تدبیر بغداد برای جبران کمبود کالاهای اساسی

گروه بازرگانی- وابستگی تجاری و اقتصادی عراق به ایران بار دیگر منجر به تغییر موضع تجاری این کشور به نفع تهران شد. با توجه به اینکه اقتصاد عراق به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران به شدت با کشور ما آمیخته است، مقامات دولت و بانک مرکزی عراق از واشنگتن درخواست کردند که برخی از تحریم‌ها علیه همسایه شرقی این کشور نادیده گرفته شود. این در حالی است که چندی پیش نخست‌وزیر عراق بلافاصله پس از هشدار رییس‌جمهور آمریکا در مورد همکاری طرف‌های تجاری ایران، اعلام کرد که تحریم‌های آمریکا علیه ایران را اجرا خواهد کرد. حیدر عبادی گفته بود: «ما تحریم‌های علیه ایران را یک خطای راهبردی و غیرصحیح می‌دانیم اما آنها را اجرا خواهیم کرد تا از منافع مردم‌مان دفاع کنیم. همچنین سخنگوی دولت عراق نیز اعلام کرد که بر اثر تحریم‌های جدید آمریکا، کشورش ناچار شده استفاده از دلار را در مبادلات تجاری با ایران قطع کند اما با وجود اینکه یک روز پس از اظهارنظر العبادی، وزارت خارجه عراق در بیانیه‌ای با ستایش اقدامات و موضع ایران در قبال عراق از جامعه جهانی خواست تا با فشار به آمریکا، مانع تحریم‌های ضد ایرانی شود، کارشناسان نسبت به کاهش مبادلات تجاری ایران و عراق اظهار نگرانی کردند. آنها در اظهارنظرهای گوناگون اعلام کردند که پیروی عراق از تحریم‌های آمریکا، شرایط تجارت خارجی میان دو کشور را با چالش مواجه خواهد کرد چرا که بغداد موضع تجاری خود را به نفع واشنگتن چرخش داده است. این در حالی است که گروهی دیگر از کارشناسان با بیان اینکه قطع روابط بانکی با دلار مشکلی برای تجارت دو کشور ایجاد نمی‌کند، اعلام کردند که وابستگی عراق به واردات از ایران، حتی روابط تجاری دو کشور را افزایش خواهد داد.
معافیت از تحریم‌ها
نگاهی به مواضع فعلی عراق هم نشان می‌دهد که این کشور با توجه به وابستگی شدیدی که نسبت به کالاهای ایرانی دارد، بار دیگر در راستای تامین منافع خود به سمت ایران تغییر موضع داده است. بر این اساس حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق به تازگی اعلام کرد که این کشور در مساله ایران تنها متعهد به عدم استفاده از دلار در مبادلات مالی است و از همه تحریم‌های آمریکا پیروی نمی‌کند. همچنین معاون اتاق بازرگانی استان سلیمانیه عراق بر بی‌تاثیر بودن تحریم‌های آمریکا علیه ایران بر روابط اقتصادی منطقه کردستان عراق با ایران تاکید کرد و گفت: تحریم‌های آمریکا علیه ایران بر روابط اقتصادی منطقه کردستان با ایران هرگز تاثیری نگذاشته و نخواهد گذاشت. نوزاد غفور با تاکید بر رشد روابط اقتصادی فی‌مابین در بازه‌ زمانی اخیر، بسته شدن گذرگاه‌های مرزی میان ایران و اقلیم کردستان را تکذیب کرد و گفت: هیچ تصمیمی مبنی بر بستن گذرگاه‌ها یا مرز میان دو طرف گرفته نشده است و اقلیم از تبادلات تجاری با ایران منتفع است.
در این میان همچنین با توجه به اینکه اقتصاد عراق به شدت با اقتصاد ایران در هم تنیده است، مقامات دولت و بانک مرکزی عراق از واشنگتن درخواست کردند که به این کشور اجازه دهد برخی از تحریم‌ها علیه همسایه شرقی‌اش را نادیده بگیرد. البته به نظر می‌رسد بغداد در شرایط دشواری قرار گرفته چرا‌که این کشور واردات اساسی خود را از متحدش ایران انجام می‌دهد اما از سوی دیگر، متحد دیگرش آمریکا نیز به این کشور کمک‌های امنیتی و آموزشی ارائه می‌دهد. اما به هر حال این درخواست دولت عراق به منزله تغییری مهم در تاکتیک سیاسی حیدرالعبادی نخست‌وزیر این کشور محسوب می‌شود. بر این اساس مقامات عراقی اعلام کردند که هیاتی از این کشور به واشنگتن سفر خواهد کرد تا خواستار معافیت عراق از اجرای تحریم‌ها علیه ایران شود. در این خصوص همچنین یک مقام بانک مرکزی عراق گفت: دولت قصد دارد از واشنگتن درخواست معافیت کند و این اتفاق به زودی رخ خواهد داد.


