ارکستر سمفونیک تهران به روی صحنه می‌رود




ندا سیجانی


خبرنگار
ارکستر سمفونیک تهران شامگاه پنجشنبه ۱۵ شهریورماه اثرماندگار «نی نوا» به آهنگسازی حسین علیزاده را برای مخاطبان اجرا می‌کند. در این کنسرت «شهرداد روحانی» به‌عنوان رهبر و «پدرام فریوسفی» به‌عنوان سولیست ویولن حضور خواهند داشت. آخرین اجرای قطعه «نی نوا» با همراهی ارکستر سمفونیک تهران به سال 94 برمی گردد که به رهبری علی رهبری و در قالب سی و یکمین جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رفت.

شاهکار موسیقی ایرانی
شهرداد روحانی رهبر ارکسترسمفونیک تهران درخصوص تفاوت این اجرا با اجراهایی که پیش ازاین صورت گرفته است به «ایران» گفت: طبیعی است که سلیقه هر رهبر ارکستر و سولیست نسبت به دیگر رهبران و سولیست‌ها متفاوت باشد، بنابراین اجرایی که روی صحنه می‌رود بیانگر استعداد و سلیقه این افراد بوده و همچنین شناختی که نسبت به موسیقی ایرانی دارند. از این روی، اجرای«نی نوا» هم مستثنی نیست شاهکاری درموسیقی ایرانی که جایگاهی وسیع و مانا دارد و مانند دیگر آثار آهنگسازان بزرگ دنیا این اثرهم باید بارها و بارها با رهبران، سولیست‌ها و ارکستر‌های مختلف اجرا شود.
او افزود: این قطعه تلفیقی است ازموسیقی ایرانی که با آن آشنا هستیم و ارکستراسیون و تلفیقی که درآن به زیبایی شکل گرفته موجب می‌شود اثر حس ایرانی و جهانی بودن خود را کاملاً بروز دهد؛ نمونه موسیقی ایرانی که در سطح جهانی قابل ارائه است!
اغلب آثاری که با ارکستر سمفونیک تهران نواخته می‌شود آثار کلاسیک غربی است و کمتر صدای موسیقی ایرانی از این ارکستر به‌ گوش می‌رسد. شهرداد روحانی در پاسخ به سؤالی درباره نحوه اجرای آثار آهنگسازان ایرانی توسط اعضای ارکسترسمفونیک، بیان کرد: درآثاری که اجرا می‌کنیم قواعد موسیقی کلاسیک بدرستی رعایت شده، تنها تفاوت آن دراین است که آهنگسازان آن ایرانی هستند و طبیعتاً به این دلیل حسی از ایرانی بودن درآن دیده و شنیده خواهد شد.
مهم نیست ارکسترسمفونیک قطعات ایرانی را بنوازد یا غیرایرانی. دراجرای پیش روی ارکسترسمفونیک هم برخی از قطعات دارای فواصل موسیقی ایرانی است و این ارکستر بخوبی توانسته ازعهده کاربرآید و درآخر باید بگویم با تلاش و تمرین‌هایی که دراین مدت زمان کوتاه صورت گرفته این اطمینان را می‌دهم که بخوبی ازعهده این کار برخواهیم آمد.

