روزنامه آفتاب یزد
1397/06/22
واردات اتوبوس‌های دست دوم خارجی برای نوسازی ناوگان شهری
آفتاب یزد- گروه اقتصادی: واردات اتوبوس چند سالی است که تبدیل به چالشی میان سازمان‌های مختلف شده و بر سر آن اتفاق نظری حاصل نمی‌شود. کمتر کسی است که نداند عمر ناوگان اتوبوسرانی کشورمان بالاست و نیاز به اتوبوس‌های جدید به شدت در این حوزه احساس میشود. در همین راستا برخی باور دارند که باید اتوبوس‌های مورد نظر به کشور وارد شوند و برخی معتقدند که با توجه به ظرفیت‌های داخلی برای ساخت اتوبوس نباید چنین اقدامی صورت بگیرد. با این همه، دو روز پیش خبری مبنی بر واردات خودرو و اتوبوس از ازبکستان منتشر شد که انتقاداتی را در پی داشت. به گفته منابع ازبکستانی، قرار است یک شرکت ایرانی به زودی تعدادی خودرو از این کشور وارد کند. به گزارش خبرگزاری رسمی ازبکستان، با توجه به آنکه ناوگان حمل و نقل ایران به‌ویژه اتوبوس‌ها نیازمند جایگزینی هستند، شرکت سپهر مشکات خزر قرار است با همکاری شرکت‌های خودرو ساز ازبکستانی تعدادی خودرو به ایران وارد کند. شرکت ایرانی قرار است در مرحله اول تعدادی از نمونه‌های خودروهای تولید ازبکستان را خریداری و بعدا در صورت رضایتمندی هزار نوع از این خودروها وارد کند. این در حالی است که خودروسازان نسبت به بحث واردات اتوبوس معترض هستند و انعقاد هرگونه قرارداد با شرکت‌های خارجی برای واردات اتوبوس را خیانت به کشور می‌دانند. آفتاب یزد در همین راستا در تاریخ 6 اسفند 1396 گزارشی را منتشر کرد که طی آن، محسن‌ها‌شمی، رئیس شورای اسلامی شهر تهران در این خصوص گفته بود: «چه کسی گفته است که شهرداری می‌خواهد اتوبوس تمام شده از خارج وارد کند؟ فکر نمی‌کنم که چنین چیزی صحیح باشد زیرا وزارت صنعت کشور اجازه نمی‌دهد که اتوبوس تمام شده و بدون ساخت داخل وارد شود. اصولا کشور به دلیل اشتغال اجازه نمی‌دهد چنین چیزی با پول دولتی یا شهرداری انجام شود. مگر اینکه مجوز خاص بگیرند. یعنی بروند و کارشان را توجیه کنند.»محمود میرلوحی، عضو دیگر شورای شهر تهران هم درباره این موضوع به آفتاب یزد گفته بود: «اگر عملکرد سال 92 یا 93 را مقایسه کنید، خواهید دید که در بخش تولید کامیون و اتوبوس تقریبا به صفر می‌رسیدیم. بالاخره بعد از برجام و بهبود شرایط قرار است که واگن و اتوبوس از خارج خریداری کنیم. راه حل آن هم این است که با شرکت‌ها و تولیدکنندگان معتبر دنیا کنار بیاییم و از سوی دیگر بخشی از ساخت داخل را هم داشته باشیم. طبق اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار است سال آینده در ایران با مشارکت خارجی 19هزار اتوبوس ساخته شده و به ناوگان اتوبوس کشور اضافه شود.»
با توجه به شرایط حال حاضر، به راستی در این مسیر چه باید کرد و کدام گزینه منافع اقتصادی کشور را بیشتر تامین می‌کند؟
> نیازی به واردات اتوبوس نداریم
اواخر فروردین ماه سال جاری دبیر انجمن خودروسازان در انتقاد به احتمال واردات اتوبوس به کشور گفته بود: «انعقاد هرگونه قرارداد با شرکت‌های خارجی برای واردات اتوبوس را خیانت به مملکت است، چرا که 10 شرکت اتوبوس ساز حرفه‌ای در کشور داریم. متاسفانه به‌دلیل اشتباه وزارت صنعت، معدن و تجارت در صدور مجوز برای تولید اتوبوس، بیش از نیاز کشور ظرفیت ایجاد کردیم که با توجه به نرسیدن تقاضا به این شرکت‌ها برخی از سازندگان اتوبوس تعطیل و برخی نیمه فعال شدند.»