کمبود کالاهای اساسی
واقعیت این است که مقامات عراقی نگران هستند که در صورت تبعیت از تمام تحریم‌های آمریکا با کمبود کالاهای اساسی در کشورشان مواجه شوند، چرا که عراق طیف متنوعی از محصولات شامل مواد غذایی، محصولات کشاورزی، لوازم خانگی، کولر و قطعات یدکی خودرو از ایران وارد می‌کند. بر این اساس در 12 ماهه منتهی به مارس 2018، میزان صادرات ایران به عراق به حدود شش میلیارد دلار رسید که حدود 15 درصد از کل واردات عراق در سال 2017 را تشکیل می‌داد. بر این اساس مقامات عراقی از تمام وزارتخانه‌های این کشور درخواست کرده‌اند که فهرستی از کالاهای وارداتی از ایران که برای اقتصاد عراق جنبه حیاتی دارند را تهیه کنند چراکه عراق قصد دارد برای این کالاها درخواست معافیت از تحریم مطرح کند.
عراقی‌ها اهل مبادلات بانکی نیستند
از سوی دیگر مقامات عراقی معتقدند که از این پس می‌توانند روابط تجاری خود را بدون اتکا به دلار با ایران پیش ببرند. در همین خصوص یک مقام مسوول در بانک مرکزی عراق گفت: بانک مرکزی به بانک‌های خصوصی عراق هشدار داده تا از ممنوعیت مبادلات دلاری با ایران تبعیت کنند اما اجازه دارند همکاری خود را با تغییر از دلار به یورو ادامه دهند. همچنین یک مقام دیگر بانک مرکزی عراق نیز گفت: موضع کشورهای عضو اتحادیه اروپا (در مخالفت با تحریم ایران) ما را تشویق کرده است. آنها معامله با ایران به یورو را ادامه می‌دهند، چرا ما این کار را انجام ندهیم؟
این درحالی است که دبیرکل مشترک اتاق بازرگانی ایران و عراق معتقد است تا زمانی که کمیته مشترک بازرگانی میان ایران و عراق ایجاد نشود، بسیاری از مشکلات تجاری ما باقی خواهد بود. به گفته حسینی، در حال حاضر نمی‌توانیم با عراق روابط پولی دوجانبه برقرار کنیم زیرا در مقابل صادرات 10 میلیارد دلاری به عراق فقط 75 میلیون دلار واردات داریم. البته اگر بانک مرکزی ما دینار عراق را به عنوان یک ارز رسمی بپذیرد، می‌توانیم با عراق روابط دوجانبه پولی ایجاد کنیم. البته عراقی‌ها خیلی اهل مبادلات بانکی نیستند.
چشم‌انداز ۱۵ میلیارد دلاری
البته این گفته‌ها در حالی است که به گفته حمید حسینی، چشم‌انداز ۱۵ میلیارد دلاری برای صادرات به عراق در نظر گرفته شده است. اگرچه در شرایط فعلی هم شاهد این هستیم که در چهار ماه نخست امسال حدود چهار میلیارد دلار صادرات به عراق انجام شده است. وی با اشاره به روند رو به رشد صادرات به عراق گفت: امسال در صادرات به عراق وضعیت مطلوبی داشتیم به‌طوری که متوسط صادرات روزانه کشورمان به عراق طی چهار ماهه ابتدای امسال به 40 میلیون دلار رسیده است. دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق گفت: افزایش قیمت ارز و رقابتی بودن محصولات ایران در بازار عراق از دلایل افزایش صادرات ما به این کشور است.
