روزنامه همدلی
1397/07/04
«همدلی» از نگاه تحلیلگران اقتصادی مزایا و معایب یک سیاست پرحاشیه را بررسی می‌کند
بنزین در دوراهی سهمیه‌بندی یا اصلاح قیمتهمدلی| فاطمه آقایی‌فرد- داستان مصرف سوخت در ایران سال‌هاست که در دور باطلی قرار گرفته است. چند وقتی میشود زمزمه‌هایی از سهمیه‌بندی مجدد بنزین از سوی مردان نفتی به گوش می‌رسد و کارت‌های سوخت احتمالا راه خود را به جایگاه‌های سوخت باز کنند. این پرونده که اولین بار در زمان دولت نهم اجرا شد و مهر شکست را روی پیشانی خود ثبت کرد، حالا دوباره روی میز مسئولان باز شده است و به تازگی سکاندار وزارتخانه نفت دوباره از احیای مجدد آن خبر می‌دهد.
بر همین اساس، هر لیتر بنزین در حالی برای چندمین سال متوالی با قیمت هزار تومان در ایران عرضه میشود که اخیرا گمانه‌ها از بازگشت سیستم سهمیه‌بندی مصرف سوخت افزایش یافته است. این گمانه‌ها با توجه به احیای دوباره سیستم کارت سوخت در جایگاه‌های عرضه بنزین و ضرورت کنترل مصرف سوخت در دوران تحریم مطرح می‌شوند.
حالا سوال قابل طرح این است که اگر سهمیه‌بندی سوخت پروژه موفقی بود، چرا ادامه نیافت و اگر به دلیل اظهارنظرهای کارشناسانه رد شد، چرا حالا دوباره زمزمه‌هایی از اجرای آن به گوش می‌رسد. اظهارنظرهای مختلفی در این زمینه وجود دارد. عده‌ای از تحلیلگران اقتصادی بر این باور هستند که با سهمیه‌بندی بنزین ، حجم مصرف کاهش می‌یابد، از طرفی نیز به دلیل محدودیت عرضه سوخت، قاچاق آن کاهش می‌یابد. از طرفی نیز با افزایش قیمت حامل‌های انرژی زمینه برای تولید بیشتر فراهم میشود. این در حالی است که به گفته برخی دیگر از تحلیلگران اقتصادی، استراتژی افزایش نرخ سوخت و سهمیه‌بندی آن موجب فشار به مردمی است که هزینه‌های زندگی خود را با استفاده از بنزین و گازوییل تامین می‌کنند و حتی زمینه برای رانت نیز فراهم میشود.
از نگاه عده دیگر از آگاهان اقتصادی، سهمیه‌بندی مصرف سوخت اگرچه می‌تواند منجر به کنترل مصرف شده و گامی در جهت واقعی کردن قیمت‌ها باشد، اما مقصد نهایی نیست، زیرا با دو نرخی شدن قیمت بنزین در این سیستم، احتمال فساد نیز افزایش می‌یاید. به این ترتیب سهمیه‌بندی مصرف سوخت اگرچه در شرایط فعلی برای مدیریت مصرف سوخت اقدامی لازم به نظر می‌رسد اما کافی نبوده و همچنان نیاز است تا گام‌های بعدی که همان آزادسازی قیمت بنزین یا همسان کردن آن با قیمت‌های فوب خلیج فارس در طول زمان است، برداشته شود تا منافع ملی از این ناحیه با زیان کمتری مواجه باشد.
هر چه هست، حالا مدتی میشود که قمیت سوخت، مردم و بخصوص تاکسی‌داران و افرادی را که نیاز روزانه زندگی خود را به نحوی با وابستگی به بنزین و گازوئیل تامین می‌کنند، را نگران کرده است. چرا که در وضعیت آشفته اقتصادی و با داستان نرخ ارز، حالا برخی از کارشناسان بر این باور هستند که اقتصاد ایران نیز مثل کشورهای توسعه‌یافته باید نرخ سوخت را افزایش دهد تا میزان قاچاق کمتر شود.
این در حالی است که دولت سعی دارد که با پایین نگه داشتن قیمت حامل‌های انرژی، رضایت مردم را تامین کند و در به جای آن نرخ سایر کالاها را افزایش دهد. اما بر اساس گزارش‌ها نمایندگان مجلس از طرح افزایش نرخ سوخت جلوگیری کرده‌اند و برای حمایت از مردم، قیمت بنزین در ایران همچنان پایین است و اختلاف فاحشی را با کشورهای همسایه دارد. این در حالی است که به باور بسیاری از تحلیلگران اقتصادی قیمت پایین سوخت مخصوص کشورهایی است که شریان‌های اقتصادی آن‌ها وابسته به نفت است. از طرفی نیز این ماجرا زمینه را برای قاچاق سوخت از مبادی رسمی و غیر رسمی فراهم کرده است.
حالا با چنین اوضاعی دولت دو راه در پیش روی خود دارد، اول افزایش نرخ سوخت و دیگری سهمیه‌بندی سوخت. اما راه‌حل اول به دلایل سیاسی از سوی دولت رد شده و بر همین اساس حالا احتمال سهمیه‌بندی مجدد سوخت وجود دارد. طرحی که یک‌بار در دولت‌های گذشته شکست خورد و بنظر می‌رسد که وزارت نفت هنوز استراتژی مناسبی در زمینه مدیریت سوخت ندارد.
