برای نشاط اجتماعی 20 میلیون نفر در حال تقسیم کار ملی هستیم

دانش پور- از وقتی سازمان امور اجتماعی کشور از آذرماه 1396 تاسیس شد، این انتظار پدید آمد که تحرک در حوزه آسیب های اجتماعی و اقتضائات جدید در مسائل اجتماعی افزایش یابد و خیلی زود برنامه ها، طرح ها و نیازهای جدید به رسانه ها اعلام شود. اگرچه ممکن است برخی معتقد باشند در این موضوعات نمی توان عجله کرد اما همه می دانیم که آسیب های اجتماعی و سقوط اخلاق در جامعه ما سرعت افزونی گرفته است بنابراین هیچ تعلل و فرصت سوزی جایز نیست. از جمله این موارد که شاید بتوان آن را از ضروریات فعلی جامعه برشمرد، موضوع نشاط اجتماعی است که اکنون جامعه ما بیش از هر زمان دیگری به آن نیازمند است. اصلا شاید همین نشاط یکی از بهترین راهکارها برای کم کردن آسیب های اجتماعی باشد. راهکاری که به نظر نمی رسد هیچ دستگاهی در کشور به آن به طور جدی ورود کرده باشد. اگرچه چندی قبل ، روزنامه خراسان خبر ورود شورای اجتماعی کشور را به موضوع نشاط اجتماعی با تیتری درشت اعلام کرد  اما با گذشت زمان خبری جدی از این ماجرا از ناحیه وزارت کشور منتشر نشد. به همین دلیل تلاش کردیم  با دکتر تقی رستم وندی معاون وزیر و رئیس سازمان امور اجتماعی کشور این موضوع و نیز آسیب های اجتماعی را بررسی کنیم که گفت و گوی پیش رو شکل گرفت. به دنبال طرح نشاط اجتماعی هستیم **  چندی قبل که بحث ورود شورای اجتماعی وزارت کشور به موضوع نشاط اجتماعی مطرح شد ، برخی از روزنامه ها از جمله روزنامه خراسان تیتر کردند که بالاخره نوبت به نشاط اجتماعی رسید اما بعد از آن، خبر دیگری از این مسئله منتشر نشد . وزارت کشور از طرح نشاط اجتماعی به دنبال چه مقوله ای بود؟ ما از نشاط اجتماعی تفسیر لغوی کردیم و رویکرد های سه گانه فلسفی، روان شناختی و اجتماعی را برای نشاط اجتماعی مطرح کردیم. منظور ما از نشاط ؛ نشاط اجتماعی است یعنی فرد در حضور جمع و در جامعه احساس خوب بودن و شاد بودن داشته باشد. به عبارتی شما می توانید در خانه خودتان هم از دیدن یک فیلم لذت ببرید و شاد شوید آن نشاط ، نشاط فردی است . منظور ما از طرح مسئله نشاط در شورای اجتماعی این بود که به راهکارها و شیوه هایی از ایجاد نشاط در جامعه دست پیدا کنیم یعنی فرد از حضور خودش در جامعه احساس شادی کند به خاطر همین در حال طراحی برنامه ای هستیم که از طریق هم افزایی چند دستگاه اصلی ، آموزش و پرورش ، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری ، وزارت ورزش و جوانان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، برنامه هایی طراحی شود که قشر دانش آموز و دانشجوی ما که می توانید آن ها را جمعیت 20 میلیونی تلقی کنید به نشاط اجتماعی نزدیک شوند. ** برای این موضوع چه ساز وکاری اندیشیده اید؟ اگر وزارت ورزش و جوانان از فضا و محیط مدارس و دانشگاه های ما استفاده کند و ظرفیت های این مکان ها با هم ادغام شود یا فرض کنید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از شاخه های گوناگون هنری که موجب تخلیه هیجانی و نشاط فرد می شود  مانند نقاشی، مجسمه سازی یا هنرهایی که در قشر دانش آموزان می تواند مورد استقبال باشد استفاده کند و از طرفی ظرفیت ها ، توانمندی ها و منابع  این دستگاه ها در دانشگاه ها و نظام آموزشی ما تلفیق بشود ما می توانیم امیدوار باشیم که نسل جوان و دانش آموز و دانشجوی ما این روحیه کسالت بار و افسرده را کنار بگذارند و بتوانند تخلیه هیجانی بشوند و آن موقع است که می توانیم اطمینان پیدا کنیم که میل به مصرف دخانیات ، مواد مخدر و الکل در نسل جوان کاهش پیدا می کند. بنابراین در یک جمله ، مبحث اولی که در شورای اجتماعی مطرح شد یک جلسه مقدماتی بود که قرار شد برای آن یک طرح عملیاتی و برای تحقق آن یک تقسیم کار ملی شکل بگیرد. ** هم اکنون این طرح در چه مرحله ای است؟ اکنون کارگروه شورای اجتماعی در حال طراحی تقسیم کار ملی این طرح است. برای نشاط اجتماعی خودمان هم عجله داریم. ** قرار است طی چه مدت این کار به سرانجام برسد؟ به هر حال مشغول کار هستند.  ** به تازگی خبری منتشر شد که در حال کار بر موضوع نشاط اجتماعی در سواحل  هستید ، به نظر می رسد قرار است بحث نشاط اجتماعی در همین اندازه مطرح شود. در حوزه سواحل، سال هاست که در حال کار هستند. سواحل بخش مهمی از نشاط اجتماعی است چون فرد در حضور جمع و در فضاهای عمومی احساس شاد و خوب بودن دارد . درباره سواحل هم در سال 95 ، 96 همچنین 97 با حضور سمن ها و نهادهای فرهنگی مختلف و حتی روحانیت و بسیج برنامه های فرهنگی مختلفی طراحی شد و ما هم داریم از آن ها حمایت اعتباری و مالی می کنیم. ** بودجه ای که به ایجاد نشاط اجتماعی اختصاص دادید چقدر است؟ عمدتا استان ها ، خودشان با بودجه های استانی کارهایشان را پیش می برند یا دستگاه ها با اعتبارات خاص خود در این حوزه فعالیت می کنند. به هر صورت بودجه آن چنانی که مثلا چند ده میلیارد ریال به طور مشخص به این موضوع  اختصاص داده باشیم مطرح نیست. بودجه مختصری است. ** درباره فعالیت هایی که شورای اجتماعی انجام می دهد بخش مهمی به آسیب های اجتماعی مربوط است. چندی قبل گفته بودید پرداختن به موضوعاتی که با آسیب های اجتماعی مرتبط و کاهش آن ها زمان بر است و به ویژه در بحث پیشگیری حدود سه تا پنج سال زمان نیاز دارد ، حالا اگر بخواهید در این خصوص پیش بینی داشته باشید فکر می کنید بعد از گذشت  پنج سال ، چقدر آسیب ها کاهش پیدا می کند؟ در برنامه ششم توسعه که در سال 96 تدوین شد برای برخی از این آسیب ها شاخص گذاری شده است. مثلا درحوزه اعتیاد گفته شده که سالانه باید 5 درصد اعتیاد کاهش پیدا کند . یا درحوزه حاشیه نشینی لازم است که سالانه 10 درصد به سازی و احیای بافت حاشیه صورت بگیرد یا تعداد کودکان کار که باید تا پایان برنامه ششم توسعه 25 درصد کاهش پیدا کند. درباره کاهش میانگین سن ازدواج هم آمده است این عدد باید به میزان 10 درصد سال پایه کاهش داشته باشد  یا نرخ باروری جمعیت به 5/2 فرزند برسد. نرخ طلاق به میزان 20 درصد سال پایه کاهش پیدا کند یا تلفات رانندگی به میزان 31 درصد کاهش داشته باشد شاخص این مباحث کاملا مشخص شده است. بنابراین طبق قانون برنامه ششم توسعه ما جدول پنج ساله ای در برنامه ششم داریم که شاخص گذاری شده است. دست یابی به شاخص ها بودجه می خواهد ** آیا برای اجرای این شاخص ها ضمانت اجرایی هم وجود دارد؟ به هرحال افق و شاخصه ها بسته به این که چه میزان اعتبارات و منابع تخصیص پیدا کند ، مشخص است . شما می بینید که یک سال، سال تنگدستی دولت هاست و اعتبارات کمتر تخصیص پیدا می کند و یک سال گشایش است و قیمت نفت بالا رفته و اعتبارات دولت افزایش داشته و تخصیص ها 100 درصد انجام می شود. دست یابی به بسیاری از این شاخص ها در گرو تخصیص اعتبارات و تامین به موقع منابع پروژه هاست که اگر آن ها نباشد بخشی از این پروژه ها ناقص رها خواهد شد. **  اما به نظر می رسد باز هم ضمانت اجرایی محکمی برای رسیدن به اهدافی که تعیین شده وجود ندارد؟ ضمانت  اجرایی خوبی وجود  دارد از جمله طی دو سال اخیر تلاش ها ی زیادی شده است. البته دولت در همین دو سال برای آسیب های اجتماعی ردیف اعتباری در نظر گرفته است . سال 95، 100 میلیارد تومان ، سال 96 ، 200 میلیارد تومان و سال 97 ، 450 میلیارد تومان. به عبارتی اعتبارات حوزه آسیب های اجتماعی به صورت صعودی افزایش پیدا می کند .  اگر چه امسال که سال اقدامات خصمانه دشمن در حوزه تحریم های اقتصادی است ، می‌تواند سال سختی ازلحاظ  تخصیص اعتبارات باشد.  ** در حوزه آسیب های اجتماعی یکی از موضوعاتی که برخی مطرح می کنند بحث بدحجابی است، آیا از نگاه وزارت کشور این موضوع در زمره آسیب های اجتماعی قرار می گیرد؟ بله حتما قرار می گیرد. یکی از مباحثی که  در کلید واژه مفاسد اخلاقی جزو اولویت هاست  بحث بی حجابی و پایبند نبودن به حجاب قانونی وشرعی در کشور است. منتها بحث های اخلاقی و مقولاتی مثل حجاب چون ماهیت و جوهره فرهنگی و تربیتی دارند نوع مواجهه با آن ها با مقولاتی مثل اعتیاد و حاشیه نشینی که بحث عمرانی و کالبدی و زیرساختی است متفاوت است در این حوزه عمدتا باید خود مردم حضور پیدا کنند و از ارزش های اجتماعی خود صیانت کنند. ما اگر در بحث حجاب و عفاف در نظام تعلیم و تربیت کشور سرمایه گذاری کنیم ، متاسفانه ما در سلسله غفلت هایی که داشتیم یکی از غفلت هایمان ،  سرمایه گذاری نکردن تربیتی مناسب در نظام آموزش و پرورش کشور بوده است. ما اگر در نظام آموزش و پرورش کشورمان در حوزه های مرتبط با ارزش های اخلاقی به خوبی کارهای تربیتی انجام دهیم آن موقع در کف جامعه با موارد حاد و بحرانی مواجه نمی شویم. البته باید بگویم که طی یک دهه اخیر با گسترده شدن فضای مجازی تحولی در سبک زندگی مردم ایجاد شده و مقوله بی حجابی یا حجاب، مسئله مرتبط با سبک زندگی است.به عبارتی با گذشت زمان و با حرف زدن و سخنرانی فرد با حجاب نمی شود. بلکه این سبک زندگی خانواده است که باید بهبود یابد  و اصلاح شود تا ما امید داشته باشیم که مقوله حجاب هم رو  به بهبود برود. ** این که گفتید مردم باید به این حوزه ورود کنند ،  ایجاد تنش نمی شود؟ منظور از ورود مردم ، اقدام برای برخورد یا مقابله نیست. وقتی می گوییم مردم در صحنه های اجتماعی حضور داشته باشند به معنای این است که مردم  در صحنه های تربیتی ، آموزشی و آگاهی بخشی،حضور داشته باشند و مردم خودشان حافظ و صیانت کننده از ارزش های اجتماعی باشند.مثلا اگر پدر و مادری بچه اش را به مدرسه سپرده و به هیچ عنوان در فرایند تربیت فرزندش دخیل نیست و این فرزند هم  دختر است، آیا این پدر و مادر می توانند انتقاد داشته باشند که چرا در پایان دوره تحصیلات، دخترشان پایبند به حجاب و عفاف نشده است! بنابراین منظور ما این است که اولیا و والدین در فرایند تربیت فرزندانشان در نظام آموزش و پرورش ، بعد از دوره فراغت از تحصیل و سپس در صحنه اجتماعی درگیر باشند. متاسفانه طی دو سه دهه اخیر، با تغییر سبک زندگی، درگیری والدین در حوزه کار و دوشغله بودن یک نوع گسست و فاصله بین اولیا و فرزندان به وجود آمده و همین شکاف نسلی و تغییر سبک زندگی باعث شده که مسیر تربیت نسل جوان ما از فرایند سنتی فاصله بگیرد. ** به طور مشخص موضع وزارت کشور درباره بدحجابی وبرخورد با آن چیست؟ بستگی دارد. اگر رویکرد و راهبرد کلی را مدنظر دارید ، راهبرد کلی کشور یک راهبرد فرهنگی و تربیتی در حوزه حجاب و عفاف است. یعنی ما باید بتوانیم به طور عمیق و با مدیریت نرم در حوزه عفاف و حجاب و با روش اقناع و استدلال نسل جوان را در حوزه عفاف و حجاب راهبری کنیم. این راهبرد کلی ماست اما در موارد خاص که ناهنجاری های حاد و هنجارشکنی به شکل گذر از خطوط قرمز اجتماعی به شکل فاحش دیده می شود مسلما تذکر، برخورد انضباطی و انتظامی و در مرحله بعد برخورد قضایی باید مورد توجه قرار بگیرد یعنی راهبرد اصلی فرهنگی و تربیتی یک فاز بندی مشخص دارد ، منتها در صحنه اجتماعی موارد حاد و هنجارشکنی و گذر از خطوط قرمز قانونی وشرعی ، باید پروسه تذکر و مواجهه انتظامی و قضایی در خود داشته باشد. ** با توجه به تجربه ای که درباره ورود زنان به ورزشگاه در بازی های جام جهانی روسیه داشتیم، آیا تغییری در روند حضور زنان در ورزشگاه ها به وجود آمده است؟ آن چه در بازی های جام جهانی رخ داد، یک تصمیم گیری استانی بود که در تهران صورت گرفت . در جریان این موضوع، ضوابط قانونی از طرف کسانی که در ورزشگاه حضور پیدا کردند رعایت شد و هیچ مشکلی هم به وجود نیامد. این مسیر در آینده قابل استمرار خواهد بود البته با تصمیم گیری مسئولان استان تهران و استاندار. ** درباره حضور بانوان در ورزشگاه ها در مسابقات داخلی برنامه ای دارید؟ این  مسئله باید با تصمیم استانداری تهران محقق شود به عبارتی باید ابعاد قضیه بررسی شود که چه مسابقه ای و به چه شکلی  می تواند با حضور بانوان برگزار شود. ولی نکته مهم این است که تجربه حضور بانوان به همراه خانواده نشان داد این ظرفیت فرهنگی در کشور وجود دارد که این کار استمرار پیدا کند. ** موضوع دیگری که به نظر می رسد شورای اجتماعی هنوز به آن وارد نشده موضوع آسیب هایی است که گاهی جامعه به دلیل نبود آموزش ها و مراقبت های خصوصی از آن آسیب می بیند. نظر شما در این خصوص چیست؟ برخی از  اصطلاح آموزش های جنسی استفاده می کنند که اصطلاح مناسبی نیست . ما در دل معارف دینی خودمان، مراقبت های دوران بلوغ را داریم  و جوانانی که به دوران بلوغ می رسند که باید با اقتضائات و الزامات دوره بلوغ آشنا باشند به هرحال معلمان تربیتی، روحانیون و والدین ما ، می توانند بر مبنای اقتضائات دوران بلوغ روی جوانان تاثیرگذار باشند . هیچ اشکالی ندارد که خانواده، مربیان در مدرسه و مدیران نظام آموزشی ما از بچه ها در دوران بلوغ صیانت کنند آگاهی بخشی داشته و  مراقب احساسات و عواطف آن ها در دوران بلوغ باشند. بنابراین بهتر است این موضوع را با عنوان مراقبت دوران بلوغ اسم گذاری کنیم و سیاست ها و رویکردهایمان را هم متناسب با همین دوران داشته باشیم . بر این اساس اگر این مسئله را مدنظر قرار بدهید و آن را نقطه کانونی در نظر بگیرید دیگر لزومی ندارد که ما مثل کشورهای غربی از مهدکودک آموزش های جنسی را ارائه کنیم . از این رو در ابتدا بحث مراقبت های بلوغ  مطرح می شود و سپس در آستانه ازدواج می تواند آموزش ها و آگاهی بخشی ها و مهارت ها مورد توجه قرار گیرد .