ادلب، ایستگاه آخر جنگ داخلی سوریه؟

ادلب، آخرین پایگاه عمده شورشیان در سوریه است‌. پس از قلع و قمع مخالفان در حمص، حلب و حومه دمشق و در حالی که جنگجویان داعش بسیاری از مناطق تحت کنترل خود را در عراق و سوریه از دست دادند، این استان شمالی آخرین سنگر مخالفان مسلح عمدتا اسلامگرای دولت اسد به شمار می‌رود‌. بسیاری بر این باورند که تعیین تکلیف این استان، وضعیت جنگ داخلی در سوریه را یکسره خواهد کرد‌. ادلب نه‌ تنها پایگاه اصلی هیات تحریر شام است، بلکه به دلیل موقیعت جغرافیایی، اهمیت بالایی برای ترکیه و ناوگان دریایی روسیه در دریای مدیترانه دارد‌.
موقعیت جغرافیایی
استان ادلب در شمال سوریه با ترکیه هم‌مرز است‌. پس از بازپسگیری کنترل حلب، مرکز استان حلب در دسامبر ۲۰۱۶ و شکست‌های پیاپی داعش در استان‌های رقه و الحسکه، ادلب آخرین استان شمالی سوریه در مرز با ترکیه است که در کنترل مخالفان قرار دارد‌. آنکارا به هیچ وجه تمایلی برای یک بازنده تمام‌عیار بودن در سوریه را ندارد، آن ‌هم هفت سال پس از آغاز جنگ و حمایت همه‌جانبه دولت عدالت و توسعه از گروه‌های شورشی‌. بخشی از نیروهای ارتش ترکیه از اواخر سال ۲۰۱۷ و به‌عنوان نیروهای ناظر بر ایجاد مناطق کاهش تنش وارد استان ادلب شدند‌.
استان ادلب همچنین با استان‌ لاذقیه هم‌مرز است و فاصله چندانی هم با طرطوس ندارد‌. استان ساحلی لاذقیه، زادگاه خاندان اسد و یکی از پایگاه‌های عمده هواداران دولت سوریه در غرب این کشور به شمار می‌رود‌. به علاوه، پایگاه استراتژیک حمیمیم روسیه کرانه در دریای مدیترانه هم در استان لاذقیه قرار دارد‌. در ماه‌های اخیر پهپادهای شورشیان اسلامگرا بارها به این پایگاه نزدیک شده‌اند‌. دو روستای شیعه‌نشین فوعه و کفریا در استان ادلب قرار دارند‌. این روستاهای تحت محاصره شورشیان، اهمیت زیادی برای ایران دارند‌. در جریان چند مورد چانه‌زنی با شورشیان، مساله خروج ساکنان این دو روستا، یکی از مطالبات تهران از دمشق و مسکو بوده است‌.


نیروهای مستقر در ادلب
«داعش»: دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در دو سال گذشته، در پی از دست دادن مناطق تحت کنترل خود در حمص، حومه دمشق، یرموک و ارتفاعات عرسال و قلمون در مرز لبنان، با موافقت دولت سوریه، جنگجویان خود و خانواده‌هایشان را به استان ادلب کوچانده است‌. با وجود انتشار اخباری از درگیری‌ها میان این گروه و دیگر نیروهای مسلح در ادلب و با توجه به تضعیف «خلافت اسلامی» در عراق و سوریه، اطلاعات جامعی درباره توان عملیاتی داعش در ادلب وجود ندارد‌. داعش در دسامبر سال ۲۰۱۲ و پس از انشعاب از جبهه‌النصره (شاخه القاعده در سوریه) اعلام موجودیت کرد‌.
هیات تحریر الشام: ائتلافی از گروه‌های شورشی با محوریت جبهه النصره (هیات تحریر‌الشام کنونی) در سال ۲۰۱۵ با یک حمله برق‌آسا، استان ادلب را تصرف کردند‌. این ائتلاف که در آن زمان «هیات فتح شام» نام داشت، پس از فراز و نشیب‌های بسیار، هم‌اکنون با عنوان هیات تحریر‌ الشام شناخته می‌شود و از ائتلاف جبهه‌النصره سابق، به رهبری محمد جولانی و هیات تحریر‌الشام و چند گروه کوچک اسلامگرای دیگر تشکیل شده است‌. این ائتلاف، مذاکره با دولت سوریه را خط قرمز خود می‌داند‌. جنگجویان این گروه بیش از ۱۰ هزار نفر تخمین زده می‌شوند‌.
جیش‌‌الاسلام: هزاران نفر از اعضای این گروه اسلامگرای نزدیک به عربستان سعودی پس از تخلیه غوطه شرقی در حومه دمشق، به ادلب کوچ کردند‌. جنگجویان این گروه صرفا با سلاح سبک غوطه را ترک کردند‌. جیش‌الاسلام از مخالفان بزرگ هیات تحریر‌الشام به شمار می‌رود و این دو گروه پیشتر در مرکز و جنوب سوریه با یکدیگر درگیر شده‌اند‌.
«ارتش آزاد سوریه»: ائتلافی از چند گروه مسلح شورشی، که عمدتا پس از ترک حلب و حمص در دو سال گذشته به ادلب کوچ کردند و از حمایت ترکیه برخوردارند، کماکان با نام «ارتش آزاد سوریه» در این استان فعالیت دارند‌. در روزهای گذشته اخباری مبنی بر درگیری برخی از این گروه‌ها با هیات تحریرالشام منتشر شده است‌. به گزارش رسانه‌های محلی، هیات تحریر‌الشام، این گروه‌ها را به تلاش برای مذاکره با دولت سوریه متهم کرده است‌.