سخنرانی روحانی نقطه مقابل ترامپ

سخنرانی دونالد ترامپ مثل همیشه با پراکندگی همراه بود و تابع قاعده کلی و طیف عقلایی نبود و از هر دری سخن گفت. ترامپ روی نقطه‌های بحرانی که برای آمریکا یا زیان آور بود یا منافعی داشت، بیشتر تکیه می‌کرد. با زیرکی از سر مسأله افغانستان گذشت که مشکل عمده‌ای برای آمریکا به‌وجود آورده و حتی به عراق کمتر اشاره کرد. ترامپ از بین همه کانون‌های بحرانی دنیا بیشترین فشارش را روی ایران آورد و همانطور که قبلا هم تاکید داشتم که آمریکا تلاش می‌کند تا مسأله ایران را به یک پدیده بین‌المللی تبدیل کند، اینبار هم به زعم خود از همه دنیا خواست که با هم متحد شوند تا ایران را به انزوا بکشانند. این برای اولین بار بود که رئیس‌جمهوری این تهدید را علیه ایران به کار می‌برد. دراز کردن دستش به سوی همه کشورها برای همکاری با آمریکا علیه ایران، پدیده جدیدی بود. ترامپ همچنین از هیات‌هایی که به کشورهای مختلف فرستاده سخن گفت تا خرید نفتشان را از ایران قطع کنند. درمجموع صحبت‌های طولانی ترامپ، هدفش بیشتر فشار بر ایران بود و از کشورهای همراهش مثل رژیم صهیونیستی و شیخ‌نشین‌های خلیج فارس قدردانی کرد و برای اینکه به ایران مسیر اشتباهش را گوشزد کند به کره شمالی اشاره کرد که با همه توانمندی‌های اتمی، تحت فشار تحریم‌ها ناچار به بازگشت به میز مذاکره با آمریکا شد و این مسأله را برجسته کرد و حتی از رهبر کره شمالی تقدیر کرد که بیشتر به یک حالت انتقام‌جویانه نسبت به ایران شبیه بود. ترامپ از جهت فن سخنرانی سررشته همه صحبت‌ها را از دست داد و حتی اظهارنظرش که در این دو سال بیشترین کارها را برای آمریکا کرده، با خنده مدعوین منجر شد و حتی خودش هم از این اظهارنظر مسخره به خنده افتاد و این اوج خودنمایی رئیس‌جمهور آمریکا بود. اما دکتر حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران سخنرانی خود را از روی نوشته می‌خواند و قاعدتا از نظم و ترتیب بیشتری برخوردار بود. هرچند بهتر بود با جملات ساده‌تری آمریکا را هم از جهت تحریم‌های ظالمانه‌ای که بر ایران تحمیل کرده و هم از جهت ستم‌هایی که در گذشته کرده، بیشتر تحت فشار قرار می‌داد. شاید روحانی می‌خواست همه درها را نبندد و از آنجا که متن سخنرانی دکتر روحانی از قبل تهیه شده بود، از صحبت‌های احتمالی ترامپ بی‌خبر بود. با توجه به اینکه سخنرانی کشورها براساس حرف اول کشورهاست، بنابراین آمریکا از ما جلوتر است. رئیس‌جمهور کشورمان اظهار کرد در صورت بازگشت آمریکا به برجام مذاکرات را شروع خواهد کرد. اصرار دکتر روحانی مبنی بر اینکه آمریکا از تحریم‌ها بگذرد و به مذاکرات جدید برگردد تا بتوانیم از این طریق زمینه گفت‌وگو را مهیا کنیم، هرچند سخنرانی دکتر روحانی بسیار منطقی‌ بود ولی کاش به همان شدتی که آمریکا ما را بمباران می‌کرد، ما هم همین کار را می‌کردیم. درواقع همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با توجه به شرایط بسیار پیچیده و خصومت‌آمیزی که آمریکا، شیخ‌نشین‌های خلیج فارس و رژیم صهیونیستی نسبت به ما دارند، سفر دکتر روحانی بسیار سخت بوده تا حدی که می‌توان گفت در طول 40 سال گذشته هیچ رئیس جمهوری مثل دکتر روحانی در منگنه اتهامات و خصومت قرار نگرفته و به همین دلیل نباید ملات سخنرانی علیه آمریکا را بیش از حد غلیظ کرد. البته نسبت به هجمه گسترده در صحبت‌های ترامپ، شاید ما هم باید موارد اتهامی آمریکا را بیشتر مطرح می‌کردیم. دکتر روحانی در محافل آمریکایی به عنوان یک فرد اعتدالی مطرح است که بیشتر پایبند به صلح و رفع اختلاف است. بنابراین بیشتر رهبران امروزی آمریکا معتقدند که روحانی میل به اعتدال دارد ولی به خاطر محدوده اختیارات و برخی ملاحظات، نمی‌تواند کاملا به میل و سیاست خود اعمال کند. لذا به دلیل همین تفکر اعتدالی، سخنرانی خود را مقداری رقیق کرده بود تا همه درها برای آینده بسته نشود. البته اگر آمریکا از برجام بیرون نرفته بود، چنین سخنرانی شاید نتیجه بهتری برای ایران و آمریکا می‌داشت. آمریکایی‌ها با بیرون رفتن از برجام تمام خطوط ارتباطی‌شان با ایران را قطع و به این ترتیب با اروپا هم مشکل پیدا کردند و حالا با توجه به این قطع روابط تلاش می‌کنند تا با هر شگردی که می‌توانند به دنیا القا کنند که حتی تا لحظه‌های آخر همه تلاش و کوشش خود را به‌کار بردیم و به ایران پیشنهاد مذاکره و ملاقات در همه سطوح را مطرح کردیم. اما بدیهی است که چنین سخنانی تنها لفاظی محسوب می‌شود و با توجه به آگاهی کشورها نسبت به آمریکا، کمتر کشوری گول این روش نخ‌نما شده را می‌خورد.
* استاد دانشگاه