باید دید در روزهای آینده اجرای این طرح به کجا می‌رسد، و آیا مسئولان دوباره از این استراتژی برای مدیریت سوخت به خوبی یاد خواهند کرد یا مثل سال‌های گذشته این ماجرا مهر شکست را بر پیشانی خود ثبت خواهد کرد.
باید بسترهای قاچاق سوخت را جمع کرد
حسن مرادی- با توجه به اختلاف معنی‌دار قیمت بنزین، گازوئیل و سایر فرآورده‌های نفتی، در داخل و خارج از کشور، زمینه برای قاچاق سوخت به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فراهم شده است. به طوری‌که هم‌اکنون منابع ملی ما به شدت هدر می‌رود. در واقع قاچاق سوخت به کشورهای همسایه درست مانند یک بشکه‌ای است که به ظروف مختلفی وصل شده و توسط شلنگی مدام این مخزن به ظروف مرتبط سرریز میشود. بنابراین می‌توان گفت که هم‌اکنون زیان بزرگی متوجه منابع طبیعی کشور است و سوخت یا به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس توسط کامیون، تریلی یا هر وسیله نقلیه دیگری منتقل میشود. حتی گاهی تبادل سوخت در وسط دریا انجام می‌گیرد. بنابراین با اختلاف قیمتی که بنزین در ایران و سایر کشورها دارد، زمینه برای حمل سوخت به کشورهای افغانستان، عراق، پاکستان و ترکیه فراهم شده است. بر همین اساس تصمیم مجدد به سهمیه‌بندی سوخت امری ضروری به‌نظر می‌رسد که مسئولان به دنبال آن هستند. این یعنی حتی از مبادی قانونی نیز سوخت به خارج از مرزها انتقال داده میشود.
از سوی دیگر، با توجه به اتلاف سوخت کشور در خارج از مرزها، باید سهیه‌بندی سوخت به صورت مجدد در دستور کار قرار بگیرد. چرا که از یک طرف سوخت ارزان زمینه قاچاق را فراهم کرده است و از سوی دیگر نیز به دلیل قیمت پایین بنزین در کشور،خودروها وسیله‌ای تفریحی در میان جوانان هستند که تنها به عنوان ابزار سرگرمی از سوی جوانان این خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین برای پیشگیری از اتلاف سوخت دوباره این طرح در دستور کار قرار گرفته است. این در حالی است که اگر در دولت گذشته سهمیه‌بندی حذف نمی‌شد و قیمت سوخت به صورت تدریجی افزایش می‌یافت، حالا شاهد اتفاقات بهتری در زمینه سوخت بودیم. چرا که دولت به دلیل این‌که نمی‌خواهد قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دهد، طرح سهمیه‌بندی را در دستور کار خود قرار داده است. البته سهمیه‌بندی سوخت دارای مزایا و معایبی است که مزایای این طرح بیشتر از معایب آن است. یکی از دلایلی که باعث شد تا این طرح در سال‌های گذشته مورد بی‌توجهی قرار بگیرد، این بود که قیمت سوخت به نرخ تعادلی خود رسیده بود و دیگر نیازی نبود تا سهمیه‌بندی اجرا شود. اما به شرطی این طرح کنار زده شد که هر دو یا سه سال یک‌بار در آن تجدید نظر شود و در صورت نیاز دوباره اجرا شود. حالا با توجه به قیمت پایین سوخت و به دلیل این‌که دولت نمی‌خواهد قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دهد، این طرح مجددا نیاز است تا در دستور کار باشد که می‌تواند جلوی قاچاق سوخت را گرفته و مصرف سرانه مردم را مدیریت کند. این در حالی است که برخی معایب نیز در اجرای این طرح وجود دارد. این نکات منفی مواردی هستند که به موجب آن‌ها افرادی که اتومبیل از کار افتاده دارند با سوء استفاده از سهمیه‌بندی از دولت بنزین می‌گیرند و آن را به دیگران می‌فروشند. این در حالی است که نکات مثبت این طرح بیشتر است و بر اساس آن دولت باید به تدریج دست به افزایش قیمت‌ها بزند.
سایر اخبار این روزنامه
مدیران ایرانی از سمت‌هایشان کناره نمی‌گیرند برای همین کناره‌گیری «فتحی» از نمایندگی مجلس از موارد استثنایی است
روحانی در هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک: جهان دوستی بهتر از ایران نخواهد داشت اگر صلح آرمان شماست
«همدلی» از نگاه تحلیلگران اقتصادی مزایا و معایب یک سیاست پرحاشیه را بررسی می‌کند
«همدلی» از کودکان بازمانده از تحصیل و روند پولی‌سازی مدارس گزارش می‌دهد پول بدهید، سواد بخرید
قاب‌هایی از ایران و جهان
گفت‌وگوی «همدلی» با سیما یاری، شاعر نوپرداز در باب همکاری با نجف دریابندری سانسور یعنی محوِ روشنفکر
به بهانه سالمرگ پل نیومن، بازیگری که اسکار را شرمنده کرد نبوغی به رنگ آبی
روحانی در هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک: جهان دوستی بهتر از ایران نخواهد داشت اگر صلح آرمان شماست
رئیس جمهور آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل ترامپ اتهاماتش علیه ایران را تکرار کرد
