روزنامه جهان صنعت
1397/05/24
5 سال زندگی پر فراز و نشیب تلگرام در ایران
در 14 آگوست 2013 اولین نسخه تلگرام برای آیفون منتشر شد و سپس نسخه اندرویدی و دسکتاپ آن نیز به بازار آمد. پیام‌رسانی که به سرعت طرفداران بسیاری در سراسر دنیا پیدا کرد. مدیر این پیام‌رسان پاول دورف نیز همواره معتقد بود که هک کردن تلگرام غیر‌ممکن است و هرگز اطلاعات شخصی کاربران خود را به هیچ دولتی ارائه نکرد، تا جایی که به خاطر حفظ امنیت کاربران تلگرام از زادگاه خود یعنی روسیه مهاجرت کرد و اکنون نیز حاضر نیست تلگرام را تحت قوانین هیچ دولت و کشوری دربیاورد، از جمله جمهوری اسلامی ایران. این امر موجب شد او از یک فرد نخبه و مخترع به یک قهرمان جهانی تبدیل شود که به حریم شخصی کاربران اهمیت بسیاری می‌دهد. بسیاری از کاربران ایرانی به شوخی عنوان می‌کنند که بزرگ‌ترین کوچ تاریخ، مهاجرت ایرانیان از وایبر به تلگرام بود. این پیام‌رسان به‌اندازه‌ای در ایران محبوب شد که بنا بر آمارهای رسمی کشور بیش از 40 میلیون نفر کاربر اینترنتی عضو تلگرام شدند و به شدت در آن فعال بودند. از سوی دیگر بسیاری از کسب‌و‌کارهای اینترنتی در تلگرام راه‌اندازی شد و مشتریان بسیار پیدا کرد. کانال‌های سرگرمی نیز در میان کاربران به‌اندازه‌ای طرفدار داشتند که از طریق تبلیغات درآمد بسیاری کسب می‌کردند. بسیاری از گروه‌های دوستانه، اقوام و حتی خانوادگی به سرعت در تلگرام ایجاد شده و بسیاری از شرکت‌های خصوصی و نهادهای دولتی نیز هماهنگی‌ها و اطلاع‌رسانی به کارمندان خود را با استفاده از گروه‌های تلگرامی انجام می‌دادند. تلگرام جایگزین پیامک‌ها، تماس‌ها، پیام‌رسان‌ها و ابزاری برای هماهنگی جمع‌های دوستانه، خانوادگی، مسائل کاری و البته در مواقعی اعتراضات بود. تمامی اینها به تصور فیلترکنندگان تا زمانی ادامه داشت که فیلترینگ اعمال شد؛ تصوری عبث و اشتباه! پس از فیلترینگ با اینکه بسیاری از کسب‌و‌کارهای اینترنتی به مشکل برخوردند اما از تلگرام کوچ نکردند. فیلترینگ تلگرام که 10 اردیبهشت‌ماه رخ داد همزمان شد با روی کار آمدن پیام‌رسان‌های ایرانی و بسیاری از کارشناسان فناوری بر این باور هستند که تلگرام فیلتر شد تا رقیب قوی پیام‌رسان‌های داخلی حذف شود. ناگفته نماند تلگرام در ایران پس از روسیه فیلتر شد و کشور زادگاه دورف در فیلترینگ پیام‌رسان داخلی خود پیشگام بود.دلایل فیلترینگ تلگرام
قوه قضاییه دستور فیلتر تلگرام را صادر کرد. در این دستور آمده است که در اجرای ماده 114 قانون آیین دادرسی کیفری و ماده 751 قانون مجازات اسلامی و به استناد اصل 156 قانون اساسی و ماده 6 قانون مطبوعات، دستور مسدودسازی پیام‌رسان تلگرام صادر و اعلام میشود.دلایل متعددی برای دستور فیلترینگ تلگرام از سوی قوه قضاییه عنوان شده است، به عنوان نمونه اخلال در وحدت ملی و ایجاد اختلاف بین اقشار جامعه به‌ویژه ازطریق طرح مسائل نژادی، قومی در کنار تحریک و اغوای مردم به شورش و آشوب، جمع‌آوری اطلاعات مردم و کشور و دسترسی بیگانگان به حریم خصوصی و داده‌های شهروندان ایرانی و جاسوسی به نفع اجانب، انتشار، توزیع و تجارت انواع محتوای مستهجن و خلاف عفت عمومی و گسترش فساد و فحشا در جامعه، اهانت به مقدسات و ارزش‌های اسلامی و تبلیغ به نفع فرقه‌های منحرف و مخالف اسلام، نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی و لطمه به آسایش عمومی، قاچاق کالا، ارز، مواد مخدر و سایر کالاهای غیرمجاز، اقدام علیه امنیت کشور از طریق گروهک‌های تروریستی، کلاهبرداری، نقض مالکیت معنوی و سایر جرائم مالی، تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران هتک حیثیت اشخاص.