روزنامه جهان صنعت
1397/06/14
نگاهی به بازیافت پسماندهای لوازم الکترونیکی در جهان
گروه فناوری- پسماندهای الکترونیکی از آنجا که دارای میزان قابل توجهی از فلزات و عناصر سمی مختلف هستند، به عنوان پسماندهای ویژه محسوب می‌شوند.این پسماندها دارای آلودگی‌های سمی، بیماری‌زا و ماندگاری زیاد در محیط‌زیست هستند و با وجود عناصر مختلفی در آنها از جمله سرب، جیوه، آرسنیک، کادمیوم، مس، نیکل، روی، باریم، برلیوم، انواع پالستیک‌ها، آلومینیوم، طلا، نقره، پالتین و مواد شیمیایی خطرناک، تهدیدی برای سلامت انسان و محیط‌زیست هستند؛ تهدیدی که البته گفته میشود در کشورهای پیشرفته جهان با مدیریت صحیح به فرصت تبدیل شده و در عین حال در ایران با افزایش روزانه حجم این زباله‌ها، هم‌اکنون از آن به‌عنوان یک معضل بزرگ نام برده میشود.
در کشورمان در حال حاضر هیچ برنامه مشخص و دقیقی به منظور ساماندهی پسماندهای الکترونیکی تعریف نشده و نبود یک نهاد و متولی خاص برای ساماندهی این پسماندها باعث شده این مسوولیت مهم، همچنان بر زمین بماند. اواخر سال گذشته بود که شهرداری تهران اعلام کرد: بر اساس مفاد قانون مدیریت و آیین‌نامه اجرایی آن، مدیریت اجرایی و بازیافت پسماندهای حاصل از وسایل برقی و الکترونیکی برعهده تولیدکنندگان و واردکنندگان این گونه وسایل است و در راستای رعایت قانون مدیریت پسماند و حفظ محیط‌زیست و پیشگیری از آثار زیانبار ناشی از دفن و دفع پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی و مدیریت بهینه آنها، ضروری است کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسات، نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی اهتمام لازم جدی در ایفای وظایف محوله در قانون مدیریت پسماند را داشته باشند.
زباله‌های الکترونیکی چگونه بازیافت می‌شوند
یک نهاد سوییسی به نام امپا که خدمات آموزشی و پشتیبانی برای بازیافت‌کنندگان مواد در چندین کشور ارائه می‌دهد، میزان بازیافت غیررسمی لوازم الکترونیکی را در ۱۱ کشور به ثبت رسانده است. در آکرا، آزمایش‌های انجام شده در یک مدرسه در نزدیکی محل بازیافت، نشان داده است که میزان موادی مانند سرب، کادمیوم و سایر مواد آلوده‌کننده، حدود ۵۰ برابر حد مجاز است. این در حالی است که ذوب کردن مواد یکی از راه‌های بازیافت طلا، مس، سرب و سایر فلزات است. از سوی دیگر عنوان شده که کشورهای غرب آسیا دریافت‌کنندگان اصلی لوازم الکترونیکی دست دوم هستند. نقل و انتقال این مواد توسط تاجرانی از کشورهای آفریقایی که در اروپا ساکن هستند انجام میشود. همچنین لوازم دست دوم به کشورهای آفریقایی برده و با قیمت ارزان فروخته میشود. حدود ۳۰ درصد از این لوازم خراب هستند که از این مقدار نیمی از آن تعمیر و بازفروش میشود و نیمی دیگر دور ریخته میشود. از سوی دیگر در قاره آسیا، چین و هند دریافت‌کنندگان اصلی زباله‌های الکترونیکی هستند. بر اساس گزارش این موسسه سوییسی شهر تایژاو در استان جیانگسوی چین، بزرگ‌ترین مرکز بازیافت غیررسمی مواد الکترونیکی است.
در شرایطی که بازیافت مواد الکترونیکی در ایران جدی گرفته نمی‌شود بازیافت این مواد برای مردم فقیر دهلی‌نو در هند یک منبع درآمد است.
موسسه سوییسی امپا همچنین اعلام کرده در مدارهای ۱۰۰ هزار تلفن همراه، حدود دو کیلو و ۴۰۰ گرم طلا، بیش از ۹۰۰ کیلو مس و ۲۵ کیلو نقره وجود دارد و در صورت بازیافت کامل، ارزش این مواد به ۲۵۰ هزار دلار می‌رسد. همچنین در آمریکای لاتین، بخشی از بازیافت توسط کسب‌وکارهای خانوادگی کوچک انجام میشود. در کلمبیا نیز شرکتهای خانوادگی به روش‌های خلاقانه‌ای برای بازیافت دست یافته‌اند و حتی افرادی را برای این کار استخدام می‌کنند.
