مهاجرت معکوس در پی کاهش درآمد

  غفوریان info@khorasannews.com چند سالی است که در ایران کارگری می کند، با خوبی ها و سختی هایش ساخته است و طی این سال ها توانسته هر از گاهی برای خانواده اش در مزار شریف پولی بفرستد. با لهجه شیرین افغانستانی اش می گوید: «زندگی در ایران را خیلی دوست دارم، این جا در مشهد و کنار حرم امام رضا(ع) اگر چه برای امرار معاش خود و خانواده همیشه باید کارگری کنیم اما باز هم خوب است.»نظیراحمد آن سال‌های اول درآمد خوبی داشته یعنی تا همین 5-4 سال قبل کارهای ساختمانی در ایران رونق داشت و برای آن ها هم کار فراهم بود. می گوید: «من سعی می کنم وقتی سرکار می روم خوب کار کنم و معمولا هرجا برای کار می‌روم چون در کار کم نمی‌گذارم دوباره هم برای کار دعوت می‌شوم.» اما شرایط طی ماه های اخیر خیلی متفاوت شده و دیگر آن شرایط سابق وجود ندارد، ارزش پول ایران به دلیل التهابات ارزی دستخوش تغییراتی شده است و برای کارگران مهاجرصرف نمی کند.کارگران افغانستانی روزی به دلیل مسائل اقتصادی عزم هجرت به ایران کردند و امروز بازهم به دلیل مشکلات اقتصادی مجبورند ایران را ترک کنند.اگرچه آن ها از ایران می روند اما همه می دانیم که در کشور ما کم نیست ساختمان ها و خشت‌هایی که با عرق جبین آن ها روی هم آمده است. کارگر افغانستانی همچون شاعر افغانستانی  محمد کاظم کاظمی شاعر مطرح افغانستانی مقیم ایران در یکی از خاطراتش می گفت: یک بار ما به گناباد رفته بودیم. قناتی در آن جا وجود داشت که آبش کم شده بود. هیچ یک از مقنی‌های کارکشته ایرانی جرئت نمی‌کردند به عمق بسیار زیاد این قنات بروند، اما چاه‌کنان افغانستانی به داخل آن رفته و 20 درصد به آب قنات افزودند. این مایه حیات به وسیله این چاه‌کنان به مردم ایران هدیه شد. امیدوارم نگاهی که درخصوص شاعران افغانستان وجود دارد، در مورد کارگران این کشور نیز وجود داشته باشد. روزانه تا 500 نفر مراجعه می کنند آن طور که محمدآصف درزابی، مدیر کل نمایندگی‌های امورمهاجران افغانستان در ایران  در گزارش آوا گفته است: روزانه حدود 500 نفر به مرکز بازگشت امام رضا(ع) در تهران مراجعه می‌کنند. او درعین حال می گوید که چون آن‌‌ها مسئول ثبت‌نام مهاجران برای بازگشت نیستند، آماری در اختیار ندارند. اما در خصوص مهاجرانی که می‌خواهند به صورت خانوادگی به افغانستان برگردند، روزانه 10 تا 15 خانواده داوطلب بازگشت به افغانستان به نمایندگی‌های کشور در تهران، مشهد و زاهدان مراجعه و معرفی‌نامه دریافت می‌کنند. بیشتر چه کسانی بر می گردند؟ «سید حبیب سادات» خبرنگار افغان و مسئول نمایندگی خبرگزاری صدای افغان درتهران در گفت و گو با ما می گوید: مشاهدات ما از اردوگاه امام رضا(ع) در تهران نیز حاکی از موج بازگشت هموطنانم به افغانستان است. اما بیشتر مهاجران، کارگران فصلی هستند که به صورت فصلی در ایران کار می کنند یا کارگرانی هستند که خانواده هایشان در افغانستان هستند. این خبرنگار معتقد است: در این میان مهاجرانی که به صورت غیر مجاز در ایران حضور دارند تعداد بیشتری از بازگشت کنندگان به افغانستان را تشکیل می دهند. وی می گوید: به دلیل شرایط اقتصادی کنونی در ایران و البته نبود اشتغال کافی در افغانستان، تعدادی از این مهاجران از طریق مرزهای ترکیه خود را به صورت قاچاق به ترکیه می رسانند تا بتوانند از طریق این کشور خود را به دیگر مقاصد برسانند که متاسفانه هر روز نیز در خبرها می خوانیم که بخشی از آن ها در مسیرهای آبی و کوهستانی دچار حادثه