در متن خبر مسدودسازی تلگرام آمده است که پیش از اتخاذ تصمیم در این زمینه، موضوع در جلسات متعدد کارشناسی با حضور متخصصان امر و نمایندگان دستگاه‌های مرتبط، مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است و آنها نیز نظر کارشناسی خود را مبنی بر لزوم مسدودسازی و جلوگیری از ادامه فعالیت این پیام‌رسان محبوب، اعلام کرده‌اند.در همان زمان عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون قضایی دادستان کل کشور در یادداشتی در کانال شخصی خود در یکی از پیام‌رسان‌های داخلی نوشت: با وجود تبلیغات وسیع رسانه‌های آمریکایی و غربی و طرفداران آنها دایر بر ناموفق بودن فیلتر تلگرام در روسیه، فیلتر تلگرام در این کشور موفق بوده و بعد از فیلتر، رتبه بازدید تلگرام در این کشور سقوط فاحشی داشته است.
او افزود: بررسی‌های به عمل آمده حاکی از آن است که رتبه بازدید تلگرام قبل از فیلتر شدن در روسیه ۱۰۵ بوده و ظرف 10 روز گذشته از رتبه یکصد و پنجمین پایگاه پر‌بازدید به رتبه ۲۰۹ سقوط کرده است یعنی هر روز بیش از 10 پله سقوط داشته است.خرم‌آبادی بیان کرد: با توجه به روند پر‌شتاب مهاجرت مردم با‌بصیرت ایران اسلامی به پیام‌رسان‌های داخلی و دانش و تجربه جوانان و مهندسان نخبه ایرانی و عزم جزم و هماهنگی بی‌‌‌نظیر اکثریت قریب به اتفاق مسوولان در رفع سلطه بیگانگان بر فضای مجازی کشور، ان‌شاءالله جمهوری اسلامی ایران در این زمینه موفق‌‌‌تر عمل خواهد کرد.
اما محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بارها مخالفت خود را با این اقدام اعلام کرد.
نسخه دارای پراکسی
پس از مدتی دورف، مدیرعامل تلگرام نسخه بدون فیلتر را نخست برای کاربران روسی و سپس نسخه دارای پراکسی آن را منتشر کرد. این نسخه تا زمانی کوتاه بدون فیلترشکن و استفاده از پراکسی‌های خارجی با اتصال پراکسی‌های داخلی تلگرام قابل استفاده بود اما پس از زمانی کوتاه این نسخه نیز بدون فیلترشکن و VPN قابل دسترسی نبود. به هرروی بر اساس آمارهای رسمی محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تنها یک میلیون نفر از این پیام‌رسان محبوب کوچ کردند؛ آماری که بعدها افزایش داشت اما دیگر از دید عموم قابل اعتماد نبود.
شرط و شروط برای رفع فیلتر
اوایل تابستان بود که شرط و شروطی برای رفع فیلتر تلگرام مطرح شد. برخی موافق و افرادی مخالف رفع فیلتر این پیام‌رسان بوده‌اند.
ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی گفته بود احتمال رفع فیلتر تلگرام وجود دارد اما تصمیم آن بر عهده مراجع قضایی است.بنا بر اظهارات او، تصمیم درباره فیلترینگ تلگرام، یک تصمیم قضایی است و رویکرد شورای‌عالی فضای مجازی خروج از انحصار تلگرام بوده که با فیلترینگ بخشی از آن محقق شده است. اما در صورتی که خدمات پایدار داخلی در حوزه پیام‌رسان‌ها ایجاد شود، این احتمال وجود دارد که تلگرام رفع فیلتر شود که البته تصمیم درباره این موضوع بر عهده قوه قضاییه است.
