روزنامه جهان صنعت
1397/05/24
گزارش نشست «ف مثل فوتبال، ف مثل فقر، ف مثل فریاد»
سحر قناتی- در پیشواز برگزاری چهارمین دوره لیگ پرشین که جمعیت امداد مردمی- دانشجویی امام علی(ع) برای رشد کودکان و نوجوانان و جوانان محلات فقیرنشین در سراسر ایران برگزار می‌کند، نشستی با حضور سعید مدنی جامعه‌شناس و حسین راغفر اقتصاددان برگزار شد که به بررسی تاثیر ورزش در کاهش فقر پرداخت.ورزش راهی است برای خروج جوامع از چرخه فقر
سعید مدنی، جامعه‌شناس در ابتدای این نشست مطرح کرد: در این شرایط اسفناک اقتصادی که با هر تعریفی از خط فقر و شاخص نابرابری، وضعیت دشوار و بغرنج است و هیچ نور امیدی در ناصیه آن نیست و چشم‌اندازی برای اصلاحات بنیادین در این اوضاع ظالمانه وجود ندارد، سازمان‌های مردم‌نهادی مانند جمعیت امام علی چه می‌توانند کنند؟ پاسخ به این پرسش دو وجه دارد؛ نخست اینکه می‌توانند حداقلی از خدمات انسانی را به گروه‌های فرودست و فقیر مخصوصا حاشیه‌نشینان و سکونتگاه‌های غیررسمی ارائه دهند و دوم و مهم‌تر از آن اینکه صدای این گروه‌های فرودست و گروه‌های نابرخوردار را بلند کنند و این ظلمی که بر آنان می‌رود را منعکس کنند و به نحوی حساسیت عمومی هم در سطح نخبگان دولتی و هم عموم جامعه ایجاد کنند تا بالاخره راه و گشایشی در این وضعیت ایجاد شود.
این فعال مدنی از انواع تاثیر ورزش بر فقر گفت: برنامه‌های ورزشی از چند جهت می‌توانند بر فقر موثر باشند. برنامه‌های ورزشی تقسیم می‌شوند به ورزش عمومی و ورزش قهرمانی. ورزش قهرمانی چندان نگاهی به مسائل اجتماعی ندارد جز موارد خاصی مانند فعالیت‌هایی که سلبریتی‌ها و قهرمانان ورزشی برای بهبود اوضاع فقرا انجام می‌دهند و سعی می‌کنند به عنوان یک فعال اجتماعی و فعال مدنی، بخشی از منابعی که از ورزش به دست آوردند را برای فقرا هزینه کنند. در این زمینه البته با احتیاط صحبت می‌کنم چون فوتبال مانند خیلی پدیده‌های دیگر در جامعه ایران و جهان، به فساد آلوده شده بنابراین باید مراقب مسائلی مانند پولشویی بود. شاید بتوانیم سمبل مداخله قهرمانان ورزشی برای مبارزه با فقر را مرحوم جهان پهلوان تختی مثال بزنیم.
اما ورزش عمومی تاثیرهای مختلفی روی فقر دارد. از یک طرف، اجرای برخی ورزش‌های عمومی مجرایی بوده برای جمع‌آوری کمک به فقرا. مثلا برنامه «پدال علیه فقر» برنامه‌ای است که در استرالیا اجرا میشود و مربوط به حرکت دوچرخه‌هاست و در طول یک مسیر با جمع‌آوری پول برای کمک به فقرا در کشورهای مختلف مثل کامبوج، هند و تانزانیا اقدام می‌کند و کمک‌ها هم صرف غذا، لباس، مراقبت‌های بهداشتی مادران و فرزندان و قربانیان خشونت خانگی میشود. برنامه دیگری هست تحت عنوان «امواج برای آب» که در برنامه‌های ورزشی مختلف کمک مالی جمع شده و صرف تهیه فیلترهای آب میشود که به توریست‌ها می‌دهند تا به کشورهای فقیری چون هائیتی، اندونزی، مالی، پاکستان و شیلی بروند و برای تامین آب سالم آنها را نصب کنند.