طرح بازیافت لوازم الکترونیکی در اروپا
به گزارش یورو نیوز،کاربردهای گسترده از باتری اعم از باتری قلمی، باتری قابل شارژ و باتری خودروهای برقی، افزایش زباله‌های الکترونیک را به دنبال داشته است. بازیافت بهتر و بیشتر ضایعات الکتریکی و الکترونیکی، یکی از چالش‌هایی است که شرکتهای تجاری با آن روبهرو هستند.
طرحی در اروپا قصد دارد با همکاری با بخش تحقیق و توسعه شرکتهای بازیافت ضایعات الکترونیک راهکاری برای بازیافت بهتر و بیشتر این زباله‌ها بیابد. این طرح در قالب دستورالعمل برای بازیافت پسماندهای تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی (WEEE Directive) ارائه شده است. این طرح که «بازیافت پسماند تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی» نام دارد با بخش تحقیق و توسعه ۱۲ شرکت در سراسر اروپا همکاری می‌کند. متیاس هوسکن درباره این طرح میگوید: هدف برنامه ما این است که برای فرآیند بازیافت ضایعات الکتریکی و الکترونیکی به راه حل بهتر و موثرتری برسیم. با توجه به اینکه به عنوان مثال ۱۲ میلیون تن زباله الکترونیکی در اروپا تولید شده، این طرح اهمیت زیادی دارد.
انواع باتری، از باتری قلمی گرفته تا باتری خودرو جزو زباله‌های الکترونیک به شمار می‌آید. شرکت موسوم به accurec در کرفلد در غرب آلمان در حوزه بازیافت باتری کار می‌کند و یکی از ۱۲ شریک طرح اروپایی «بازیافت پسماند تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی» است.
این شرکت موفق شده بر اساس تحقیقات متعددی که برای بازیافت زباله‌های الکترونیک در اروپا انجام شده است، به روش منحصر‌به‌فردی برای بازیافت پسماندهای الکترونیکی دست پیدا کند. در این روش لیتیوم و گرافیت موجود در باتری لیتیوم- یون به‌صورت تفکیک شده، بازیافت میشود. باتری لیتیوم یونی یکی از اقسام باتری است که امروزه کاربرد زیادی دارد.
رینر ویهه، مدیرعامل این شرکت میگوید: به کمک تازه‌ترین فناوری‌ها، نیکل و مس و کبالت موجود در باتری‌های یون لیتیوم را به‌طور جداگانه بازیافت می‌کنیم. لیتیوم و گرافیت دو ماده بسیار گران هستند و تاکنون این دو ماده با هم بازیافت می‌شدند و در هیچ جای دنیا روشی برای بازیافت تفکیک‌شده آنها وجود ندارد.
جداسازی لیتیوم و گرافیت در فرآیند بازیافت گام بزرگی به‌شمار می‌آید. چون این دو ماده نایاب هستند و به خاطر افزایش روزافزون تقاضا برای این ماده، قیمتش هم بیشتر شده است. به‌طوری‌که طی یک سال و نیم گذشته قیمت‌شان سه برابر شده است. ایده اصلی دستورالعمل اروپایی نیز بهبود فرآیند بازیافت تجهیزات الکترونیک و رسیدن به روشی است که پاسخگوی این تقاضای رو به رشد باشد. مدیرعامل شرکت آلمانی درباره اختصاص بودجه کمیسیون اروپا به بخش تحقیق و توسعه شرکتهای بازیافت ضایعات الکترونیک میگوید: این طرح برای توسعه تحقیق شرکتهای بازیافت ضروری است چون باید توسعه و تحقیق را در اول کار تقویت کنیم.
وی در ادامه میگوید که هدف طرح بازیافت پسماند تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی هم نشان دادن این نکته است که شرکتهای بازیافت زباله‌های الکترونیکی باید به تحقیق و توسعه روش‌های جدید بازیافت بیشتر توجه کنند.
او می‌افزاید: به عنوان مثال برای بازیافت مواد به کار رفته در صفحه اصلی یک گوشی هوشمند، نیاز به یکسری اطلاعات دارید. در طرح بازیافت وسایل الکترونیکی، پلتفرم آنلاینی طراحی کرده‌ایم که این قبیل اطلاعات را در اختیار شرکتهای بازیافت قرار می‌دهد. می‌خواهیم براساس الگوی اقتصاد دورانی در اروپا به یک مدل جدید کسب و کار دست پیدا کنیم.
