گزارش میدانی «همدلی» از رفتار اقتصادی مردم و رشد لجام‌گسیخته قیمت‌ها در بازار ارز

نگران دارایی‌مان هستیم
همدلی| گروه اقتصادی- «مگر اقتصاد به فکر ما هست که ما به فکر آن باشیم؟» این جمله را آقای میانسالی امروز در جواب این پرسش به من گفت که مگر نمی‌گویند سرمایه‌گذاری در بازار ارز در بلند مدت به اقتصاد ضربه می‌زند ؟ بعد از گفتن این جمله بلافاصله مشغول مذاکره با خانمی شد قصد داشت 10 میلیون تومان پس انداز خود را تبدیل به دلار 15 هزار تومانی کند. آن‌طور که این دلار فروش جوان در بازار 15 خرداد توضیح داد این روزها مردم بیش از هر زمان دیگری به تکاپوی خرید دلار افتاده‌اند: «بازار از همیشه شلوغ‌تر شده اما عده کمی موفق به خرید می‌شوند.» او آمارهایی اعلام می‌کرد که معلوم نیست چقدر حساب شده باشد، اما او روی آن تاکید داشت؛ این‌که 70 درصد از افرادی که برای خرید دلار به این بازار می‌آیند بازنشستگان هستند.
گوشه دیگری از بازار یکی دیگر از دلار فروشان از من او صحبت کنم. جمله‌هایش کوتاه و آرام بود، انگار که قصد نصیحت داشته باشد. او از حرف‌هایش را این‌طور شروع کرد: «برای به باد دادن سرمایه‌ات عجله نداشته باش، بیشتر فکر کن. اینجا هرکس کلاه خودش را چسبیده که باد نبرد.» از او خواستم بیشتر برای من توضیح دهد، به او گفتم که خبرنگار هستم، همین جمله کافی بود تا نیم ساعت برای من حرف بزند. حرفش این بود: « مردم به ما می‌گویند نگران داراییمان هستیم، صبح خانمی میانسال آمده بود پیش من و تصمیم داشت برایش رقمی در حدود 50 میلیون تومان ارز بخرم و تا جایی که در توانم بود سعی کردم او را از این کار منصرف کنم.»
پرسیدم دلیل تلاش او برای منصرف کردن این خانم چه بود، مگر از پول بدتان می‌آید که این‌طور پاسخم را داد: « نمی‌دانم تو چند سال داری اما من این تار موهایم را در آسیاب سفید نکرده‌ام از روی تجربه حرف می‌زنم؛ شرایط حالا با زمان جنگ فرق دارد، آن موقع بمب خورده بود وسط کشور، کارخانه و تولیدی به معنی واقعی در کار نبود، مردم حق داشتند برای گشنه نماندنشان کالاهای اساسی را بخرند و انبار کنند، اما حالا شرایط بسیار متفاوت است.»


به اینجای صحبت که رسید کمی روی صندلی چوبی که روی آن نشسته بود جا به جا شد، سیگاری روشن کرد بعد از یک مکث کوتاه، صحبت‌های خود را این‌طور ادامه داد: « مردم جوری رفتار می‌کنند که انگار ایران سال 67 هستیم؛ مردم جو زده شده‌اند، یک چیزی شنیده اند که آبان می‌آید و دلار می‌شود 20 هزار تومان؛ تو خبرنگار هستی باید بدانی آبان ماه قرار است چه اتفاقی بی‌افتد، ترامپ گفته دوباره ایران را تحریم می‌کند، مردم هم دستپاچه شده‌اند، خبر داری که ؟
سوال کردم: من هم زیاد شنیده ام که دلار قرار است تا آبان ماه به 20 هزار تومان برسد، حتی شاید خیلی زودتر... حرفم را قطع کرد و گفت: اگر مردم برای خرید هجوم نیاورند شاید این اتفاق هم نیفتد. دلار 20 هزار تومانی را چه کسی می‌خرد؟
دلار فروش دیگری که کمی آن‌طرف تر ایستاده بود و به حرف‌های ما گوش می‌داد تصمیم گرفت سکوتش را بشکند، نظراتش زمین تا آسمان با آن آقای میانسال فرق داشت. او قبل از آن‌که فرصت کنم از او سوالی بپرسم خودش شروع به صحبت کرد: خانم در روزنامه‌تان بنویسید که وضع خراب است، دلار 14 هزار و 700 تومانی دیروز ، امروز به 15 هزار و 100 تومان رسیده است، این اوضاع از جنگ بدتر است. اینها که دیگر سیاه نمایی و از این حرف ها نیست، خود من تذ همین دو یا سه سال پیش کارگاه تولیدی کفش داشتم، تا اندازه ‌ای اوضاع کسب و کارمان بر هم ریخت که آمده ام اینجا دلار می فروشم، جانم را کف دستم گرفته ام، فرصتی برای تعارف و انشالله گفتن امید برای درست شدن اوضاع نیست، وضع خراب است.»