او ادامه می‌دهد: وجه سوم تاثیر ورزش برای مبارزه با فقر مربوط میشود به ترویج ورزش بین فقرا. این ابعاد وسیع‌تر است و اشکال مختلفی دارد. از در اختیار قرار دادن وسایل ورزشی در جوامع فقیر گرفته تا راه انداختن رویدادهای ورزشی برای کمک به فقرا.
مطالعات متعدد نشان داده که ورزش روی ارتقای سلامت روان بسیار اثرگذار است و با توجه به بالا بودن نرخ اختلالات روانی در جوامع فقیر، ورزش بیش از اقدامات بالینی و درمانی می‌تواند به جوامع فقیر کمک کند. ورزش همچنین تاب‌آوری را افزایش می‌دهد زیرا منابع عده‌ای را در جوامع نابرخوردار بسیج می‌کند و این منابع را از فرد در اختیار جمع قرار می‌دهد و فرد و جامعه را در مقابل فشارها مقاوم می‌کند.
اتفاقات ورزشی چگونه می‌توانند در کاهش فقر موثر باشند
اولین وجهی که یک فعالیت ورزشی در جوامع نابرخوردار می‌تواند تاثیر بگذارد، توسعه انسانی پایدار است یعنی بسط انتخاب افراد و افزایش فرصت‌ها. هر چه بتوانیم امکان انتخاب‌های یک جامعه را بیشتر کنیم، توسعه انسانی‌اش بیشتر خواهد بود.
ورزش از طریق بسط ارزش‌هایی چون برابری، پایداری و افزایش قابلیت‌های انسانی موجب میشود جوامع فقیر برای خروج از وضعیت فقر تلاش بیشتری انجام دهند. در واقع برمی‌گردیم به نگاه آمارتیا سن به فقر. «فقر قابلیتی» اینجا مدنظر است. ورزش جوامع فقیر را توانمند و قدرتمند می‌کند. ورزش از جهت توسعه انسانی، انسجام اجتماعی را افزایش داده، ساز و کارهای بهبود زندگی را آموزش می‌دهد و اضطراب و احساس بد زندگی در شرایط نامطلوب را کاهش می‌دهد.
مدنی تاکید می‌کند: برای اینکه چرخه فقر شکسته شود یکی از الزاماتش این است که جامعه فقیر احساس کند این توانایی را دارد که می‌تواند از این چرخه خارج شود و ورزش یکی از امکان‌هایی است که این احساس را به وجود می‌آورد.
وجه دوم ورزش در جوامع فقیر این است که امکان افزایش ظرفیت‌های اقتصادی آنها را بالا می‌برد. در جوامع نابرابر یکی از مسائل این است که استعدادهای موجود در جوامع فقیر دیده نمی‌شود. از طریق برگزاری رویدادهای ورزشی در جوامع فقیر، فرصت‌های ورزشی بیشتری برای افراد در این جوامع ایجاد میشود.
این آسیب‌شناس اجتماعی نگاهی به جامعه‌شناسی ورزش در جوامع فقیر انداخت و گفت: مطالعاتی در خصوص نگرش افراد در جوامع فقیر به ورزش انجام شده که حائز اهمیت است.
دانش‌آموزان ابتدایی و دبیرستان در جوامع فقیر و ثروتمند بررسی شدند و نتیجه آنکه مشخص شد عضویت افراد در کلوپ‌های ورزشی در جوامع فقیر نسبت به جوامع ثروتمند بسیار کمتر است. علت مهم آن البته ناتوانی مالی است اما اراده و اعتماد به نفس برای ورود به این محیط‌ها را هم ندارند. یکی از عوامل موثر بر این فقدان اعتماد به نفس، فقدان تجربه در زمینه ورزش بوده است.
