روزنامه اعتماد
1397/05/22
خزر؛ درياي صلح و دوستي
پهنه آبي كه ميان پنج كشور ايران، روسيه، آذربايجان و تركمنستان واقع شده و در طول تاريخ به نامهاي مختلفي مانند درياي مازندران، خزر، كاسپين و قزوين ناميده شده و حوزه تمدني آريايي در اطراف آن شكل گرفته؛ گرچه بهدليل وسعت و بزرگي از عنوان و واژه دريا براي ناميدن آن استفاده ميشود، اما در واقع طبق معيارهاي حقوقي و تعاريف ارايه شده دركنوانسيون 1982 حقوق درياها، يك درياچه بسته و محصور ميان پنج كشور ساحلي است، چرا كه برخلاف ديگر درياها، مانند درياي مديترانه و درياي سياه يا درياي چين به آبهاي آزاد و اقيانوس راه ندارد و آبراهي بينالمللي براي تردد آزاد و كشتيراني ديگر كشورهاي غيرساحلي محسوب نميشود. شايد دشواري و پيچيدگي تعيين رژيم حقوقي اين حوضه آبي محصور نيز از اينجا ناشي ميشود كه اين درياچه تابع قواعد كنوانسيون حقوق درياها نيست و بايد رژيم حقوقي خاصي براي آن تمهيد و طراحي كرد. اين مهم سرانجام پس از 25 سال تلاش و ممارست و همكاري جمعي ميان 5 كشور ساحلي خزر و برگزاري دهها نشست كارشناسي و اجلاس سران و وزرا، تحقق يافت و كنوانسيون رژيم حقوقي درياي خزر كه كنوانسيوني خاص و منحصربهفرد و با لحاظ شرايط و ويژگيهاي خاص اين حوضه آبي و همچنين درنظر گرفتن ملاحظات كشورهاي ساحلي ازجمله جمهوري اسلامي ايران تهيه و تنظيم شده؛ به امضاي سران 5 كشور ايران، روسيه، قزاقستان، آذربايجان و تركمنستان رسيد.بدين ترتيب با امضاي اين كنوانسيون به عنوان سندپايه و بالادستي، سرانجام اين پهنه آبي از وضعيت حقوقي و نظامنامه مشخصي برخوردار شده و از اين پس ميتوان انتظار تسريع در تعاملات، افزايش همكاريها در حوزههاي تعيين شده و البته امضاي موافقتنامه دو و چند جانبه ِتحديد حدود دريايي، به عنوان مهمترين و اصليترين موارد اختلاف ميان كشورهاي ساحلي را داشت.شايان ذكر است كه كنوانسيون رژيم حقوقي درياي خزر صرفا به نقاط اشتراك و موارد همكاري ميپردازد و در كنوانسيون مذكور هيچ گونه توافقي بر سر سهم 5 كشور ساحلي از بستر، زير بستر و آبهاي درياي خزر بهعمل نيامده است. در واقع هدف اين بود كه در كنوانسيون رژيم حقوقي درياي خزر با توافق بر سر كليات و اشتراكات، مبنايي براي حل و فصل اختلافات بر سر تحديد حدود دريايي و تسهيم منابع درياي خزر فراهم آيد. امري كه با امضاي اين كنوانسيون، اميد به تحقق آن افزايش مييابد. با عنايت به مسير طولاني و دشوار پيموده شده تا امضاي اين سندِ زيربنايي و مفاد اساسي اين كنوانسيون كه بر زمينههاي همكاري و همگرايي تاكيد دارد و به خصوص با توجه به تثبيت موقعيت انحصاري اين درياچه براي 5 كشور ساحلي و توافق اصولي اين كشورها مبني بر عدم حضور و عدم مداخله نيروهاي فرامنطقهاي در اين حوزه آبي راهبردي؛ اغراق نيست كه زين پس درياچه خزر را درياچه صلح و دوستي بناميم چرا كه شايد از معدود حوزههاي آبي دنياست كه اولا كشورهاي ساحلي آن از موضع حقوقي برابر برخوردار بوده و هيچ كشوري داعيه برتري و سلطه بر اين پهنه آبي را ندارد، ثانيا با امضاي اين كنوانسيون، كشورهاي ساحلي بر تعامل و همكاري و همگرايي ميان خود، بهجاي رقابت و خصومت، تاكيد كرده و صحه گذاشتند و ثالثا برخلاف ساير پهنههاي آبي دنيا، از جمله خليجفارس، درياي عمان، درياي سرخ، مديترانه و درياي سياه؛ درياچه خزر تنها حوزه آبي است كه درآن خبري از حضور اخلالگرانه و مزاحمتهاي نيروهاي فرامنطقهاي نيست .بدون ترديد كنوانسيون رژيم حقوقي درياچه خزر، بستر و زمينه مناسبي را فراهم كرده تا اين حوضه آبي راهبردي تبديل به درياچه صلح و دوستي شود. دو دليل اصلي بر اين ادعا عبارتند از:
1- امضاي چند موافقتنامه از سوي سران 5 كشور ساحلي درجريان نشست اوكتائو در قزاقستان، ازجمله حمل و نقل و ترانزيت، همكاريهاي تجاري و اقتصادي و همكاريهاي مرزباني كه زمينههاي همكاريهاي كشورهاي عضو را بيش از پيش فراهم خواهد آورد.