احمد نعمت بخش با اشاره به افزایش تولید شرکت‌های سازنده اتوبوس در سال 96 اظهار داشته بود: «متاسفانه سال گذشته تنها یکهزار و 150 دستگاه اتوبوس تولید کردیم که علت کاهش تولید در سال‌های اخیر تخصیص نیافتن اعتبار لازم در بودجه وزارت کشور برای خرید اتوبوس است. تا قبل از این سال‌ها وزارت کشور 82.5 درصد و شهرداریها 17.5 درصد از هزینه خرید اتوبوس را پرداخت می‌کردند که به علت تامین نشدن اعتبار لازم اقدامی برای خرید اتوبوس نمی‌کنند.»
نعمت بخش به دلایل دیگر نرسیدن تقاضا به شرکت‌های اتوبوس ساز اشاره و افزوده بود: «شهرداریها بهانه نکنند که پول نداریم و شرکت‌های خارجی فاینانس می‌کنند، من همین جا به مسئولان اعلام می‌کنم شرکت‌های سازنده اتوبوس آماده تحویل اتوبوس به روش فاینانس هستند. ما توان تولید اتوبوس‌های تک کابین، دوکابین، ارتفاع پائین ( low floor ) و اتوبوس‌های گاز سوز را مطابق با استانداردهای ایمنی، عملکردی و آلایندگی یا استانداردهای یورو 5 ( EEB ) یا یورو4 ( DPF ) در کشور داریم.»
نعمت بخش گفته بود: «اوایل سال گذشته باخبر شدیم برخی شهرداریها با کمک شوراهای شهر قصد خرید اتوبوس از چین و روسیه دارند که طی مکاتباتی با مسئولان و کشاندن آن به مطبوعات مانع از انجام آن شدیم. دی ماه سال گذشته هم اطلاع پیدا کردیم بانک شهر وابسته به شهرداری تهران قصد خرید 900 دستگاه اتوبوس از روسیه دارد که شخصا با نوشتن نامه به آقای قالیباف و چاپ آن در مطبوعات از این اقدام جلوگیری کردیم.»
> واردات اتوبوس‌های روسی
این همه در حالی است که در دی ماه سال 95 انتشار خبر واردات اتوبوس روسی با وجود تولید داخل منجر به انتقادات بسیاری شده بود. در همین راستا گروه خودروسازی «گاز» روسیه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بود که یادداشت تفاهمی را با مقامات شهری چهار شهر ایران برای فروش ۹۰۰ اتوبوس مدل لیاز به امضا رسانده است. بر اساس اعلام گروه گاز، این یادداشت تفاهم با شهرداری‌های شهرهای تبریز، کرج، قم و ارومیه امضا شده بود.
به باور کارشناسان، مشکل اصلی در این ماجرا، کم توجهی دولت و همچنین شهرداریها به تولیدات داخل بود؛ زیرا اتوبوس به‌عنوان کالایی گران قیمت، چندان امکان فروش به‌صورت شخصی نداشته و باید در قالب قراردادهای کلان فروخته شود. به اعتقاد آنها، هرچند ممکن است نهادهای داخلی مربوطه، به‌دلیل مسائل قیمتی و شاید هم کیفی به سراغ واردات اتوبوس رفته باشند، با این حال این موضوع در نهایت به ضرر تولید داخل تمام شده و بر بیکاری پنهان کارگران در خطوط تولید اتوبوس کشور می‌افزاید.