مدنی از اصطلاحی جالب نیز صحبت می‌کند: ترمی وجود دارد تحت عنوان «تقاضای خاموش» که گفته میشود تقاضای خاموش برای ورزش کردن در جوامع فقیر و فرودست کمتر از جوامع متوسط و بالاست یعنی یکی از اشکال فقر، فقر آرزو است. فقرا چون امکان دستیابی کمتری دارند، حتی دیگر آرزو و تقاضای فعالیت ورزشی سازمان‌یافته نیز برای آنها ایجاد نمی‌شود.
از سوی دیگر باید گفت تمایل به ورزش‌هایی که ابزار پیچیده‌تری دارند مانند دوچرخه‌سواری، تنیس و پینگ‌پنگ در جوامع فقیر کمتر است اما در مقابل گرایش به فوتبال بیشتر است و به تعبیری، فوتبال، ورزش فقراست. از این رو تمرکز جمعیت امام علی بر فوتبال، تشخیص درستی است.
گسترش اعتیاد، نتیجه تجاوز سرمایه‌داران به فضاهای ورزشی است
حسین راغفر، بازیکن اسبق باشگاه راه‌آهن و اقتصاددان نیز در این نشست با بیان تجارب و خاطرات فوتبالی‌اش عنوان کرد: اهمیت ورزش در هویت‌بخشی به افراد، به ویژه جوامع فرودست دست کمی از تحصیل ندارد. یک وجه مشترک که همه ما انسان‌ها جدا از دین، عقیده و قومیت‌مان داریم، این است که می‌خواهیم خوب دیده شویم یعنی براساس ویژگی‌های مسلط جامعه ارزشگذاری شویم که ویژگی متمایزی داریم تا جلب توجه کند.
این اقتصاددان در ادامه گفت: اگر جامعه‌ای این حس دیده شدن را به افراد ساکنش ندهد به اشکال غیرمتعارف بروز می‌کند به ویژه در جوامعی که فقر خیلی گسترده است. در واقع نابرابری که ریشه تمام این مشکلات است، به طور ساختاری عملا در نظام تصمیم‌گیری‌های اساسی بازتولید میشود. اینکه منابع موجود کشور را چگونه باز‌توزیع کنیم، قوانین و مقرراتی که وضع می‌کنیم چه کسانی واجد تسهیلات بانکی و با چه نرخ بهره‌ای باشند، اینکه فرصت‌های تحصیل را چگونه در جامعه توزیع کنیم و خدمات سلامت را در جامعه چگونه تقسیم کنیم، نرخ ارز را چطور تعیین کنیم و... اینها تصمیماتی است که در ساخت قدرت گرفته میشود و تصمیماتی سیاسی هستند اما پیامدهایش جوامع را به اشکال متفاوتی متاثر می‌کند و برندگان و بازندگانی دارد. در کشور ما در سالهای پس از جنگ سیاست‌هایی در پیش گرفته شد که تبعات منفی آن گریبان جامعه را گرفته است. این تبعات همراه با رشد انواع نابرابری‌ها بوده و بر اساس آن شاهد رشد آمار جرم و جنایت هم هستیم.
راغفر به نقش خصوصی‌سازی در گسترش اعتیاد و محدودسازی ورزش پرداخت و مطرح کرد: هنگامی که بحث سیاست‌های تعدیل اقتصادی و خصوصی‌سازی مطرح میشود، اولین عرصه، آموزش است که بحث مدارس غیرانتفاعی پیش می‌آید. سپس بهداشت و سلامت و خودگردانی بیمارستان‌ها و بعد هم فروش زمین و شهر که قبلا در همه جای شهر، زمین‌هایی خالی بود که جوانان آنها را در اختیار گرفته و برای بازی و ورزش آماده می‌کردند، اما اکنون این زمین‌ها همه تبدیل به برج شده‌اند. این سیاست‌ها موجب شد که بر جمعیت فقیر به شدت افزوده شده و ما خیلی زود یعنی از سالهای 71-70 شاهد کودک و زن خیابانی بودیم. پدیده‌هایی که در دهه اول انقلاب وجود نداشت. یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری آن گسترش اعتیاد و تجاوز سرمایه‌داران، سفته‌بازان و سوداگران زمین به فضاهای ورزشی و باز بوده است.
