حضور رئیس جمهور در جلسات حساس سازمان ملل متحد از نگاه کارشناسان بررسی می‌شود ایران و آمریکا درشطرنج شورای امنیت

گروه سیاسی | مانوشاک خان‌محمدی
روز دوشنبه «حسن روحانی» رئیس جمهور ایران و « دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا برای شرکت در هفتاد و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل وارد نیویورک شدند.
ساعت و تاریخ سخنرانی‌ها در مجمع سازمان ملل و شورای امنیت به این‌گونه است که ‏نشست وزیران ایران و 1+4 ساعت 3:30 بامداد سه شنبه (امروز) به وقت تهران برگزار شد و سخنرانی حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل امروز سه شنبه ساعت 20:30 به وقت تهران ونشست شورای امنیت چهارشنبه ساعت 5:30 به وقت تهران برگزار می شود. اما حضور حسن روحانی در جلسه شورای امنیت هنوز قطعی نیست.
در همین حال روحانی ضمن شرکت در این نشست در برنامه سفرش قصددارد با تعدادی از مقامات کشورهای حاضر در مجمع عمومی، دبیرکل سازمان ملل و نیز برخی روسای سازمان‌های بین‌المللی دیدار و گفت‌وگو کند. او قبل از آنکه تهران را به مقصد نیویورک ترک کند، گفت هدفش از شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل، «پشیمان کردن» آمریکا از مخالفت با ایران است.


از سوی دیگر ترامپ امروز بعد از دبیرکل و رئیس دوره ای مجمع عمومی سازمان ملل، در جریان بازگشایی اجلاس عمومی، در جمع ۱۹۳ عضو ملل متحد، سخنرانی می کند. همچنین آمریکا برای سومین بار در تاریخ، ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به عهده دارد که پیشتر اعلام شده، موضوع این نشست اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی است که ایران هم در کانون توجه قرار دارد. جلسه به این ترتیب برگزار می شود که رئیس جمهور آمریکا از روی نوشته جلسه شورای امنیت را اداره می‌کند. او ابتدا بیانیه‌ای می خواند و سپس به مدت دو ساعت سایر اعضا نظرات خود را بیان می‌کنند.
گفتنی است از میان اعضای دائمی شورای امنیت، هر ماه یک کشور ریاست دوره‌ای این نهاد سازمان ملل را به عهده می‌گیرد. به جز چین و روسیه که یک وزیر آن‌ها را نمایندگی می‌کند، رهبران بلندپایه سایر کشورهای عضو در سطح ریاست جمهوری یا نخست‌وزیری در جلسه شورای امنیت حضور دارند.
یک دیپلمات بلندپایه سازمان ملل که نامش افشا نشده به خبرگزاری رویترز درباره جلسه شورای امنیت گزارش داده که «حتی آن‌هایی هم که با ترامپ میانه خوبی ندارند، در مجامع عمومی هنگام رویارویی با رئیس جمهور آمریکا، رفتار متفاوتی در پیش می‌گیرند.»
در این راستا نیز نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل در جمع خبرنگاران گفته است که قرار نیست اعضای شورای امنیت تحت ریاست ترامپ قطع‌نامه‌ای را به تصویب برسانند. هیلی گفت: «اطمینان دارم که این دفعه یکی از پرمخاطب‌ترین نشست‌‌های شورای امنیت در طول تاریخ برگزار خواهد شد. ما می‌خواهیم ایران این رادرک کند که جهان نظاره‌گر است. این مهم‌ترین دلیل برگزاری این اجلاس است».
لازم به ذکر است که کارکرد شورای امنیت سازمان ملل که در سال ۱۹۴۵ تاسیس شده برای صیانت از صلح و امنیت جهانی است و می‌تواند تحریم‌های اقتصادی یا حمله نظامی به یک کشور را تصویب کند
شبکه «فاکس‌نیوز» در گفت‌وگو با مایک پمپئو وزیرامورخارجه آمریکا درباره دیدار احتمالی ترامپ با روحانی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «اگر قرار باشد گفت‌وگوی سازنده‌ای با ایران صورت گیرد، رئیس‌جمهور خوشحال خواهد شد که آن را انجام دهد. ایشان علاقه‌مند به این مذاکره هستند».
او در این گفت‌وگو به این موضوع هم اشاره کرد که در نظر دولت آمریکا رهبری جمهوری اسلامی «صحنه‌گردان» است. بنابراین، ترامپ به مذاکره با ایشان هم بی‌تمایل نیست.
همدلی در رابطه با این موضوع نظر دو کارشناس بین المللی و حقوقی را جویا شده است. علی خرم و قاسم محبعلی، کارشناسان پیشین وزارت امور خارجه که تحلیل آنان را در ادامه می‌خوانید.
درباره حضور روحانی در مجمع عمومی و شورای امنیت به نمایندگی ایران نظر شما چیست؟ و آن را چگونه ارزیابی می کنید؟
علی خرم گفت: نتیجه روشن است در جایی که قرار است درباره امنیت ملی ایران صحبت کنند و ایران هم اجازه حضور و شرکت در آن جلسه دارد اگر ایران شرکت نکند بر طبق قانون اساسی به وظیفه قانونی خود عمل نکرده. به عبارتی دیگر هنگامی که این جلسه درحال برگزاری است و رئیس دوره ای آن هم آمریکا است و در سطح رئیس جمهوری هم برگزار می شود ایران هم باید در آن سطح شرکت کند. ایران در زمان گذشته وقتی شورای امنیت تشکیل جلسه داده، همیشه شرکت کرده است. در زمان خاتمه جنگ،‌زمانی که آمریکا هواپیمایی ایرباس را مورد حمله قرار داد با درخواست ایران برای تشکیل جلسه شورای امنیت در ۲۵ تیر ۱۳۶۷ شورا تشکیل جلسه داد. از سوی جمهوری اسلامی ایران علی‌اکبر ولایتی وزیر امور خارجه وقت ایران و از جانب آمریکا جرج بوش معاون وقت رئیس‌جمهوری در جلسه حضور داشتند و همه نظرات خود را در آن زمان مطرح کردند و در نهایت یک جمع بندی در آن جلسه صورت گرفت. به عبارتی دیگر اگر آمریکا اتهاماتی را وارد کرد ایران باید حضور داشته و از خود دفاع کند.