> موضع شهرداری
این ماجرا و مباحثی که پیرامون آن مطرح بود ادامه داشت تا اخیرا طرح جدید شهرداری برای وارد کردن اتوبوس‌های دست دوم به ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت مطرح شد. مدیرکل محیط زیست استان تهران در واکنش به این موضوع گفت: «چنین مجوزی به شهرداری داده نمی‌شود.»
محسن پور سید آقایی گفته است «به منظور رفع مشکل کمبود ناوگان اتوبوسرانی کمیسیون حمل و نقل و ترافیک کلانشهرها پیگیری کرده است که از سایر کشورها اتوبوس‌هایی با عمر بالای پنج سال خریداری شود.»
> موضع محیط زیست
اما کیومرث کلانتری مدیرکل محیط زیست استان تهران و دبیر کارگروه کاهش آلودگی هوای تهران در خصوص خرید اتوبوس‌های دست دوم با عمر پنج سال برای تزریق به ناوگان حمل و نقل عمومی شهر تهران اظهار داشت: «دولت و سازمان محیط زیست ورود اتوبوس‌های دست دوم را مصوب نکرده و چنین مجوزی به شهرداری داده نمی‌شود که اتوبوس استوک وارد کند.»
کلانتری با اشاره به اینکه کارگروه کاهش آلودگی هوای استان تهران به دنبال جایگزینی خودروهای تجاری با پنج هزار دستگاه اتوبوس است، گفت: «مکاتباتی در این زمینه با شهرداری انجام شده و قطعا خودروی وارداتی به کشور باید استانداردهای قابل قبول محیط زیست همراه باشد.»
دبیر کارگروه مقابله با آلودگی هوای استان تهران با تاکید بر اینکه ورود اتوبوس دست دوم عاقلانه نیست و کارگروه آلودگی هوای استان تهران چنین برنامه‌ای را دنبال نمی‌کند، ابراز داشت: «اتوبوسی که عمر بالای پنج سال داشته باشد به درد ناوگان حمل و نقل عمومی ما نمی‌خورد؛ چرا که بر اساس مصوبه هیئت وزیران در سال ۹۰ عمر مفید اتوبوس‌ها هشت سال تعیین شده و ما مجوز ورود اتوبوسی که پنج سال عمر کرده باشد را برای استفاده سه ساله نمی‌دهیم.»
کلانتری در پاسخ به این سوال که پنج هزار دستگاه اتوبوس مورد نظر وارداتی هستند و یا از تولیدات داخلی تامین نیاز خواهند شد، گفت: «این طرح بر پایه تولیدات داخلی مطرح شده است. وزارت صنعت متعهد شده بود که طی سه سال 200 خودروی تجاری (کامیون،کامیونت و..) به معاونت حمل و نقل جاده‌ای تحویل دهد و کارگروه آلودگی هوای تهران با توجه به وضعیت آلودگی هوای این شهر پیشنهاد کرده به جای افزوده شدن این خودروهای تجاری به حمل و نقل جاده ای، پنج هزار دستگاه خودروی اتوبوس تولید داخل به ناوگان حمل و نقل عمومی تهران افزوده شود.»
> نیاز به نوسازی
این همه در حالی است که در سال 86 با ورود خطوط بی آر تی به خطوط اتوبوس رانی و تغییر چهره حمل و نقل عمومی با این سبک جدید در خیابان‌های پایتخت، شاهد نوسازی و مدرن شدن بخشی از سامانه اتوبوس رانی بودیم. حال از آن اتفاق تا به امروز 11 خط بی آرتی در حال فعالیت هستند که اتوبوس‌های دو کابین آن نیازمند اورهال و نوسازی هستند.
افزایش تقاضای سفرهای شهری نیز به ضرورت افزایش تعداد خطوط و اتوبوس‌ها برای سرویس دهی افزوده است. هرچند بخشی از تقاضای سفرهای شهری از طریق مترو تامین میشود، ولی در برنامه افق 1404 تهران می‌بایست 11 هزار اتوبوس در ناوگان اتوبوسرانی فعال باشند تا 29 درصد از سفرهای شهری را جوابگو باشند. این در حالیست که مترو و اتوبوسرانی در مجموع نزدیک به 25 درصد از سفرهای شهری را در حال حاضر پوشش می‌دهند.