نوسانات نرخ ارز همچنان نبض اقتصاد کشور را به دست گرفته است. بالا و پایین شدن قیمت‌ها در چهارراه استانبول هر چند وقت یک‌بار نفس سرمایه ‌گذاران خرد و خانگی را به شماره انداخته و بانک مرکزی را به کنترل قیمت‌ها در این بازار وادار می‌کند. تکرار مااجرایی تلخ که هر چند ماه یکبار گوشه‌ای از اقتصاد را حسابی آشفته می‌کند و دوباره آرام می‌گیرد. این ماجرا باز هم تکرار شد.
همین چند ماه پیش بود که قیمت دلار تحت تاثیر اظهار نظرهای ترامپ، رئیس جمهور امریکا در خصوص برجام و احتمال باز گشت دوباره تحریم‌ها، هیجان زده شد بی امان از 10 هزار گذشت و حالا به 15 هزار تئمان رسیده است. آن‌طور که دست‌اندرکاران بازار ارز ماجرا را تعریف می‌کنند در این روزها تقاضا برای خرید دلار به بالاترین حد خود رسید؛ این روند حالا تا جایی پیش رفته است که برخی روزها نرخ دلار از روی تابلوی صرافی‌ها در چهارراه استانبول حذف شد؛ اما صف‌های طولانی خریداران مقابل صرافی‌ها به خوبی نشان داد که سرمایه ‌گذاران برای خرید این ارز جدی هستند.
حالا هم که به نظر می‌رسد با مداخله بانک مرکزی در این بازار، قیمت ها تا اندازه‌ای کنترل شده است. بانک مرکزی بسته جدید ارزی ارائه کرده و با تشکیل یک بازار ثانویه امید دارد بتواند از هیجانات این بازار بکاهد. با همین نوسان چند روزه عده‌ای از سرمایه‌گذاران، سود قابل توجهی را به دست آوردند و عده‌ای دیگر متضرر شده‌اند و به قول خود بازاریان به خاک سیاه نشسته اند.»
با این وجود آنها همه ریسک این بازار را پذیرفته‌اند و تا زمان دیگر افزایش قیمت‌ها صبور هستند. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که بانک مرکزی از ماه‌ها پیش برای کنترل قیمت‌ها و هیجانات بازار ارز پا به میدان گذاشته و این نکته که نرخ ارز باید در حاشیه بازار تعیین شود را فعلا فراموش کرده است. در واقع تلاش بانک مرکزی از کنترل قیمت‌ها در بازار ارز، جلوگیری از نوسان قیمت‌ها و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در این بازار برای سرمایه‌گذاران خرد وخانگی است. اما سوال اینجاست؛ بانک مرکزی تا چه اندازه در این باره موفق بوده است؟
هیجان خرید دلار فروکش نمی‌کند
یک دست اندرکار بازار ارز در این باره به «همدلی» می‌گوید:« هیجان برای خرید دلار هیچوقت فروکش نمی‌کند. چه زمانی که قیمت ارز سر به فلک می‌کشد و چه زمانی که بازار آرام است.» آن‌طور که مصطفی خانزادی توضیح می دهد: «بازار ارز تعداد زیادی مشتری ثابت دارد که فقط روی سرمایه‌گذاری در این بازار تمرکز کرده اند.»
به گفته خانزادی:« اکثر خریداران ارز بازنشسته‌هایی هستند که به دیگر بخش‌های سرمایه‌گذاری اطمینان ندارند و تنها ارز را سود‌آور می‌دانند.» او در ادامه می‌گوید:« گروه دیگری از مشتری‌های خرید دلار، میانسال‌هایی هستند که می‌خواهند کل دارایی خود را فروخته تبدیل به ارز کنند و بقیه روزهای بازنشستگی خود را در کشور دیگری سپری کنند.»
او در ادامه توضیح می‌دهد: «بخش کوچکی از مشتری‌های چهارراه استانبول هم جوانانی هستند که تازه درآمد به دست آورده و می‌خواهند از همین ابتدا سرمایه خود را چند برابر کنند.»
او در عین حال بر این باور است: اما ما دست اندرکاران بازار به هیچ عنوان سرمایه گذاری در باراز ارز را به هیچ قشری توصیه نمی کنیم. چرا که اگر ریسک ورشکستگی و زیان کالی در این بازار چند برابر سود ان است؛ به همین دلیل به ریسکش نمی‌ارزد.»