این اقتصاددان منتقد، وضعیت انحصارات ناشی از خصوصی‌سازی را نیز این‌گونه تشریح کرد: این خصوصی‌سازی سبب ایجاد انحصارات بزرگ شد که دولت در جیب‌شان است. یعنی دولت را می‌خرند و قانون تصویب می‌کنند. نمونه آن بازار ارز ثانویه است که ظرف 48 ساعت در مجلس شورای اسلامی تصویب و ابلاغ شد. این انحصارها بر بازارهای کالایی مسلطند. به عنوان نمونه، ما همین حالا سلطان شکر داریم، واردات میوه از یک مجراست، واردات خودرو در دست یک گروه است و الی آخر.
به گفته او، این انحصارات با دستکاری در نظام قیمت‌ها به سودهای سرشار دست می‌یابند. نظیر واردات تلفن همراه و دستکاری در تعرفه‌های آن که ارقام نجومی در این روند جا‌به‌جا میشود.
او تاکید کرد: فقط در سال گذشته، فولاد مبارکه و پنج پتروشیمی، روی هم رفته پنج میلیارد دلار، به قیمت ارز دولتی 4200 تومانی، سود خالص عملیاتی دارند که این جدا از سوبسید آب، برق و گاز رایگان بوده است و بهره‌مندی از منابع و معادن هم تقریبا رایگان بوده. بسیاری البته ارز دولتی 3500 تومانی دریافت کرده‌اند و نه حتی 4200 تومانی. می‌توان دید چه کسانی برنده این بازی‌اند و چه کسانی پشت صحنه بازی بوده‌اند. 35 هزار میلیارد تومان، فقط اختلا‌ف رانت ارز است که این افراد به دست آورده‌اند. در واقع، قدرت هولناکی در اقتصاد شکل گرفته که بسیاری از مقامات و مسوولیت‌ها را با مبلغ اندکی از این رانت‌ها می‌توانند بخرند و ما شاهد محاکمه هیچ کدام از افراد قدرتمندی که مسوول این نابسامانی بوده‌اند نبوده‌ایم.
این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: در مناطق فرودست، خیلی وقت است که وضعیت زندگی مردم از مرز فاجعه عبور کرده و کسی پاسخگوی این وضعیت نابسامان نیست. در حیاطی که 60 نفر آدم زن و مرد غریبه کف حیاط می‌خوابند و به اعتیاد و انواع امراض چون ایدز و هپاتیت مبتلا هستند، پدیده‌های بسیار هولناکی هستند.
رییس اسبق فدراسیون فوتبال در سال 1361 مطرح کرد: نیاز جوانان جوامع فقیر به ورزش بیشتر است. به خاطر فقری که دارند فرصت‌های بروز در سایر عرصه‌ها را از دست داده‌اند و نادیده گرفته می‌شوند. بنابراین ورزش امکانی است برای دیده شدن آنها و برای پاسخ به حس خیال‌پردازی و رهایی از تحقیری که با دیدن ماشین‌های لوکس برایشان اتفاق می‌افتد. ویژگی دیگری که ورزش دارد این است که افراد را برای رویارویی با دشواری‌ها توانا می‌کند. در واقع، تمرین‌های بسیار دشوار ورزشی یک راه آدم‌سازی است.
لازم به ذکر است کودکان و نوجوانان در جوامع فقیر بسیار با استعدادند و اگر استعداد آنها در ورزش دیده شود به قهرمانان ملی بدل می‌شوند. در دروازه غار، دو خانه بود تحت عنوان خانه سبز برای کودکان و دختران فراری و با آنها که صحبت می‌کردیم استعدادهای شگرفی داشتند. بچه 12-11 سالهای که می‌گفت در 30 ثانیه ضبط ماشین را بدون آنکه کسی متوجه شود می‌زند. یا در نمونه‌ای دیگر بخشی از همین نوجوانان به پارکی رفتند و از گروهی نوجوان 15 تا 17 ساله مانند خود فیلم گرفتند و با آنها گفت‌وگو کردند. یکی از آنها می‌گفت 9 سال است در پارک است. این یعنی موفق شده این توانایی را بیابد که با شرایط محیط خود را تطبیق دهد و گلیم خود را از آب بیرون بکشد.