وی با بیان اینکه در هفته گذشته صادرات روزانه به عراق رکورد زد، گفت: در روز دوشنبه هفته گذشته 8100 تن کالا به ارزش 55 میلیون دلار به عراق صادر شد. دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با بیان اینکه بخشی از درخواست‌ها از سوی عراق به دلیل خرید مایحتاج اربعین است، گفت: در حال حاضر وضعیت عراق از لحاظ اقتصادی به ثبات رسیده است و وضعیت مالی مردم بهتر شده است.
تلاش برای مدیریت صادرات
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق اظهار داشت: امسال با افزایش توریست‌های عراقی به ایران مواجه هستیم و تلاش می‌کنیم که این روند حفظ شود. وی با بیان اینکه تلاش ما این است که مایحتاج ضروری مردم به عراق صادر نشود، گفت: همچنین تلاش داریم تا با مدیریت صادرات جوی علیه صادرات شکل نگیرد.
حسینی با تاکید بر اینکه دولت باید شفاف‌سازی کند، گفت: در هر جایی که احساس شد صادرات به نفع منافع ملی نیست باید جلوی صادرات گرفته شود زیرا صادرات بی‌حساب و کتاب کالا به عراق ممکن است به مساله‌ای برای کشور تبدیل شود و لازم است که در این شرایط حساس دولت در رابطه با صادرات کالا به عراق مدیریت داشته باشد.
دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه در چهار ماهه ابتدای امسال بیش از 5/2 میلیارد دلار کالا به عراق صادر شده است، گفت: در سال گذشته حداکثر صادرات روزانه ما به عراق رقمی بین 25 تا 26 میلیون دلار بود اما امسال میزان صادرات روزانه ما به عراق افزایش یافته است.
حسینی اظهار داشت: از ابتدای امسال تاکنون 130 تا 140 میلیون دلار شکلات به عراق صادر شده است و این شائبه وجود دارد که بخشی از ارز این کالا 4200 تومانی بوده و به همین دلیل صادرات آن توجیه اقتصادی داشته است. وی با تاکید بر اینکه با مدیریت صادرات نباید اجازه فضاسازی علیه صادرات ایجاد شود، افزود: حدود 450 میلیون دلار هم انواع فلزات به عراق صادر شده است.
وی گفت: با توجه به شروع بازسازی‌های عمرانی در عراق، ما حدود یک میلیارد و 800 میلیون دلار پروژه عمرانی در دست داریم، بنابراین پیش‌بینی می‌کنیم حضورمان در صنایع خدماتی و فنی مهندسی افزایش یابد. این در حالی است که روزانه حدود یکصد کامیون شیشه، صدها کامیون آجر سفال و کاشی و سرامیک به عراق ارسال می‌شود البته ممکن است در کنار اینها مقداری هم لبنیات به این کشور صادر شود.
دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق در ادامه افزود: در حال حاضر مرز‌ها و گمرکات توسط نخست‌وزیر عراق به صورت مستقیم نظارت می‌شود و اگرچه هنوز مشکلاتی وجود دارد اما مشکلات در مرزها و گمرکات کمتر شده است. حسینی با بیان اینکه بخش عمده کالاهای صادراتی ایران به عراق دارای ارزش افزوده بالاست، گفت: مردم عراق به مصرف کالاهای ایرانی گرایش دارند و امیدوارم با فضای مثبتی که در عراق به نفع ایران ایجاد شده با عرضه کالاهای خوب ایرانی و ارائه خدمات مناسب به توریست‌های عراقی در ایران، ارائه خدمات خوب درمانی به عراقی‌ها حفظ شود.
رونق اقتصادی خرمشهر و آبادان
دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق همچنین در ادامه افزود: روزانه تعداد زیادی ویزا برای ورود عراقی‌ها به ایران صادر می‌شود ضمن اینکه روزانه فقط هفت هزار نفر از عراق به منطقه اروند وارد می‌شوند. این در حالی است که ما نباید اجازه دهیم علیه حضور توریست‌های عراقی در این منطقه فضا‌سازی شود زیرا ورود این افراد باعث رونق اقتصادی در مناطق خرمشهر و آبادان شده است. وی با بیان اینکه هر توریست عراقی حداقل 550 دلار به ایران وارد می‌کند، افزود: بهترین عامل مقابله با تحریم شاید توسعه صنعت گردشگری باشد بنابراین باید شرایط لازم را برای ورود گردشگران عراقی به ایران فراهم آورد.