پشتیبانی آمریکا از کشتار خونین 17 شهریور

شواهد موجود، نشان دهنده نقش آمریکا در واقعه 17 شهریور است. اسناد موجود نشان می‌دهد که آمریکا‌یی‌ها و شاه، از راهپیمایی روز عید فطر، در 28 مرداد 1357 و تظاهرات پس از آن، به شدت غافلگیر شده بودند.به گزارش پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ویلیام سولیوان، آخرین سفیر آمریکا در ایران، در خاطرات خود، از گستردگی تظاهرات روز عید فطر چنین نوشته است: «نظم و سازمان این راهپیمایی، درعین حال که موجب حیرت و شگفتی ما شده بود، این واقعیت را هم آشکار کرد که ما تشکیلات و فعالیت مخالفان‌مان را دست کم گرفته‌ایم.» همزمان با بحرانی شدن اوضاع، رؤسای‌ دولت های‌ آمریکا، مصر و رژیم صهیونیستی ‌که در کمپ‌دیوید مشغول‌ مذاکرات‌ سازش‌ بودند، از اوضاع ایران باخبر شدند. فردای‌ آن‌ روز، ‌وارن‌ کریستوفر،‌ معاون‌ وزیر خارجه‌ آمریکا، از واشنگتن‌ با سایروس‌ ونس‌،‌ وزیر خارجه‌ که‌ در کمپ‌دیوید بود، تماس‌ برقرار و توصیه‌ کرد که‌ کارتر هر چه‌ زودتر با شاه ‌صحبت‌ و از او حمایت کند. طبق روایت سولیوان، ابتدا انورسادات‌ با شاه‌ تماس‌ گرفت‌ و ‌مراتب‌ همدردی‌ و پشتیبانی ‌خود را از شاه،‌ به‌ وی‌ اطلاع‌ داد‌ و سپس‌، کارتر با شاه‌ تلفنی‌ صحبت‌ کرد و ‌پشتیبانی‌ آمریکا را از وی،‌ در اقداماتی‌ که برای ‌ به اصطلاح برقراری‌ نظم‌ به‌ عمل‌ می‌آورد، تأیید کرد. اهمیت حمایت‌های آمریکا در خاطرات سولیوان کاملا آشکار است. وی می‌گوید: «شاه پس از تماس تلفنی دلداری دهنده کارتر کمی سبک شده بود. به هرحال تلفن رئیس جمهور آمریکا به شاه در آن شرایط بهترین تقویت روحی برای او بود و بعد از آن دیگر هرگز از شاه نشنیدم که سازمان سیا را متهم به تضعیف قدرت خود کند.»  با اعلام حکومت نظامی در روز 17 شهریور، وزارت‌ خارجه‌ آمریکا نیز بلافاصله‌ برقراری‌ حکومت‌ نظامی‌ در ایران‌ را مورد تأیید قرار داد. از سوی دیگر، از آن جا که مستشاران نظامی آمریکا بر ارتش شاه سیطره داشتند، می‌توان نقش جدی آمریکا را در حوادث 17 شهریور تایید کرد. خبر حمایت‌ کارتر از شاه،‌ آن‌ هم‌ بعد از قتل‌عام‌ مردم‌ تهران‌، موضع‌ امام‌ خمینی(ره)‌ را به‌ شدت‌ تثبیت‌ کرد. امام‌ خمینی(ره)‌ در عکس‌العمل‌ به‌ پیام‌ کارتر در حمایت از شاه، طی مصاحبه‌‌ای با رادیو و تلویزیون‌ فرانسه،‌ گفتند: «‌آقای‌ کارتر که‌ برای‌ یک‌ زندانی‌ در شوروی‌ آن‌ قدر هیاهو درآورد، پس‌ از کشتارهای‌ پیاپی‌ شاه‌، پشتیبانی‌ خود را از او دریغ‌ نکرد. این‌ به‌ خاطر این‌ است‌ که‌ آمریکا به‌ دنبال‌ منافع‌ خودش‌ فقط‌ است‌.»