«نی نوا» را یک کارملی می‌دانم
حسین علیزاده آهنگسازمطرح و برجسته موسیقی ایرانی و خالق نی نوا درگفت‌و‌گو با «ایران» درمورد اینکه چرا به ساخت چنین آثاری کمتر پرداخته است، گفت: کارهای ارکسترال را از سال‌های حدود 60 و با سازهای غیرایرانی تجربه کردم و بعد آن به موسیقی فیلم روی آوردم و قطعه «عصیان» را ساختم که اولین اجرای آن در فرانسه بود. من روند کاری‌ام را بر اساس تکرار نمی‌دانم و انجام چنین کاری را نگاه بازاری می‌دانم بنابراین در قطعاتی که با سازهای ایرانی یا غیرایرانی ساخته‌ام سعی کرده‌ام تجربه‌های جدیدی را به کار ببرم.البته بعد از «نی نوا» قطعات بسیاری نوشتم که به شکل‌های مختلف منتشر شد و دیگر اینکه در گذشته ارکسترهای منسجم کمتر وجود داشت بنابراین قطعات ارکستری‌ام را یا در خارج از ایران یا در کارهایی که مربوط به موسیقی فیلم بود ضبط می‌کردم. ناگفته نماند کارهای مختلفی دارم که امیدوارم در سال‌های آینده مسئولیت‌های دیگرم را کمتر کنم و در زمینه کارهای ارکسترال بیشتر بپردازم.
این نوازنده تفاوت «نی نوا» را این گونه بیان می‌کند «آن زمان معمولاً آهنگسازانی که برای ارکستر موسیقی می‌نوشتند و تخصصشان موسیقی ارکسترال بود به ندرت به موسیقی ایرانی از نوع بی‌کلام می‌پرداختند البته بعد‌ها استادان احمد پژمان وحسین دهلوی موسیقی‌های ارکسترال و بی‌کلام هم خلق کردند. اما همیشه بحث این بوده که آیا می‌توان فواصل موسیقی ایرانی را تغییر داد تا با ارکستر اجرا شود؛ یعنی به گونه‌ای باشد که حس ایرانی بودن در ارکستر به گوش برسد و این امرنیاز به شناخت عمیق ترنسبت به موسیقی دستگاهی است که استادانی چون روح‌الله خالقی، فرهاد فخرالدینی، حسین دهلوی، احمد پژمان و... ازآن بی‌بهره نبوده و آشنا هستند.من نوازنده یک ساز ایرانی هستم و در زمینه موسیقی ایرانی سال‌ها پیش نزد استادان کار کرده‌ام و مانند گذشته وقتی می‌خواهم قطعاتی برای ارکستر بنویسم بازهم همان محتوای غنی موسیقی ایرانی در ذهنم وجود دارد و سعی می‌کنم تکنیک‌ها را به موسیقی ایرانی نزدیک کنم تا موسیقی ایرانی را تغییر بدهم. البته قطعه «عصیان» را به‌صورت مدرن نوشتم، چندان اصرار نداشتم این اتفاق حتماً صورت بگیرد مسأله این است که بدانیم از سازهایی که برای موسیقی ایرانی تعبیه نشده چگونه استفاده کنیم تا موسیقی ایرانی عمیق‌تر حس و شنیده شود!
«نی نوا» ساخته استادحسین علیزاده سال 62 ساخته شد و مانند «ربنا»ی استاد شجریان برای همیشه در تاریخ موسیقی ایران مانا ماند. علیزاده دراین مورد که آیا رمز موفقیت این قطعه به این دلیل است که درآن برهه زمانی متولد شده یا آنکه مکتب جدیدی در موسیقی ایرانی است، اظهارکرد: نی نوا مانند بسیاری دیگر از کارهایی است که نسبت به شرایط اجتماعی طلب می‌شود و در مورد دیگر آثار هنری هم صدق می‌کند و بازگو‌کننده یا حس نزدیکی است که با دوره خودش برقرار کرده است.
زمانی که نی نوا ساخته شد متأسفانه موسیقی بسیار تحت فشار بود و تلاشم این بود که به گونه‌ای موسیقی را درآن برهه تاریخی به رادیو تحمیل کنم حتی تصمیم داشتم این قطعه را به‌صورت افتخاری دراختیار رادیو قرار بدهم اما به این شرط که این قطعه به‌صورت کامل پخش شود و مقدمه‌ای که برآن نوشته‌ام عنوان گردد اما آن زمان به قدری وضعیت پخش در رادیو نابسامان بود که حتی اجازه نمی‌دانند چند دقیقه بیشتر موسیقی پخش شود که آن هم همراه با کلام و شعر بود.
نی نوا در درجه اول بازگوکننده حس شخصی خود من از شرایط آن دوران و زبان حال مردم بود، مردمی که بسیار راغب موسیقی با کلام بودند اما با این اثر ارتباط بسیار خوبی گرفتند. به عقیده من هر اثری که بازگو‌کننده شرایط خود و به‌ نوعی حرف دل مردم باشد مردم هم نسبت به آن اقبال نشان می‌دهند. من «نی نوا» را یک کارملی می‌بینم به این دلیل که تمامی طیف‌های اجتماعی و طرز فکرهای مختلف نسبت به این قطعه عکس‌العمل بسیار مثبتی داشته‌اند و آن را جزئی از خاطرات‌شان می‌دانند.
او در مورد اجرای این کار با ارکسترهای مختلف گفت: این کار در ایران و خارج از ایران با ارکسترهای مختلف اجرا شده و هنوز هم تقاضای اجرای آن در دیگر کشورها وجود دارد و برای غیر ایرانی‌ها قطعه آشنایی است.