر شد
اردشیر اروجی*- تلاش برای وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی یکی از نقاط مثبت حوزه گردشگری در سالی که گذشت بود. اگرچه در شورای نگهبان با مشکل مواجه شد و بی‌نتیجه ماند اما تلاش‌هایی که در این زمینه رخ داد بسیار مثبت بود. اگرچه گفته می‌شود رشد 3/4 درصد گردشگری در سالی که گذشت هم یکی دیگر از موارد مثبت است اما با نگاهی دقیق‌تر متوجه می‌شویم این‌گونه نیست چراکه رشد گردشگری براساس آماری که از سوی سازمان جهانی گردشگری اعلام شده، منفی 5/1 درصد است. اگر فرض را هم بر 3/4 درصد بگیریم، گردشگری خروجی‌مان 14 درصد افزایش پیدا کرده و در نتیجه ترازمان منفی‌تر شده و از منفی 46 درصد به منفی 53 درصد رسیده‌ایم. اگر بخواهیم این صنعت را جایگزین نفت کنیم به هیچ‌وجه حرکتمان با این هدف همخوانی ندارد.
از دیگر مشکلات امسال نوسانات نرخ ارز بود که صنعت گردشگری و ایرلاین‌ها را با مشکلات بسیاری مواجه کرد اما اگر مدیریتی حرفه‌ای و تخصصی در حوزه گردشگری وجود داشت، از آنجا که ایران تبدیل به ارزان‌ترین کشور در حوزه گردشگری شده، می‌توانستیم با جذب توریست شرایط را تغییر دهیم. باید گفت ضعف در مدیریت، اساسی‌ترین مشکل صنعت گردشگری در سال‌های گذشته بوده است. عزل و نصب‌های پشت سر هم و حضور مدیرانی که هیچ تخصصی در این زمینه ندارند تبدیل به سدی برای پیشرفت حوزه گردشگری شده است.
*کارشناس گردشگری
بخش خصوصی نیازمند بسته حمایتی کوتاه‌مدت است
سید‌علی معین‌زاده*- در سالی که گذشت، شاهد نوسانات ارزی بودیم. اما من این اتفاقات را به عنوان کاهش ارزش پول قبول ندارم. ما در دوران ‌گذار هستیم و باید آن را طی کنیم. شاید اصلا نباید روی ریال ارزشگذاری کنیم. مسائل اقتصادی خیلی پیچیده است. نمی‌توان روی تغییراتی که در لحظه تغییر می‌کنند خیلی حساب کرد. اما باید از همین شرایط استفاده کرد. با کاهش نرخ ریال، گردشگر عمانی، عراقی، لبنانی و دیگر کشورها راهی ایران شده‌اند. از نظر ما که در صنعت گردشگری فعال هستیم، بهترین تبلیغ دهان به دهان است. هرچقدر هم تبلیغات رسانه و توراپراتور باشد به اندازه این نوع تبلیغ موثر نیست.
اما به طور کلی در کوتاه‌مدت در حال ضربه خوردن هستیم. چه کسانی؟ ما هتلداران، آژانس‌دارها و کسانی که زیرساخت‌ها را در دست دارند. دولت باید این را متوجه باشد که ما سرمایه‌ای داریم و باید به پایداری برسد. اگر امروز نتوانم ساختمان هتلم را حفظ کنم سرمایه‌ام از بین خواهد رفت. ساختمان به مراقبت نیاز دارد. ما خواهان بسته‌ای حمایتی از سوی دولت هستیم. ما خواهان کمک بلاعوض از سوی دولت نیستیم. چرا دولت به این فکر نمی‌کند؟ سال 95 که گردشگران به کشور آمدند ما با پذیرایی و سرویس‌دهی مناسب باعث ورود دلار به کشور شدیم. در سال 95 ناگهان با یک جهش ناگهانی مواجه شدیم تنها به دلیل «برجام». من برجام را به عنوان نقطه عطفی می‌دانم. تور‌اپراتورهای ما به راحتی کار می‌کردند، هرجای کشور را می‌دیدید گردشگران حضور داشتند. هواپیماها و ایرلاین‌های خارجی خودشان برای انعقاد قرارداد درخواست می‌دادند اما حالا همه در حال رفتن هستند. این به سیاست‌های دولت مربوط است. نمی‌توان گفت صبر کنید چراکه همه چیز از دست می‌رود. سرمایه ملی در حال از دست رفتن است‌ اگرچه مجلس به حوزه گردشگری کمک کرد. امیدواریم بحث وزارتخانه شدن به جایی برسد. ما تحول می‌خواهیم و حرکت. با قوانین موجود که مربوط به سال‌های دور است نمی‌توان کاری انجام داد، آن هم قانونی که هنوز اجرا نشده است. زمانی که یک قانون اجرا نشود‌، از آنجا که گردشگری زنجیره است کل آن دچار مشکل می‌شود و در نهایت به بن‌بست می‌خوریم. در این شرایط برای حل مشکل کوتاه‌مدت نیازمند بسته‌ای حمایتی از سوی دولت هستیم.
*عضو هیات مدیره جامعه هتلداران ایران
دولت از بخش
خصوصی حمایت کند
محمد جواد شاه‌محمدی- هتلداران روزهای خوبی را سپری نمی‌کنند. به جهت هزینه‌های بالا و ارزش کم پول‌مان. اگر تعادل برقرار باشد و بتوانیم از گردشگران ارز دریافت کنیم، هیچ تفاوتی با گذشته ندارد و این تعادل باعث می‌شود ما به راحتی بتوانیم به کارمان ادامه دهیم. البته بعضی معتقدند اگر در بحث ارز ورود کنیم مهمان‌ها توان پرداختی‌شان پایین خواهد آمد و شاید از تعدادشان کاسته شود و همین باعث شده بین این دو ایده بمانیم. امسال بین 15 تا 20 درصد گردشگران زیارتی‌مان افزایش داشت.
اما حواشی‌ای که ایجاد شد درست نیست. این تنها یک غوغاسالاری بود تا اینها به ایران نیایند و بحث‌های قومیتی مطرح شود. ما در استان قم هیچ موردی نداشتیم. تنها برون‌رفت از شرایط فعلی برای جامعه هتلداران مصوب کردن نرخ ارز و معافیت مالیاتی حتی در کوتاه‌مدت می‌تواند هتلداران را به جایگاه پیشین‌شان برگرداند.
*عضو جامعه هتلداران ایران