راغفر خاطرنشان می‌کند: اما آنچه در شرف آن هستیم، با بی‌سابقه‌ترین شکل خصوصی‌سازی مواجهیم که در حال انجام است و نابرابری‌ها عمیق‌تر خواهند شد. در واقع در آستانه فاجعه بسیار بزرگی هستیم که هنوز تبعاتش در جامعه نشان داده نشده است. اکنون یک نفرت عمیقی در بین فرودستان نسبت به تمامی اقشار برخوردار وجود دارد و ورزش یکی از راه‌های التیام آنان است. او با ذکر خاطره‌ای از دوران ریاست خود در فدراسیون فوتبال گفت: در آن دوره که رییس فدراسیون فوتبال شدم یعنی سال 61 یکی از کارهایی که انجام دادم توزیع توپ در محلات و مناطق محروم بود تا کودکان و نوجوانان و جوانان بتوانند بازی کنند. اما سیاست خصوصی‌سازی در ورزش به کجا انجامید؟ تیم راه‌آهن که بیشترین بازیکن در تیم ملی را داشت به بابک زنجانی واگذار شد و بعد هم به عده‌ای دیگر و اکنون یکی از نمادهای ناکارآمدی در مدیریت ورزشی است.
او یادآور میشود: من برای خاک سفید بعد از آن برخورد بولدوزری رفته بودم و آنجا صحبت می‌کردم جوانان هیچ تفریحی نداشتند جز قلیان در قهوه‌خانه که آن دوره هم موقتا آن را ممنوع کرده بودند و جوانان می‌گفتند این تفریح را هم از ما گرفتند. اینها نتیجه نابرابری و خصوصی‌سازی در ورزش است.
مسوولان درک نمی‌کنند که راه سلامت جامعه و جوانان، فعالیت‌های اجتماعی از جمله ورزش است و اینها فکر می‌کنند فقط با موعظه می‌توانند جامعه را سالم نگه دارند. سهم این کودکان و جوانان محلات فقیر از فرصت‌های ورزشی چیست؟ ما باید اینها را از مسوولان مملکت مطالبه کنیم.
سایر اخبار این روزنامه
العبادی: نگفتیم به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران پایبند هستیم
پاسخ معاون دادستان به وزیر ارتباطات:
حمایت کمیسیون اقتصادی مجلس از طرح «مالیات بر عایدی مسکن»
رقابت ایران و عربستان برای جذب مشتریان نفتی
5 سال زندگی پر فراز و نشیب تلگرام در ایران
واکنش معاون گردشگری کشور به کندی آماده‌سازی «همدان ۲۰۱۸»
گزارش نشست «ف مثل فوتبال، ف مثل فقر، ف مثل فریاد»
بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ - جاکارتا
فرزندان بیکار و خانه‌نشین مسوولان!
کمپین‌های جدید!
ابتکار رییس سازمان توسعه تجارت برای دور زدن تحریم‌ها؛
نظامی‌گری ترامپ تهدیدی برای جهان
بورس کالا از خواب بیدار شد !
ثبت سفارش 250 میلیارد دلاری در 4 ماهه 97 !
ابهام در کارایی سامانه نیما
احمدی‌نژاد و کمک به روحانی
اردوغان ترکیه را به کجا می‌برد
دولت الکترونیک با حذف بسترهای آن در جامعه؟!
تناقض‌گویی به جای شفاف‌سازی
رییس‌جمهور ترکیه: محصولات الکترونیکی آمریکا را تحریم می‌کنیم
حمله تروریستی مقابل پارلمان بریتانیا
