تاسیس «نهاد واسطه‌ای مالی» بین ایران و اروپا

گروه سیاسی: با سررسیدن ماه نوامبر تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران آغاز خواهد شد. شروع این تحریم‌ها راه معاملات شرکت‌های اروپایی با ایران را سد خواهد کرد، با نزدیک شدن دور دوم تحریم‌ها اتحادیه اروپا در تلاش است تا راه حلی برای دور زدن تحریم‌ها به دست آورد. اتحادیه اروپا همچنین می‌خواهد که با وجود تحریم‌های آمریکا استقلال خود را حفظ کند. روز گذشته رسانه‌های غربی خبر از  رایزنی قدرت‌های اروپایی برای ایجاد کانال نقل‌ و انتقالات مالی به منظور ادامه تجارت با ایران و مقابله با تحریم‌های آمریکا دادند. از طرف دیگر وزیر خارجه ایران در جریان گفت‌وگو با نشریه آلمانی اشپیگل از کشورهای اروپایی خواست تا با توجه به اقدام «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای با ایران اقدام مثبتی صورت دهند. ظریف تاکید کرده است که اروپا باید تصمیم بگیرد می‌خواهد در برابر آمریکا تسلیم شود یا نه.
«محمدجواد ظریف» درباره نقش اروپایی‌ها در پی اقدام آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای با ایران گفته است: «اروپایی‌ها در برابر یک پرسش بنیادی قرار دارند که به قوانین روابط بین‌الملل مربوط می‌شود. آمریکا می‌خواهد خواست‌های سیاسی و اقتصادی خود را به بقیه جهان تحمیل کند. آمریکا از همه می‌خواهد که قانون بین‌المللی را نقض کنند. اروپا باید تصمیم بگیرد که در صورتی که اینچنین شود، پیامدهای طولانی خواهد داشت.»
وی افزود: اروپایی‌ها و دیگر طرف‌هایی که توافق را امضا کرده‌اند باید اثرات تحریم‌های آمریکا را جبران کنند. آنها در ماه می یک بسته به ما پیشنهاد دادند که تعهدی مهم بود که اکنون باید اجرایی شود. مهم این است که اروپا چنین کاری را برای ایران انجام نمی‌دهد، بلکه برای حاکمیت خود و منافع دراز مدت اقتصادیش انجام می‌دهد.
ظریف با تاکید بر اینکه اولویت برای ایران این است که فروش نفت در سطح معقولی ادامه یابد و درآمد آن به ایران باز گردد گفت: ضمن اینکه سرمایه‌گذاری و همکاری در سطوح مختلف مانند اقتصاد، فناوری و تجارت وجود داشته باشد، اما معیار در این زمینه نفت و بانک است.


وی در پاسخ به پرسش اشپیگل درباره اینکه کشورهای اروپایی نمی‌توانند در شرایطی که آمریکا این شرکت‌ها را تهدید می‌کند، آنها را به تجارت با ایران وادار کند افزود: «پرسش این است که آیا اروپا می‌خواهد که شرکت‌های اروپایی از قوانین اروپا پیروی کنند یا از قوانین آمریکا یا اینکه اروپا تحت دیکته آمریکا قرار دارد؟ اتحادیه اروپا قوانین مسدودساز را در اختیار دارد.
به گفته ظریف اروپا با قانون مسدود سازی می‌تواند شرکت‌هایی که به دلیل تحریم‌های آمریکا از همکاری با ایران خودداری می‌کنند را مجازات کند. اروپا  گفته که توافق هسته‌ای با ایران در راستای منافع امنیتی‌اش است. بنابراین باید آمادگی داشته باشد که برای امنیتش هزینه بپردازد.که کار بیهوده‌ای نیست. اروپایی‌ها باید تصمیم بگیرند که آیا آمادگی دارند حرف‌های خود را عملی کنند.