می شوند و جانشان را از دست می دهند. جنب و جوش در اردوگاه «گردنه تنباکویی» این روزها مرکز بازگشت امام رضا(ع) در اردوگاه مهاجران افغانستانی در«گردنه تنباکویی» در شرق تهران برخلاف گذشته، به یک مرکز پر جنب‌وجوش تبدیل شده است. تمام مهاجرانی که در این مرکز جمع شده‌اند، دلیل بازگشت داوطلبانه خود را به افغانستان، شرایط جدید اقتصادی ایران بیان می کنند. فرشاد، مهاجر 30 ساله که به اردوگاه بازگشت امام رضا(ع) آمده، به خبرنگار تسنیم گفته است: «ماندن این جا دیگه فایده نداره؛ حقوقم را که می‌فرستم افغانستان، دیگه حتی کفاف 15 روز زندگی زن و بچه‌ام را هم نمی‌دهد؛ از اول این‌جوری نبود؛ بعد از تحریم‌ها این‌طور شد؛ دالر(دلار) که بالا رفت، اوضاع هم خراب شد».فرشاد که جوشکار بوده و ماهانه دو میلیون و 200 هزار تومان درآمد داشته، می گوید: «اوایل بد نبود، ولی همین الان حقوقم با پول بنگاه، می‌شه 13 هزار افغانی؛ یعنی کمتر از نصف دستمزد قبلی؛ قبلاً دو میلیون تومان می‌شد 30 هزار افغانی؛ اون پول برای زن و بچه‌ام کافی بود، ولی حالا با 13 هزار افغانی چه می‌شود کرد؟ هیچی فقط دو گونی آرد و یک حلب روغن؛ تمام. تا قبل از این تحریم‌ها و حتی تا یک سال پیش، هر یک میلیون تومان، 15 هزار افغانی بود، اما کم‌کم شد 13 هزار، بعد 12 هزار، بعدش 10 هزار، 9 هزار و حالا هشت هزار هم نیست؛ تازه پول بنگاهی هم که کسر شود، می‌شود کمتر از هفت هزار. خب صرف نمی کند این جا بمانیم.» بیشتر مهاجران غیرمجاز هستند درزابی، مدیر کل نمایندگی‌های امورمهاجران افغانستان در ایران به آوا می‌گوید: مهاجرانی که مجرد هستند و می‌خواهند به افغانستان برگردند، خودشان مستقیم به مرکز بازگشت امام رضا(ع) می‌روند؛ برای برگشت به افغانستان درخواست می‌دهند و ثبت‌نام می‌کنند. اما به گفته آقای درزابی، مهاجرانی که می‌خواهند با خانواده‌ خود به افغانستان برگردند، ابتدا به سفارت افغانستان مراجعه کرده و نامه می‌گیرند، سپس به مرکز بازگشت امام رضا(ع) مراجعه می کنند و با اتوبوس‌های مخصوص خانواده‌ها، به طرف افغانستان فرستاده می‌شوند. وی خاطرنشان کرد که هر روز بعد از ظهر اتوبوس‌ها از این مرکز به طرف افغانستان حرکت می‌کند و یک توقف در اردوگاه سنگ سفید مشهد هم دارد. البته به گفته وی کسانی که به آن‌ها یا مرکز بازگشت امام رضا(ع) مراجعه می‌کنند، اکثرا فاقد مدرک و غیرقانونی اند و آن‌هایی که مدرک دارند، خودشان مستقیم به مرز و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان مراجعه می‌کنند. 24 ساعته در افغانستان هستند درزابی تأکید می‌کند: «تا جایی که من خبر دارم و از زبان مقام‌های ایرانی شنیده‌ایم، این فرایند زمان‌بر نیست، یعنی عصر همان روزی که ثبت‌نام می‌کنند، به سمت اردوگاه سنگ سفید مشهد حرکت می‌کنند و درنهایت مهاجران در طول 24 ساعت، در خاک افغانستان هستند». بازگشت400 هزار نفر از دی 96 حفیظ‌ ا...میاخیل، مشاور مطبوعاتی وزارت مهاجرین افغانستان می‌گوید:«دفاتر وزارت مهاجران در بعضی از شهرها کار می‌کند و تدابیری را پیش بینی کرده ایم تا بتوانیم فرایند برگشت افغا‌نستانی ها را از ایران مدیریت کنیم».