دلتنگی برای صدای بالغ تار



کیوان ساکت
نوازنده تار و موزیسین


طبیعتاً من از سالیان بسیار دور با صدای ساز جناب فرهنگ شریف (دی ماه 1310 - شهریور ماه 1395) اخت بودم. در سال‌های آخر عمر شریفشان نیز مرتب به منزل ایشان رفت و آمد داشتم و ایشان هم طبق روال بزرگ‌منشانه‌شان از من استقبال و پذیرایی می‌کردند، به گپ و گفت و لطف؛ حتی در دوره‌ای که حال جسمانی‌شان آنچنان مساعد نبود روی کتاب من مقدمه‌ای نوشتند. فرهنگ شریف جزو کسانی بود که نوای ساز و موسیقی‌اش شصت سال تمام آرامبخش روح و روان تکیده و مغموم مردم بود و چنین موهبتی بسادگی نصیب کسی نمی‌شود. در عرصه موسیقی بسیاری آمدند و رفتند اما اینکه کسی بتواند این‌ همه سال مقبولیت و محبوبیت خود را نزد مردم حفظ کند اتفاقی همیشگی و طبق معمول نیست. در برشمردن ویژگی‌های او علاوه بر فن نوازندگی او که متفاوت از هم‌عصران و متأخرانش بود باید از خصوصیت اخلاقی ایشان نام برد که به‌مراتب حتی بیشتر، پررنگ‌تر و مهم تر از بحث نوازندگی‌اش بود. او مردی بود فروتن و بسیار قابل احترام که به تمام هنرمندان احترام می‌گذاشت و‌ شأن و منزلتی داشت والا. فرهنگ شریف با تمام بزرگان عرصه موسیقی ملی ایران کار کرده بود و آثاری درخشان از خود به‌ جای گذاشته بود اما با وجود چنین جایگاه رفیعی همیشه شخصیتی فروتن و افتاده داشت و منش انسانی و خوی با نزاکتش در کنار توانایی بی‌نظیرش در موسیقی از او مجموعه‌ای از حسن‌ها و لطف‌ها ساخته بود. مردی که ما او را به‌ نام فرهنگ شریف می‌شناسیم چهره‌ای نوآور در موسیقی ملی ایران بود. او شیوه نوازندگی را در دوره‌ای که همه به شیوه‌ای کهن ساز می‌نواختند تغییر داد و به‌ نوعی با الهام از سبک استاد وزیری زیبایی شناسی در نوازندگی را تغییر داد. تا پیش از شریف، نوازندگان از «ریز»های بلند و پشت‌سر هم استفاده می‌کردند که البته در جای خود زیباست و حائز اهمیت اما این شیوه اجرا، هرگز آن لطافت، طمأنینه و زیبایی که فرهنگ شریف در نوازندگی وارد کرد ، نداشت. او نگاه به موسیقی و به‌طور جزئی‌تر نگاه به ساز را تغییر داد و البته از تمامی امکاناتی که ساز به او می‌داد نیز نهایت بهره را می‌برد. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم فرهنگ شریف، افزودن لحنی شیرین به نوازندگی ساز بود. همین تنوع باعث شد تا این کوک‌ها به رنگ‌آمیزی‌های خاص و متنوعی در ملودی تبدیل شوند و صدایی گرم و ملیح از ساز شنیده شود. به‌همین دلیل هم بود که ساز او و شیوه‌ نوازندگی‌اش به‌عنوان یک الگو شصت سال در گوش و هوش مردم و هنرمندان باقی ماند و تأثیری بسیار شگرف در پیشرفت موسیقی و نحوه نوازندگی ما به‌وجود آورد. ساز او را هم افرادی که سن و سالی داشتند می‌پسندیدند و هم جوانانی که گوش و هوشی به موسیقی داشتند. او این سرچشمه دانایی و نبوغ را از خود و موسیقی ایران گرفته بود و شرایط هم البته تأثیرگذار بود تا کسی مثل او به عرصه برسد؛ همان‌طور که در دوران حافظ نیز شرایط پیش می‌آورد تا کسی مثل حافظ رشد کند. درباره سبک نوازندگی فرهنگ شریف برخی معتقدند که ساز او نوعی پیشرفته، تغییریافته، الهام گرفته شده و گسترش داده شده از ساز عبدالحسین خان شهنازی، برادر علی‌اکبر خان شهنازی بود که البته نمی‌توان در این مورد به قطعیت سخن گفت. با همه اینها فرهنگ شریف در حافظه موسیقی ملی ایران و ساز ایرانی تا جاودان جاویدان باقی خواهد ماند و از او و آثارش به نیکی یاد خواهد شد.