بودجه طرح بازیافت «پسماند تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی» را کمیسیون اروپا تامین در قالب «برنامه افق ۲۰۲۰ اروپا» می‌کند. این طرح در سال ۲۰۱۴ میلادی آغاز شد.
بازیافت مواد به روش کمپانی دل
کمپانی دل در همکاری با کمپانی Goodwil- Industires (صنایع گودویل)، برنامه‌هایی برای لپ‌تاپ‌های قدیمی کاربران دارد. در سال‌های گذشته این شرکت تلاش کرده با کمک به صنعت بازیافت، از موادی در ساخت محصولات جدید خود استفاده کند که پیش از این بازیافت شده‌اند. یکی از این مواد، نوع خاصی از پلاستیک‌ها هستند که برای استفاده در دستگاههای الکترونیکی جدید کاملا مناسب بوده و می‌توانند مورد استفاده بسیاری از سازندگان باشند. اما به کارگیری این مواد هم مشکلات خاص خود را دارد که بعضا استفاده از آنها را به امری غیرممکن تبدیل می‌کند.
اسکات اوکانل مدیر امور زیست‌محیطی و مسوولیت جهانی شرکت دل در این رابطه اعلام کرد: این نوع از پلاستیک‌ها می‌توانند تا حد زیادی مناسب تولید دستگاههای الکترونیکی جدید باشند اما برای تبدیل آن به مواد اولیه ایده‌آل، به انجام برخی فرآیندهای مهندسی نیاز داریم تا از پلاستیک خام استفاده نکنیم.
شرکت Wistro- Corporatio- مسوول بازیافت تمامی پلاستیک‌ها در ایالت تگزاس است. احتمالا اولین کار برای بازیافت زباله‌های الکترونیکی، شکستن و تقسیم کردن حجم عظیم دستگاههای معیوب به تکه‌های کوچک‌تر باشد. اما کارمندان این کارخانه با دستان خود تمامی دستگاه‌ها را شکسته و قطعات آنها را جدا می‌کنند. در این مرحله، پلاستیک‌هایی که صلاحیت استفاده در تولید دستگاههای جدید را ندارند، به بخش دیگری ارسال شده و مابقی قطعات بر اساس رنگ و علم شیمی، از یکدیگر جدا می‌شوند.
اما پلاستیک‌های غیرقابل استفاده به آن سوی کره زمین، شهر Kunsha- در چین و جایی که بسیاری از کارخانه‌های بازیافت زباله‌های الکترونیکی فعالیت دارند، ارسال می‌شوند. بر اساس صحبت‌های مدیر ارشد بخش توسعه و کسب‌وکار شرکت Winstron، در این کارخانه، پلاستیک‌های بی‌مصرف جدا شده و مابقی آنها برای تولید مواد دیگر بازیافت میشود. تصور می‌کنید منظور از مواد دیگر چیست؟ در این رابطه می‌توان گفت که شرکت دل سال‌های زیادی است که از آنها برای تولید پنل‌های پشتی مانیتورها و کامپیوترهای بدون کیس خود استفاده می‌کند.
اوکانل در این رابطه میگوید: در به کارگیری پلاستیک خالص بازیافت شده با مشکلاتی در عملکرد و تولید آن روبهرو بودیم اما تحقیقات 9 ماهه ما در سال 2014، نشان می‌دهد استفاده از محتوای بازیافت شده در کنار پلاستیک خالص، نتیجه بسیار بهتری داشته و امکان اعمال تمام ویژگی‌های مورد نظر در آنها وجود دارد. یکی دیگر از مشکلاتی که سازندگان با آن روبهرو هستند، موضوع ذوب کردن پلاستیک و از دست رفتن خصوصیات این مواد است. با این حال در تمامی مراحل طراحی و ساخت وسایل الکترونیکی، امکان مشخص کردن میزان پلاستیک بازیافت شده و ترکیب آن با پلاستیک خالص وجود دارد.
اجزای داخلی لوازم الکترونیکی در فرآیند بازیافت چه می‌شوند
مابقی اجزای داخلی همچون کابل‌ها برای بازیافت مس به بخش دیگر کارخانه ویسترون فرستاده می‌شوند. فریم‌های فلزی، باتری‌های یون-لیتیومی، فن‌ها و خنک‌کننده‌ها و تمامی قطعاتی که به نوعی امکان بازیافت یا استفاده دوباره از آنها وجود دارد، به بخش‌های جداگانه ارسال خواهند شد تا علاوه بر مواد اصلی، فلزات گرانبها نیز از آنها جدا شوند.