> هنوز مجوزی برای واردات اتوبوس
صادر نشده است
در همین راستا و در ارتباط با بحث واردات اتوبوس، یک مقام مسئول در معاونت حمل و نقل شهرداری تهران که خواست نامش فاش نشود به آفتاب یزد گفت: «هنوز مجوزی برای واردات اتوبوس از کشورهای خارجی صادر نشده و فقط درخواست مجوز صورت گرفته است. این تقاضا با توجه به محدودیت منابع ارزی و عدم توانایی دولت برای به روز کردن ناوگان حمل و نقل شهرداری، مطرح شده است. با توجه به نیاز به نوسازی بیش از 5000 اتوبوس در شهر تهران و سن بالای این اتوبوس‌ها، خریداری اتوبوس‌های دست دوم نیز از برخی کشورها به عنوان یک پیشنهاد مطرح شده است.»
این مقام مسئول در رابطه با خبر واردات اتوبوس از ازبکستان اظهار داشت: «ممکن است درخواست این موضوع مطرح شده باشد اما تا قانونی توسط دولت تصویب نشود، هیچ اتفاقی نمی‌افتد.»
وی ادامه داد: «نکته دیگری که در اینجا وجود دارد این است که 50 درصد اتوبوس‌های تولید داخل توسط کشورهای خارجی تامین میشود و حدود یک میلیارد و نیم هزینه خرید هر اتوبوس است. بنابراین دولت چون پول کافی برای این موضوع ندارد، چنین پیشنهادهایی مطرح میشود.»
> پیامدهای ورود اتوبوس‌های دست دوم
با این همه به نظر می‌رسد که نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی تهران نیز قربانی نوسانات ارزی شده است. چراکه این سخنان در حالی مطرح میشود که اگر این اتوبوس‌ها وارد و مورد بهره برداری قرار گیرند، با توجه به مصوبه سال 90 هیئت وزیران عمر مفید آنها بعد از سه سال منقضی خواهد شد و این یعنی پایان دوره شهرداری کنونی! این در خوشبینانه ترین حالت است که عمر اتوبوس‌های وارداتی پنج سال باشد و اگر با توجه به اظهارات پورسید آقایی بیش از پنج سال باشد، زودتر نیز عمر مفید آنها از بین خواهد رفت.
بنابراین راهکار معاون حمل و نقل و ترافیک عملا پاک کردن صورت مسئله نوسازی ناوگان اتوبوسرانی پاتیخت از یکسو و از سوی دیگر اضافه کردن معضل جدید اتوبوس‌های دست دوم و اوراقی خارجی خواهد بود. در کنار این به نظر می‌رسد شهرداری تهران به جای ورود به این مبحث می‌بایست نسبت به نقد کردن بدهی‌های دولت به شهرداری که به اذعان شهردار سابق 18 هزار میلیارد تومان و عمدتا مربوط به حمل و نقل عمومی است اقدام کند.
از سوی دیگر، اگر نگاهی به آمار تولید اتوبوس‌سازان داخلی بیندازیم، متوجه می‌شویم آنها در تیراژی بسیار اندک فعالیت می‌کنند و تناسبی میان حجم تولید با تعداد نیروی انسانی وجود ندارد. در این شرایط، چندان پذیرفتنی نیست وقتی شرکت‌های داخلی زیر ظرفیت اسمی تولید دارند، نیاز کشور به کالایی مانند اتوبوس، از طریق واردات تامین شود. با این حساب به‌نظر می‌رسد اگر شهرداریها و سازمان شهرداری و دهیاری کشور در برنامه‌های خود برای خرید اتوبوس، تجدیدنظر کرده و از تولیدات داخلی بیشتر استفاده کنند، نفع این ماجرا برای صنعت و اقتصاد داخلی خواهد بود و ارز کمتری نیز خارج خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