رمضانعلی سبحانی‌فر رییس کمیته مخابرات مجلس رفع فیلتر تلگرام را مشروط به بهبود و افزایش امکانات و قابلیت‌های اپلیکیشن‌های داخلی دانسته و اظهار کرده بود: به طور طبیعی زمانی که توانمندی‌ها و امکانات اپلیکیشنی بیشتر میشود استقبال و رضایت عمومی نیز از آن افزایش می‌یابد و فیلتر ماندن اپلیکیشن‌های مشابه خارجی نیز معنایش را از دست می‌دهد. در پی افزایش تدریجی امکانات و قابلیت‌های اپلیکیشن‌های داخلی که طی چند ماه آینده اتفاق خواهد افتاد، رفع فیلتر تلگرام نیز قوت خواهد گرفت.
با این همه عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون دادستان کل کشور درباره این امر گفته بود تلگرام هرگز رفع فیلتر نخواهد شد. به نظر می‌رسد این مقام قضایی به هیچ‌وجه علاقه‌ای ندارد روی احکامی که با آنها موافق بوده نظرات مخالف را بشنود. او در این‌باره گفته بود: تلگرام هرگز رفع فیلتر نخواهد شد. شایعه بی‌اساس رفع فیلتر تلگرام که به منظور تنفس مصنوعی به پیکر نیمه‌جان این شبکه هر‌از‌گاهی منتشر میشود، نمی‌تواند روند مهاجرت مردم به پیام‌رسان‌های داخلی را متوقف کند.
حضور وفادارانه مردم در تلگرام
با وجود فیلترینگ و تمامی اتفاقات رخ داده، کاربران ایرانی همچنان در تلگرام حضور دارند. با اینکه بسیاری از نهادهای دولتی در ابتدای فیلترینگ از تلگرام مهاجرت و به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ کردند، بسیاری از آنها پس از مدتی بازگشتند. همچنان قرارهای رسمی و دوستانه در تلگرام هماهنگ می‌شوند، هنوز هم دوستان و اقوام در گروه‌های تلگرامی حال یکدیگر را می‌پرسند، همچنان کاربران در تلگرام به جست‌وجوی آخرین اخبار می‌گردند و کسب‌و‌کارها نیز به فعالیت خود در تلگرام ادامه می‌دهند. تلگرام هنوز هم طرفداران بسیاری دارد و حتی با وجود فیلترینگ، پیام‌رسان‌های داخلی نتوانستند با آن رقابت کنند.
مشکلات پیام‌رسان‌های داخلی
پیام‌رسان‌های داخلی به جز تلگرام، مشکلات دیگری نیز داشتند. نخستین مشکل، اعتماد بود. برخی از مدیران پیام‌رسان‌های داخلی مانند سروش چنان جانب طلبکارانه به خود گرفتند که کاربران را از خود راندند. از سوی دیگر وابستگی این پیام‌رسان‌ها به نهادهای دولتی این پیام را منتقل می‌کرد که حریم شخصی کاربران حفظ نمی‌شود. وام پنج میلیارد تومانی که به این پیام‌رسان‌ها ارائه شد نیز مدیران پیام‌رسان‌های داخلی را راضی نکرد و مدیرعامل سروش از دولت گلایه کرد که از این پیام‌رسان به حد کافی حمایت نمی‌کند! شنیده‌ها حاکی از آن بود که برخی از پیام‌رسان‌ها خواهان وام‌های بیشتری بودند و از سوی دیگر کاربران نگران کلیک سوم بودند؛ همان نکته‌ای که در تبلیغات بیسفون از آن استفاده شد، نگران کلیک سوم نباشید.
کار هر کس نیست خرمن کوفتن
فیلترینگ تلگرام ثابت کرد که پیام‌رسان‌های داخلی حتی با نبود رقیب قدرتمند نیز نیازمند عوامل دیگری برای جذب مخاطب هستند و با زور نمی‌توان کاربران را راضی کرد که به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ کنند. عواملی مانند کیفیت خدمات‌رسانی و اختلالات در پیام‌رسان‌های داخلی منجر به کوچ همان اندک کاربرانی که به آنها پیوسته بودند، شد؛ اختلالی که چند روز در سروش و ایتا طول کشید. از سوی دیگر تبلیغات به تنهایی کافی نیست و باید حریم خصوصی کاربران اینترنتی در تلگرام حفظ شود.