وزیر خارجه ایران در ادامه این گفت‌‌وگو تاکید کرد که  ایران در چارچوب توافق مانند خارج آن فرصت‌هایی دارد و ما خود را برای چنین وضعیتی آماده کرده‌ایم، اما لزوما نیازی به پایان دادن به توافق نیست. بند 36 توافق و قطعنامه 2231 شورای امنیت این امکان را به ما می‌دهد که سطح پایبندی را کاهش دهیم بدون اینکه از توافق خارج شویم. «افزایش غنی‌سازی اورانیوم می‌تواند یکی از این موارد باشد.»
پیشنهاد ترامپ برای مذاکره مستقیم با ایران موضوع دیگری بود که خبرنگار این نشریه آلمانی به آن پرداخت  و ظریف اعلام کرد که «اگر مذاکره مستقیم در سطح ارتباط عمومی باشد، باید توافقی را به دنبال داشته باشد، اما هم اکنون توافقی داریم که برای آن 12 سال مذاکره کردیم. ما  ساعت‌ها در سطح وزرا مذاکره کردیم که در تاریخ ایران و آمریکا بی‌سابقه است. اکنون ترامپ همه چیز را نابود می‌کند. چه کسی تضمین می‌دهد که او به توافق دیگر پایبند می‌ماند. ما بار دیگر وقت‌مان را برای مذاکره مستقیم هدر نمی‌دهیم.»
ظریف همچنین بازگشت ترامپ به توافق هسته‌ای با ایران را گامی  ضروری دانست که می‌تواند امکان مذاکره را ایجاد کند.
تلاش تازه اتحادیه اروپا برای حفظ برجام
روز گذشته (شنبه) روزنامه‌ فایننشال تایمز در گزارشی نوشت: قدرت‌های اروپایی در حال رایزنی برای ایجاد کانال نقل‌ و انتقالات مالی به منظور ادامه تجارت با ایران و مقابله با تحریم‌های آمریکا هستند. فرانسه، آلمان و بریتانیا در ادامه‌ تلاش‌ها برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه تهران و حفظ توافق هسته‌ای تاریخی با ایران در حال رایزنی با مقامات اتحادیه اروپا برای ایجاد یک ابزار مالی در آستانه بازگشت بخش دوم تحریم‌های واشنگتن هستند. به نوشته فایننشال تایمز تلاش رسمی اتحادیه اروپا برای حفظ به دسترسی مالی ایران شکاف فراآتلانتیک را پس از این که واشنگتن به شرکت‌های اروپایی هشدار داد در صورت ادامه‌ تجارت با ایران و عدم همکاری با تحریم‌ها علیه تهران با پاسخ آمریکا مواجه و از نظام مالی آمریکا بیرون  خواهند شد، عمیق‌تر خواهد کرد. به گفته دیپلمات‌ها هدف قانونگذاران اروپایی کمک به حفظ تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا و بهره‌مندی تهران از منافع اقتصادی مورد انتظار از توافق هسته‌ای است. این دیپلمات‌ها همچنین گفته‌اند: تروئیکای اروپا به همراه روسیه و چین که همگی از امضا کنندگان توافق هسته‌ای هستند، در طول این ماه‌ها با کمیسیون اروپا و  خدمات دیپلماتیک این اتحادیه برای ایجاد این کانال نقل‌ و انتقالات مالی همکاری داشته‌اند. روزنامه‌ فایننشال تایمز در ادامه‌ گزارش خود آورده است: ایده‌های مختلف درباره چگونگی ایجاد این مکانیزم و ساختار آن کماکان در حال بررسی است. دولت فرانسه مدت‌ها است بر لزوم ایجاد یک ساز و کار مالی جایگزین که تجارت با ایران را پس از بازگشت تحریم‌های  آمریکا علیه این کشور ممکن می‌سازد، تاکید کرده است. پاریس اکنون بر این باور است که تمایل به این کار به ویژه‌ از سوی آلمان همزمان با نزدیک شدن به ضرب الاجل واشنگتن برای اعمال بخش دوم تحریم‌هایش علیه تهران در ماه نوامبر افزایش یافته است.