مثلا ترامپ درباره برجام صحبت خواهد کرد ایران به سادگی می تواند با دست پر در مقابل آمریکا از خود دفاع کند و جامعه بین الملل را قانع کند و درباره مسائل دیگر نظیر نقش ایران در خاورمیانه ومسئله موشکی ایران پاسخ های معین و مشخص دارد.
پمپئو این درخواست را مطرح کرده که ترامپ مایل به دیدار با رهبر انقلاب است. نظر شما در این باره چیست؟ درباره گفته ترامپ از سوی مایک پمپئو دو وجه وجود دارد
رهبر معظم انقلاب حاضر نخواهد شد با ترامپ سر میز مذاکره بشیند. وجه دوم این است، همان‌طور که ترامپ با رهبر کره شمالی مذاکره کرد، تمایل دارد با شخص اول کشور به مباحثه بنیشند. زیرا با روحیاتی که از دونالد ترامپ می شناسیم، او به شدت علاقه مند مذاکره است.
با وجود بلواهایی که به راه می اندازد بعید نیست که دست آخر مذاکره کند. از زمان خروج از برجام به روش های مختلف موضوع مذاکره را با مقامات رسمی ایران مطرح کرده است. ترامپ با پیش قدم شدن در مذاکره می خواهد موضع آمریکا را در جامعه بین المللی تقویت و خود را از اتهامات بری کند.
قاسم محبعلی نیز در این راستا به همدلی گفت: روشن است که استراتژی ترامپ و جمهوری خواهان آمریکا در قبال ایران برخلاف استراتژی تعامل سازنده اوباما که بر تحریم و حل فصل گام به‌گام و با ایجاد اجماع بین المللی و دیپلماسی جند جانبه برای حل وفصل اختلافات متعدد فیمابین جمهوری اسلامی و آمریکا و جامعه جهانی بنا نهاده شده بود بر فشار حداکثری به قصد تغییر رفتار جدی جمهوری اسلامی ایران وحل وفصل همه جانبه و یکباره همه مسائل فیمابین و از طریق دوجانبه آمریکا - ایرانی و بدون حصور و نقش دیگر قدرت ها استوار شده است.
در واقع کاری که دولت آمریکا با استفاده از فرصت ترامپ انجام داد حذف نقش و بازیگری دیگر قدرت های ذی‌نفوذ قضیه اختلافات ایران و آمریکا است.
این سیاست و تصمیم بعید به نظر می رسد حتی با کنار رفتن دولت جمهوری خواه و روی کار آمدن یک دولت دمکرات در آمریکا تغییر نموده و به گذشته یعنی دوران اوباما برگردد و همانطوریکه خانم شیرین هانتر دیپلمات ایرانی آمریکایی اخیرا درنوشته ای تاکید کرده، ایران نباید بنا به توصیه های جان کری به جواد ظریف در اندیشه رد پیشنهاد مذاکره با ترامپ و تعویق مذاکرات با آمریکا تا بعد انتخابات 2020 و ریاست جمهوری در آمریکا باشد چرا که سیاست آمریکا درقبال ایران و دستور کارهای آن با تغییر رییس جمهوری دیگر عوض نخواهد شد و فقط آثار و عواقب تحریم ها تا آن موقعیت و موضع، ایران را هر چه بیشتر تضعیف کرده و امکان اخذ امتیازات بیشتر از ایران را برای دولت بعدی سهل تر خواهد کرد امری که احتمالا دموکرات ها در پی آن هستند.
اما از سوی دیگر رفتن به سمت میز مذاکره در همه جنبه های فوق در خدمت منافع ملی ایران خواهد بود. اولا باعث کاهش آثار روانی ناشی فشار تحریم ها حتی در صورت عدم لغو کامل ویا جزئی تحریم شده، هزینه تجارت خارجی و خصوصا صادرات نفت و واردات کالا را کاهش داده و تقویت بازار ارز و کالا و نیروی کار را در پی خواهد داشت. ثانیا باعث ایجاد چشم انداز مثبت و امید به آینده در افکار عمومی و اقتصاد ایران و جامعه ایرانی و جامعه جهانی در پی کاهش احتمال درگیری های نظامی درخاورمیانه خواهد شد و دولت ها ( مثل اسراییل و عربستان سعودی ) نیروهایی را که از افزایش تشنج فیمابین ایران وآمریکا سود می برند دچار ناامیدی و سرگردانی خواهد کرد وامکان مانوور در سیاست خارجی را افزایش می دهد.
با ملاحظات واشارات فوق به نظر می رسد یک فرصت مهم و شاید تاریخی در سفر فعلی رییس جمهوری ایران به مجمع عمومی فراهم آمده که از دست رفتن و نادیده گرفتن آن می تواند برای منافع ملی ، امنیت ملی و رفام مردم ما و منطقه بسیار گران تمام شود. اما استفاده از این فرصت نیازمند آن است که سطوح بالای تصمیم گیری قرار این امکان را در اختیار آقای روحانی قرار دهند که از این فرصت زود گذر و پنجره باز شده و آینده ساز بهره‌برداری نماید.