نسخه‌های فارسی تلگرام
هاتگرام و تلگرام طلایی نسخه‌های فارسی تلگرام بودند که با وجود تایید اولیه پس از مدتی از سوی مقامات دولتی نیز مورد نکوهش قرار گرفتند. یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی اظهار کرده بود تلگرام طلایی و هاتگرام قانونی بوده و مورد تایید جمهوری اسلامی هستند. به گزارش تابناک ابوالفضل حسن‌بیگی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: وزیر اطلاعات در ضیافت افطاری اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و جمعی از نمایندگان مجلس عنوان کرد که تلگرام طلایی متعلق به جمهوری اسلامی است و 25 میلیون عضو دارد و قانونی است. به گزارش جماران، حجت‌الاسلام و‌المسلمین هادی صادقی در حاشیه رونمایی از سامانه ملی صبر در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با وجود دستور مقام قضایی در مسدودسازی تلگرام همچنان امکان دسترسی به این پیام‌رسان از طریق دو نرم‌افزار هاتگرام و تلگرام طلایی وجود دارد گفت: این دو نسخه از تلگرام به تمام تلگرام دسترسی ندارند و کانال‌های نامناسب را فیلتر می‌کنند. به همین منظور دسترسی کاربران در این تلگرام طلایی و هاتگرام پالایش شده است.او افزود: به هر روی ما در دوره گذار از تلگرام به سوی پیام‌رسان‌های داخلی هستیم و مردم به تدریج از تلگرام کوچ می‌کنند. بنابراین باید به کاربران اینترنتی کشورمان فرصت دهیم تا بتوانند اطلاعات خود را به دیگر سامانه‌ها منتقل کنند.به تازگی محمدجواد آذری‌جهرمی اظهار کرد که امنیت تلگرام طلایی و هاتگرام را تایید نمی‌کند و بسیاری از مقامات قضایی و حکومتی نیز مخالفت خود را با فعالیت تلگرام طلایی و هاتگرام اعلام کردند. عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون دادستان کل کشور نیز مخالفت خود را با فعالیت این پیام‌رسان‌ها اعلام کرد و آنها را غیر‌قانونی دانست.
سخن آخر
با وجود فیلترینگ تلگرام از سوی دولت روسیه بعید است تلگرام در کشور زادگاه دورف، موسس تلگرام به اندازه ایران ماجرا و داستان داشته باشد؛ داستانی که در ایران همچنان ادامه دارد....
سایر اخبار این روزنامه
العبادی: نگفتیم به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران پایبند هستیم
پاسخ معاون دادستان به وزیر ارتباطات:
حمایت کمیسیون اقتصادی مجلس از طرح «مالیات بر عایدی مسکن»
رقابت ایران و عربستان برای جذب مشتریان نفتی
5 سال زندگی پر فراز و نشیب تلگرام در ایران
واکنش معاون گردشگری کشور به کندی آماده‌سازی «همدان ۲۰۱۸»
گزارش نشست «ف مثل فوتبال، ف مثل فقر، ف مثل فریاد»
بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ - جاکارتا
فرزندان بیکار و خانه‌نشین مسوولان!
کمپین‌های جدید!
ابتکار رییس سازمان توسعه تجارت برای دور زدن تحریم‌ها؛
نظامی‌گری ترامپ تهدیدی برای جهان
بورس کالا از خواب بیدار شد !
ثبت سفارش 250 میلیارد دلاری در 4 ماهه 97 !
ابهام در کارایی سامانه نیما
احمدی‌نژاد و کمک به روحانی
اردوغان ترکیه را به کجا می‌برد
دولت الکترونیک با حذف بسترهای آن در جامعه؟!
تناقض‌گویی به جای شفاف‌سازی
رییس‌جمهور ترکیه: محصولات الکترونیکی آمریکا را تحریم می‌کنیم
حمله تروریستی مقابل پارلمان بریتانیا
