آزادیِ آزادگان و واقعیت‌های ناگفته آن

رضا سلیمانی
صدام حسین: "آقای رفسنجانی، رئیس جمهوری ایران، با این تصمیم ما (آزادی آزادگان) همه‌چیز روشن و تمام خواسته‌ها و مسائلی که بر آن تکیه می‌کردید، تحقق می‌یابد و چیزی نمانده است مگر آنکه موافقتنامه‌ها آماده و امضا شود تا هریک از ما جهت ورود به زندگی جدید، اشراف واضح داشته باشیم".
پاسخ هوشمندانه مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به صدام: "اعلام پذیرش مجدد معاهده 1975 ازسوی شما،راه اجرای قطعنامه و حل اختلاف در چارچوب قطعنامه 598 و تبدیل آتش‌بس موجود به صلح دائم و پایدار را، هموار ساخت. شروع عقب نشینی نیروهای شما از اراضی اشغالی ایران را، دلیل صداقت و جدی بودن در راه صلح با جمهوری اسلامی ایران به حساب می‌آوریم و خوشبختانه در موعد مقرر، آزادی اسرا هم آغاز گردید که امیدواریم عقب نشینی نظامیان شما طبق زمانبندی اعلام شده و آزادی اسرای دوطرف، با آهنگ و سرعت هرچه بیشتر ادامه یافته و تکمیل گردد."
بخشی از نامه‌نگاری‌های مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با صدام حسین که نهایتاً به آزادی آزادگان سرافراز منجر شد.


26 مردادماه، در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، سالروز آزادی آزادگان سرافراز ایران اسلامی، از اردوگاه‌های اسارت و سیاهچال‌های رژیم متجاوز صدام است. اولاً، باید این روز افتخار‌آفرین را، به همه مردم ایران، به‌ویژه آزادگان بزرگوار و خانواده‌هایشان، تبریک و تهنیت گفت. ثانیاً، نمی‌شود و نمی‌توان وقایع و اتفاقات مقطع تاریخ آزادی آزادگان و چگونگی مقدمات آن را روایت کرد و به نقش تاریخی و ارزشمند مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در خلق چنین اقدام حماسی نپرداخت. معمولاً، به مناسبت این روز در رسانه‌های مختلف، به ویژه رسانه ملی! ویژه برنامه‌هایی سفارشی، تهیه و پخش می‌شود که البته طبق روال این رسانه، در ساخت مستندهای تاریخی و مقطع دفاع مقدس، متاسفانه در هیچ یک از برنامه‌ها، اشاره‌ای به نقش اساسی و مهم مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به عنوان جانشین فرماندهی کل قوا و نامه‌نگاری‌های طولانی برای مجاب کردن دیکتاتور عراق که نهایتاً، منجر به آزادی آزادگان شد، نیست. این رویه غیرحرفه‌ای و زشت اخلاقی که مردم را نسبت به صداقت تاریخ و مورخان معاصر دچار شک و تردید می‌نماید، نشان می‌دهد که حتی پس از رحلت این مرد بزرگ و تاثیرگذار در تاریخ قبل و بعد از انقلاب اسلامی به ویژه دوران پرفراز و نشیب دفاع مقدس، بدخواهان، کوته فکران و دشمنانش، هنوز از آگاهی مردم، نسبت به افکار و اندیشه‌های مترقی و ژرف ایشان، در هراسند و سعی در تحریف تاریخ، حذف و کمرنگ کردن نقش بی‌بدیل آن سفر کرده، در مقاطع مختلف تاریخ، به‌ویژه برای نسل جدید دارند، غافل از اینکه واقعیت‌های تاریخی، همچون خورشید در آسمان، برای روشنایی و گرما بخشی به طبیعت هستند و هر چه افراد یا جناح‌هایی بکوشند جلوی واقعیت‌ها، همچون تابش و گرمای خورشید را بگیرند، هرگز نتوانسته و نخواهند توانست.
مصداق بارز و روشن عدم توانایی آنها در این امر، رابطه معقول و عاطفی میان مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و آزادگان سرافراز است. گرچه امسال، دومین سالی است که آزادگان عزیز در 26 مرداد، در غم جانکاه فقدان آن بزرگمرد دوراندیش نشسته‌اند؛ اما خوب به خاطر داریم که در طول سالهای گذشته، به این مناسبت، آزادگان پر افتخار در جمع‌های مختلف، به دیدار ایشان می‌آمدند و چون عاشق و معشوق، از خاطرات تلخ و شیرین ایام فراق می‌گفتند و گاه بر نادانی و جهالت دشمن بعثی می‌خندیدند و گاه بر قساوت و بی‌رحمی آنان می‌گریستند.
مطمئناً، روزی تاریخ‌نگاران واقعی، وقتی گرد و غبار حب و بغض‌های سیاسی و کینه‌های جناحی فروکش کند، این عبارات و هزاران عبارات دیگر را از متون شفاهی و کتبی تاریخ انقلاب اسلامی بیرون خواهند کشید و برصدر تاریخ خواهند نگاشت.
عشق و ارادت به عزیزان آزاده دربند در وجود آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، آنچنان شعله‌ور بود که در جایی می‌گویند: "مواظب بودیم که مبادا احساسات ما نسبت به آزادگان، دشمن بی‌رحمی چون صدام و حزب بعث را، به جنون مضاعف بکشاند و انتقام تمام شکست‌هایشان را از عزیزان دربند ما بگیرد".
ایشان با درایت کامل و با تیزهوشی مثال‌زدنی خود، روند نامه‌نگاری با صدام را به گونه‌ای پیش بردند که باز به قول خودشان با رعایت همه جوانب، مسائل به‌گونه‌ای مدیریت شد که صدام با همه غرور و تکبری که داشت، سرانجام در آخرین نامه خود خطاب به ایشان؛ با صراحت آشکار؛ پیروزی ایران را پذیرفت.
اگر دست‌اندرکاران مذاکرات قطعنامه 598 بخواهند یا بتوانند وارد جزئیات شوند؛ برای نسل امروز، نهایت عشق آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، آشکار می‌شود که چگونه با درایت و سیاست؛ فردی دیکتاتور و مغرور به نام صدام حسین را، مقهور تیزهوشی و فرماندهی مقتدر خویش نمود. آن وقت همگان حسرت می‌خورند که کاش در این روزهای پرتلاطم کشور، جای ایشان خالی نبود. مطمئناً این روزها قاطبه مردم، دلشان برای خطبه‌های آن امام جمعه بصیر تهران تنگ می‌شود که وقتی هرسال در مردادماه؛ تریبون به دست می‌آورد؛ با صدایی رسا می‌گفتند: یکی از شیرین‌ترین لحظات زندگی من زمانی بود که از تلویزیون دیدم اولین گروه آزادگان به کشور برگشتند.
یادش گرامی و راه و مرام اعتدالی ایشان پر رهرو باد