برای سالمرگ امیرناصرکاتوزیان که 11 شهریور ماه 93 از دنیا رفت مردی برای همیشه عدالت

دکتر حسن کیا‪-‬ یازدهم شهریور ماه سال ٩٣ جامعه حقوقی ایران بزرگترین حقوقدان معاصر خود را که به حق به ایشان لقب پدر حقوق نوین ایران داده بودند از دست داد.نوشتن در وصف استاد دکترامیر ناصر کاتوزیان که بنده ایشان را امیر حقوق ایران می‌نامم ،کاری سهل و ممتنع است.می توان ساعت‌ها در اوصاف ایشان سخن گفت و سطرها نگاشت اما باز هم شاید نتوان حق مطلب را به حد کافی بیان کرد.دکتر ناصر کاتوزیان فرزند خلف حقوق نوین ایران است که تلفیقی درخشان از فقه امامیه و حقوق عرفی غرب است که به همت مرحوم دکتر فاطمی و جمعی ازبزرگ ترین فقها و دانشمندان حقوق معاصر درقالب قانون مدنی ایران متجلی شد.آنچه کاتوزیان را از سایر هم‌نسلانش متمایز می سازد احاطه توامان ایشان بر فقه اسلامی اعم از امامیه و عامه و حقوق غرب خصوصاً فرانسه و بلژیک است.او در کاوش های حقوقی خود سعی کرد با اتکا به عنصر عقل که فقه نیز آن‌ را به عنوان یکی از منابع استخراج امور پذیرفته است بین حقوق اسلامی و فقهی ما با حقوق عرفی غرب پل و پیوندی محکم و مفید ایجاد کند.در تبیین مسائل مختلف هم از شیخ انصاری و شهیدین و نایینی و صاحب جواهر مثال و نظر می آورد و هم از کاربونیه و گستن و مازو ها...اگر در مقام ایجاد فصل مشترک بین قاعده لاضرر فقهی با قاعده سوءاستفاده از حق غربی است هم به لجبازی ثمره بن جندب در استفاده از حق که مورد نهی پیامبر اسلام قرار می گیرد اشاره و آن‌ را واکاری و تحلیل می کند و هم به همسایه زیاده خواه غربی در مثال هایی از حقوقدانان غربی نظر دارد.کاتوزیان به خوبی دریافت که با وجود مسائل پیچیده و مستحدثه که رهاورد اجتناب ناپذیر پیشرفت تمدن بشری است و کشور ما ایران نیز خارج از دهکده جهانی نیست چاره ای جز استفاده و استخراج از حقوق عرفی غرب و تا حد امکان بومی سازی آن نیست.اموری مانند حوادث رانندگی،جرایم ساییری و اینترنتی،بیمه و بسیاری امور نوین دیگر که سابقه ای در فقه ندارند و نمی توان وجود آنها را نادیده انگاشت.دیگر ویژگی مهم حضرت استاد که وی را از دیگر همتایان خود متمایز می کند خصیصه عدالت جویی ایشان است که چه در دوران قضاوت و چه در وکالت و بیشتر از آنها در تفاسیر خود از مواد قانونی بحث برانگیز و محل مناقشه کرد ویژه پیدا می کند.او اعتقاد دارد قانون چون منشوریست که باید عدالت را نمایان سازد و قانون و حقوق بدون عدالت فی نفسه ارزشی ندارند.بی تردید اگر استاد کاتوزیان در سپهر حقوق ایران طلوع نمی کردند بسیاری از پیشرفت های حقوقی رخ نمی دانند.دوست دارم از تواضع و فروتنی کم نظیر ایشان نیز به عنوان یکی از صفات بارزشان سخن بگویم.امری که هم با خواندن کتاب خاطرات ایشان هویدا می شود و هم تورق کتاب ارزشمند و سترگ( قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی) که بی تردید از مهمترین منابع حقوق خصوصی ایران است.در این اثر ارزشمند استاد که بر فراز رفیع ترین قلل حقوق کشور ایستاده است، پس از تحلیل و تفسیر هر ماده از مواد قانون مدنی و اعلام نظر خود،خواننده را به نظر مخالفان خود ارجاع می دهند و با اینکار هم فروتنی خویش را در عدم تحمیل نظر آشکار می سازند و هم احترام به مخاطبان و خوانندگان را نشان می دهند که چنین طریقی در حقوق ما کم نظیر است.شوربختانه چهارسال-به سرعت برق و باد-از پرواز این انسان بزرگ و استاد فرزانه و بی بدیل گذشت و جسم مادی ایشان از میان رفت و چهره مهربانشان در حجاب خاک قرار گرفت اما به فرموده ی شیخ اجل سعدی علیه الرحمه:مرد نکونام نمیرد هرگز-مرده آنست که نامش به نکویی نبرند و روزی نیست که نام نیک این استاد بزرگ در دانشکده های حقوق سراسر کشور به نیکی و ستایش برده نشود. روحشان شاد و راهشان پر رهرو!