هنوز مشخص نیست که پیشنهاد ایجاد کانال نقل‌ و انتقالات مالی بتواند برای پرداخت پول نفت ایران مورد استفاده قرار گیرد و ممکن است تنها برای دیگر زمینه‌ها و خدمات تجاری با ایران به کار گرفته شود.
سایت اشپیگل آنلاین بامداد جمعه ۲۳ شهریور گزارش داده بود که وزیران دارایی آلمان، فرانسه و بریتانیا قصد دارند حتی‌الامکان تا اوایل ماه نوامبر نهادی مالی بنیانگذاری کنند که تنها مقصود آن انجام دادوستدهای مالی با ایران با دور زدن کانال‌های معمولی انتقالات بانکی است.
به نوشته این سایت نهاد مالی جدید نه یک بانک، بلکه از لحاظ حقوقی نهادی واسطه‌ای (Special-purpose entity) محسوب خواهد شد. مزیت چنین نهادی این است که نباید از سرمایه برخوردار باشد و به عبارتی برای راه‌اندازی آن نیاز به کمک‌های مالی دولتی نیست. این ابتکار عمل را فرانسه پیشنهاد کرده است.
قرار است که تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا بتوانند از این نهاد بهره ببرند. وزیران دارایی آلمان، بریتانیا و فرانسه پایه گذاری چنین نهاد مالی را در راستای حفظ حاکمیت اتحادیه اروپا ارزیابی می‌کنند.
این سه کشور برخلاف آمریکا در تلاش حفظ برجام هستند و قصد دارند به شرکت‌های خود اجازه دادوستد با ایران را بدهند. 
«اولاف شولتز»، وزیر دارایی آلمان تاکنون چند بار با همتایان فرانسوی و بریتانیایی خود در این راستا دیدار داشته است، به نوشته اشپیگل آنلاین دولت ایتالیا نیز تمایل خود را برای مشارکت در راه‌اندازی چنین نهاد واسطه‌ای ابراز کرده است.
«مایا کوچیان چیک»، سخنگوی اتحادیه اروپا روز جمعه‌ به خبرنگاران گفته که تلاش‌ها برای ادامه‌ همکاری با ایران در بخش‌های اقتصادی مهم شامل نفت ادامه‌ دارد. بخشی از این تلاش ها تضمین ادامه‌ تجارت مشروع شرکت‌ها با و در ایران است تا بتوانند به تامین مالی مورد نیاز دسترسی داشته باشند.
بورس معاوضه
نشریه اقتصادی آلمانی هندلزبلات همچنین در گزارشی مبسوط به این راهکرد و شیوه عملی آن پرداخته است. این نهاد واسطه‌ای مانند یک بورس معاوضه عمل می‌کند و در واقع مطالبات متقابل شرکت‌های اروپایی و ایران را حسابرسی می‌کند. برای نمونه وقتی ایران به اسپانیا نفت می‌فرستد و یک شرکت ماشین‌سازی آلمانی به ایران تجهیزات و دستگاه‌های لازم برای راه‌اندازی یک کارخانه را می‌فروشد، این نهاد واسطه‌ای وارد عمل می‌شود. پولی که قرار است اسپانیا به ایران در ازای خرید نفت بپردازد، برای پرداخت صورت‌حساب‌ شرکت آلمانی که به ایران دستگاه فروخته، استفاده می‌شود. این نهاد واسطه‌ای می‌تواند بر اساس حقوق و قوانین لوکزامبورگ بنیان نهاده شود و مقر آن نیز در لوکزامبورگ باشد که از مراکز مهم مالی اروپا 
محسوب می‌شود.
به نوشته هندلزبلات، راه‌اندازی چنین نهادی تنها راه ممکن برای باز نگه داشتن کانال‌های دادوستد با ایران است. در گزارش این نشریه‌ی اقتصادی همچنین آمده است که در ماه‌های گذشته راهکارهای گوناگونی در این راستا مطرح و بررسی شده، اما به علت مناسب و عملی نبودن کنار گذاشته شدند.