وی تأیید می‌کند که بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران طی امسال افزایش یافته و از آغاز سال جاری میلادی تاکنون، بیش از 400 هزار مهاجر افغانستانی از ایران به کشور برگشته‌اند. او معتقد است بازگشت مهاجران آماری 50 درصدی را نشان می دهد. 30درصد کمک فوری می خواهند  خبرگزاری صداوسیما نیز به نقل از همین گزارش آورده است: ۳۰ درصد خانواده‌های بازگشته به افغانستان به کمک‌های فوری نیاز دارند و این درحالی است که فقط برای 7درصد این خانواده‌ها منابع مالی برای کمک وجود دارد. این سازمان تاکید کرد، جنگ و ناامنی مردم افغانستان را تهدید می‌کند و غیرنظامیان در این کشور امنیت کامل ندارند. بر اساس گزارش سازمان بین المللی مهاجرت، سال گذشته 600 هزار مهاجر افغانستانی از ایران و پاکستان به کشورشان بازگشتند. در گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت پیش‌بینی شده که بازگشت افغانستانی ها از ایران در ماه‌های آینده با افزایش روبه رو خواهد بود.      فرا خبر آمار مهاجران افغانستانی چندان تغییر نمی کند در چنین شرایطی، برخی آگاهان اقتصادی در کشور بر این باورند که با وجود فشارهای اقتصادی موجود، شمار مهاجران افغانستانی در ایران، با توجه به شرایط نابه‌سامان امنیتی، سیاسی و اقتصادی در افغانستان، چندان تغییر نخواهد کرد. در این زمینه، زهرا کریمی، اقتصاددان و استاد دانشگاه به روزنامه شرق گفته است: با توجه به وضعیت بد اقتصادی-امنیتی افغانستانی و کشورهای همسایه‌ افغانستان و ایران، با وجود تمام شرایط سختی که این روزها مهاجران افغانستانی در ایران متحمل می‌شوند، ایران را ترک نخواهند کرد. او گفته است که با تمام شرایط دشوار زندگی در ایران، شمار مهاجران افغانستانی از ایران کم نخواهد شد: "در سال‌های ۹۱ و ۹۲ که شاهد جهش نرخ ارز بودیم نیز چنین مسئله‌ ای مطرح شد که افغانستانی‌های ساکن ایران احتمالا دیگر منفعتی از حضور در ایران نخواهند داشت و کشور را ترک خواهند کرد، اما متأسفانه وضعیت کشورهای همسایه ما به قدری بد است که با وجود این گمانه‌زنی‌ها، تغییر خاصی در جمعیت افغانستانی‌های ساکن ایران رخ نداد. این‌‌که افغانستانی‌ها علاقه‌مند باشند ایران را ترک کنند، احتمالش زیاد است، اما با توجه به وضعیت منطقه، وضعیت اقتصاد افغانستان و همچنین سخت‌گیری‌های کشورهای اروپایی و ترکیه، این احتمال که آن‌ها بتوانند چنین کاری بکنند، کم است".      خبر مرتبط بازداشت  ۵۷ هزار پناهجوی افغانستانی در ترکیه طی 6 ماه خبرگزاری های افغان هفته گذشته خبر دادند: اداره کل مهاجران ترکیه  طی گزارشی گفته است که نیروهای امنیتی آن کشور، در بیش از شش ماه گذشته، ۱۳۶هزار مهاجر غیر قانونی را دستگیر کرده که از این میان بیش از ۵۷هزار نفر از اتباع افغانستان هستند. اداره کل مهاجران ترکیه طی گزارشی گفته است که نیروهای امنیتی آن کشور، در بیش از شش ماه گذشته، ۱۳۶هزار مهاجر غیر قانونی را دستگیر کرده که از این میان بیش از ۵۷هزار نفر آن ها افغانستانی هستند. در حالی که روند اخراج پناهجویان افغانستانی از ترکیه ادامه دارد، اداره مهاجرت این کشور اعلام کرده که حدود ۴۰ درصد از کل مهاجران بازداشت‌ شده در ترکیه شهروند افغانستان هستند.بر اساس گزارش اداره مهاجرت ترکیه، روند مهاجرت مردم افغانستان به این کشور نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است. در گزارش اداره مهاجرت ترکیه آمده است که در ۱۲ ماه سال گذشته میلادی ۴۵ هزار پناهجوی افغانستانی در این کشور بازداشت شده اند.این در حالی است که تنها در هفت ماه نخست سال جاری میلادی آمار پناهجویان افغانستانی بازداشت‌ شده به بیش از ۵۶ هزار نفر در ترکیه رسیده است.اداره مهاجرت ترکیه شمار پناهجویان افغانستانی بازداشت‌ شده را در سال ۲۰۱۶ میلادی ۳۱ هزار، سال ۲۰۱۵ را ۳۵ هزار و سال ۲۰۱۴ میلادی را ۱۲ هزار و ۲۴۸ نفر اعلام کرده است.