2- دومين جنبه و مولفه اساسي توافق سران 5 كشور ساحلي در نشست اوكتائو، امضاي موافقتنامههاي مبارزه با تروريزم، مبارزه با جرايم سازمان يافته و موافقتنامه پيشگيري از درگيريهاي نظامي است.مضافا اينكه يكي از بندهاي مهم كنوانسيون رژيم حقوقي درياي خزر اين است كه به غير از 5 كشور عضو، هيچ كشورديگري اعم قدرتهاي فرامنطقهاي يا ديگران، حق و اجازه حضور و عرضاندام و مداخلهگري و دريانوردي و تشنجآفريني و ايجاد بحران را ندارند و هرگونه كشتيراني و دريانوردي كشورهاي غيرساحلي در خزر ممنوع است.كنوانسيون رژيم حقوقي درياي خزر، همچون ديگر توافقات و تعهدات ميان كشورها، امري مبتني بر واقعيات به لحاظ منافع و مصالح همه اعضاست. لذا همچون هر امر ديگري در دنياي سياست و روابط بينالملل، امري صد در صد مقدس نيست و ضمن تامين منافع همه طرفها و تاكيد بر منافع و مصالح مشترك كشورهاي عضو، مبتني بر فرمول شناخته شده برد- برد است. چه اينكه بدون چنين فرمولي، اساسا حتي در مقولههاي ناچيز و بي ارزش نيز نميتوان انتظار حصول به توافق را داشت، چه رسد به امر غامض و پيچيدهاي همچون رژيم حقوقي درياي خزر. معذلك همين كنوانسيون نيز متضمن منافع ملي و مصالح عمومي و مشترك كشورهاي ساحلي از جمله جمهوري اسلامي ايران است. تاكيد بر تعامل و همكاري بهجاي تقابل و تخاصم، اجتناب از امنيتي شدن اختلافات، جلوگيري از حضور شرورانه و مداخلهجويانه بيگانگان و تاكيد بر خطوط اشتراك بهجاي نقاط افتراق، از وجوه برجسته كنوانسيون رژيم حقوقي درياي خزر است. با وفاق و اجماع و همگرايي ميان 5 كشور ساحلي درياي خزر ميتوان اين عرصه آبي را به درياچه صلح و دوستي تبديل كرد و الگويي براي ساير حوضههاي آبي از جمله خليجفارس و درياي عمان و دوستي و پايداري و همزيستي مسالمتآميز ميان ملتهاي پيراموني آن قرار داد؛ هرچه هست، امروز را بايد روز همگرايي بيشتر ملل كشورهاي ساحلي درياي خزر و روز همبستگي و آغازي بر همكاريهاي هرچه بيشتر و درك متقابل و تعميق روابط آنان دانست.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهوارهای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: اینبار با بمبافکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر میدهیم / سردار حاجیزاده: صد در صد میزنیم (جوان) جنگ رسانهای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگطلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
كنوانسيوني كه تركمانچاي نيست
بيش از صد كارمند و افراد صاحب سمت ممنوعالخروج شدند
حملات تروريستها به استان غزني افغانستان ادامه دارد: ضربه طالبان به صلح
برگزاري آزمون هوش براي ورودي مدارس تيزهوشان : افتادن از چاله به چاه
مذاكرات براي تحديد حدود بايد ادامه يابد
خزر؛ درياي صلح و دوستي
نقشهرا نگاه كنيد
آسيبهاي تيزهوش ناميدن بچهها
شرايط خصوصيسازي را نداريم
چهره زخمي محيطزيست