عملیات گداختن زباله‌های الکترونیکی در بسیاری از شرکتهای سنتی اروپایی و ژاپنی، با سوختن پشم شیشه و آسیب بیش از حد به فلزات همراه بوده اما در کارخانه ویسترون، مهندسان از آب به جای آتش استفاده می‌کنند. به‌کارگیری مواد شیمیایی تا زمان از بین رفتن آب‌طلا و لحیم‌‌کاری‌های روی بورد ادامه پیدا می‌کند تا همه چیز از یکدیگر جدا شود. در نهایت انجام کارهای پرزحمت و استفاده از فرمول‌های پیچیده‌تر علم شیمی می‌تواند به جدا شدن بهتر و بیشتر فلزات از یکدیگر منجر شود.
البته نباید تصور کنید که این مواد بعد از بازیافت مستقیما توسط شرکت دل یا هر سازنده دیگری وارد چرخه تولید می‌شوند. در واقع آنها هم همانند بسیاری از مواد دیگر همچون فلز، مس، طلا یا لیتیوم، وارد بازار کالا شده و به فروش خواهند رسید. اوکانل در این مورد میگوید: در سال‌های اخیر تصور می‌کردم که کار کردن با فلز می‌تواند آسان‌تر از کار کردن با پلاستیک باشد، اما حالا به این نتیجه رسیده‌ام که فلزات، ساختار پیچیده‌تری دارند.
عدم برنامه‌ریزی برای بازیافت لوازم الکترونیکی
به گفته کارشناسان برنامه مشخص و دقیقی به منظور ساماندهی پسماندهای الکترونیکی در کشور تعریف نشده است و نبود یک نهاد و متولی تخصصی برای ساماندهی این پسماندها اصلی‌ترین چالش این بخش محسوب میشود.
به گزارش ایرنا،سالن اجتماعات دانشکده مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر روز دوشنبه 12 شهریورماه جاری در آیین اختتامیه «نشست تخصصی بازیافت پسماندهای الکترونیکی» و اهدای جوایز به برگزیدگان مسابقات تولید و بازیافت فلزات، میزبان جمعی از اساتید و متخصصان دانشگاهی، مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت، ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، سازمان حفاظت از محیط‌زیست و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود.
در این میان، جای یک مسوول از سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران به‌عنوان یکی از متولیان اصلی این پسماندها با وجود اینکه به این نشست دعوت شده بودند بسیار خالی بود.
محسن خاکپور، فعال بخش خصوصی که خط تولید روبوتیک باتری لیتیوم را در کشور راه‌اندازی کرده است، به‌عنوان یکی از حاضران این نشست، ضمن اظهار نگرانی از آلودگی شدید خاک و آب به واسطه نبود یک سیستم صحیح دفع پسماند گفت: تنها چند کیلوگرم از مواد باتری کادیوم می‌تواند آب یک شهر را آلوده کند.
نهادینه‌سازی فرهنگ جداسازی انواع زباله‌ها از منازل و ایجاد عوامل انگیزشی در بین شهروندان مانند اقدام برخی کشورهای پیشرفته بسیار مهم خواند.
وی با بیان اینکه، نیروگاه‌ها در حجم وسیعی از باتری‌های کادمیومی استفاده می‌کنند، گفت: با یک سال دوندگی و تقبل هزینه جمع‌آوری از سطح شهر و اهدای سطل‌های مخصوص به فروشگاه‌های مربوطه به منظور جمع‌آوری ماهانه برای معدوم‌سازی اینگونه باتری‌ها گفت: متاسفانه همکاری مناسبی در این بخش انجام نمی‌شود و امیدوارم یک راهکار در این زمینه ایجاد و فرهنگ‌سازی شود.
خاکپور ادامه داد: باتری‌های کادمیوم در خیلی از کشورها ممنوع است و ورود آن با یک ضوابط بسیار سخت است اما در کشورمان این عنصر خطرناک برای محیط‌زیست از هیچ نظارت و قانونی برخوردار نیست.
صندوق محیط‌زیست در بازیافت زباله الکترونیک چه کرده است؟
سیدصالح عامری نیز به‌عنوان یکی از فعالان حوزه دانش‌بنیان در این نشست، با تاکید بر اینکه در این بخش در سه حوزه می‌توان اقدامات موثر انجام داد، فرهنگ‌سازی در بخش جداسازی انواع زباله را زمان‌بر دانست و گفت: مشارکت بخش‌های مختلف در مدیریت زباله‌های الکترونیک را همان‌طور که قانون آن هم موجود است بسیار با اهمیت است.
وی با اشاره به انواع قوانینی که در این زمینه از سال 1393 از سوی برخی نهادهای مرتبط از جمله سازمان حفاظت محیط‌زیست در هیات وزیران تصویب رسیده است و در آن بر معدوم‌سازی و بازیافت بهینه زباله‌های خطرناک به امحای مناسب تاکید شده است، گفت: متاسفانه هنوز بسیاری از مواد این قوانین از جمله حمایت از صندوق حمایت از محیط‌زیست به مرحله عملیاتی نرسیده است.
عامری گفت: یک شرکتی که مواد الکترونیک شامل موبایل یا تلویزیون یا هر محصول الکترونیک دیگری وارد می‌کند موظف است درصدی از ارزش کالاهای وارداتی را به صندوق محیط‌زیست که وظیفه‌اش در واقع حمایت و سرمایه‌گذاری از بازیافت زباله‌های الکترونیک است وارد کند که برای مخاطبان چگونگی عملکرد اجرایی این صندوق برای حمایت از شهروندان و شرکت‌ها روشن نیست و گویی اتفاقی نیفتاده است.
ضایعات کالاهای الکترونیک در داخل کشور استحصال شود
محمدرضا اسپهبد دکترای مهندسی در زمین‌شناسی هسته‌ای و مهندسی خاک نیز در سخنانی با اشاره به اینکه اخیرا به عنوان مشاور به جمع ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی پیوسته است گفت: اولین بار سازمان انرژی اتمی که بنده از بنیانگذاران آن در اوایل سال 1341 با دو اتاق در دانشگاه تهران آغاز کردیم که بعدها گسترش یافت.
وی تاکید کرد: ما نباید بگذاریم فلزات گرانبها موجود در ضایعات الکترونیک صادر شود چراکه عناصر قیمتی دیگری همراه این فلزات است و ما باید در داخل کشورمان این فلزات را استحصال کنیم.
اسپهبد با بیان اینکه، مقدار زیادی از این محصولات فلزات گرانبها مورد استفاده در صنعت کشور است گفت: هنگامی که از نیکل و کبالت و کادمیوم صحبت میشود اینها در واقع فلز گرانبها نیستند بلکه در طبیعت با فلزات گرانبهای دیگری همراه هستند و به عبارتی پلی‌متال هستند و ممکن است با اینها اورانیوم هم ظاهر شود.
وی با اشاره به وجود انواع کارخانجات صنعتی که تولیدکننده انواع پسماندها و شیرآبه‌ها هستند گفت: این پسماندها و شیرآبه‌های آنها نباید به‌عنوان سد باطله نگریست بلکه باید دید اینها از چه چیزی تشکیل شده است و از آن بهره‌برداری کرد.
نبود شرکت دانش‌بنیان در حوزه بازیافت الکترونیک
ندا سادات خواسته، کارشناس ارشد ستاد توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نیز در این نشست در سخنانی گفت: اگر طرح و گرنت خوبی در حوزه بازیافت پسماند به خصوص پسماندهای الکترونیک وجود داشته باشد به طور قطع ستاد فاوا برای تجاری‌سازی آن حمایت‌های لازم را خواهد داشت.
وی با اشاره به وجود بیش از 3500 شرکت دانش‌بنیان در کشور گفت: از بین این شرکتهای دانش‌بنیان که حدود 40 درصد آنها در حوزه آی‌تی فعال هستند متاسفانه حتی یک شرکت در حوزه بازیافت پسماند به خصوص الکترونیک وجود ندارد.
سایر اخبار این روزنامه
سخنان آقای کروبی در مورد پدرم خلاف‌واقع است
روحانی در مراسم افتتاح 3 طرح پتروشیمی:
ادلب، ایستگاه آخر جنگ داخلی سوریه؟
جمهوریت نظام به شدت تضعیف شده است
مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی مطرح کرد
پیامد گرانی دلار در عملکرد ایرلاین‌ها
پیشنهاد صلح با اسراییل
وعده حل مشکل کمبود پوشک تا هفته آینده؛
سوختن و نساختن!
تنها جنس ارزان بازار!
سکوت معنادار بانک مرکزی در مقابل گرانی دلار
ناآرامی‌های بازار خودرو از کجا آب می‌خورد
تامین ۲۸ قلم کالای اساسی کشور در ابهام
نگاهی به بازیافت پسماندهای لوازم الکترونیکی در جهان
مشکلات ارزی تحصیل در خارج از کشور از زبان دانشجویان ایرانی
فرجام چسبیدن به قدرت
ریشه اصلی و پیامدهای فساد
بلومبرگ تشریح کرد
ضرورت بازگشت کوپن به اقتصاد کشور