این امر می تواند درقالب مهارت آموزی و مسائلی شبیه به آن باشد. منتها در دوران بلوغ و در آستانه ازدواج. ما روش کشورهای غربی را که از سنین کودکی آموزش های جنسی ارائه می کنند ، به آن شکل که آن ها ارائه می کنند به هیچ عنوان صلاح نمی دانیم. **ولی در شرایط کنونی می بینیم که در برخی از مدارس بچه ها با مسائلی که به نوعی از شمار همین آسیب هاست درگیر هستند مانند آن چه  که در مدرسه معین در غرب تهران رخ داد، برای کم کردن این آسیب ها چه راهکاری دارید؟  اسم این مسئله، آموزش جنسی نیست بلکه  آموزش مراقبت از کودکان در برابر آسیب های بیرونی است. این بخش ، روش ها و تکنیک های خاص خود را دارد که باید به آن توجه کرد. ولی این که کودک را از سنین کودکی با آموزش های جنسی آشنا کنیم مقوله دیگری است. الان بچه های ما در سن بلوغ که همان 12-13 سالگی است آموزش های بهداشت دوران بلوغ یا مراقبت های دوران بلوغ را می آموزند. آسیب های اجتماعی در دانش آموزان ** در بحث آسیب های دوران دانش آموزی آماری از تعداد دانش آموزان  درگیر با اعتیاد وجود دارد؟ نرخ شیوع اعتیاد دانش آموزان  1/2است. آن هم نه به معنای آن که این تعداد دانش آموز مصرف کننده هستند بلکه به این معنا که یک بار تجربه مصرف دارند. ** اعتیاد یا مصرف مشروبات الکلی در بین دانش آموزان چه وضعیتی دارد؟ در این خصوص آماری ندارم ولی خیلی کم است . مصرف مشروبات الکلی در سنین نوجوانان و جوانان بسیار کم است. عمدتا سیگار و قلیان مقدمه اعتیاد به مواد دیگر است و از آن جا  میانگین سنی اعتیاد بعد از دوران تحصیل رخ می‌دهد آمارها نشان می دهد که سن سوء مصرف مواد مخدر بالای 20 تا 24 سال است. رتبه بندی آسیب ها در میان دانش آموزان به هر صورت در مدارس و در رتبه بندی آسیب ها؛ مشکل اولی که در بین دانش آموزان دیده می شود مسئله منازعات فردی دانش آموزی است و مفاسد اخلاقی در رتبه های بعدی قرار می گیرد. البته شاید اول این گونه به ذهن برسد که اعتیاد یا مفاسد اخلاقی بالاترین رتبه را دارد ولی آمارها نشان می دهد که در مدارس ما نزاع و خشونت و درگیری بین بچه ها رتبه اول را دارد.      خبر مرتبط وزیر کشور:فقدان نشاط اجتماعی، عامل افسردگی و پرخاشگری دانش‌آموزان است وزیر کشور ضمن اشاره به محرمانه بودن اطلاعات آسیب های اجتماعی دانش‌آموزان گفت: وقتی می‌گوییم افسردگی و پرخاشگری وجود دارد، همه این موارد به فقدان نشاط اجتماعی در مدرسه یا جامعه برمی‌گردد. وقتی در جامعه فقدان امید و نشاط اجتماعی داریم این گونه خواهد شد؛ بنابراین اگر موضوع نشاط اجتماعی را حل کنیم حجم عظیمی از مشکلات را پوشش خواهیم داد. به گزارش ایسنا، رحمانی فضلی در صدوچهارمین جلسه شورای اجتماعی کشور که با موضوع مراقبت‌های اجتماعی دانش آموزان برگزار شد با بیان این که حرکت خوبی در این زمینه آغاز شده است و باید برخی مسائل در مسیر اصلاح شود، اظهارکرد: باید افرادی باشند که اشکالات، کمبودها، پیشنهادها و بازخوردها را بیان کنند تا اصلاحاتی در زمینه مراقبت های اجتماعی دانش آموزان صورت گیرد.وزیر کشور با اشاره به این که در اوایل انقلاب به حضور معاون پرورشی توجه شد اما بعدها مشکلاتی به وجود آمد،گفت: مشکل ایجاد شده این بود که معاونت پرورشی در مدارس یک طرف و معلمان درطرف دیگر بودند و به عبارت دیگر نتوانستند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند بنابراین اگر می‌خواستیم موضوع پرورش داشته باشیم باید همه پیگیر آن می شدند و اگر در این موضوع بقیه معلمان را کنار بگذاریم در عمل دچار مشکل خواهیم شد. وی ادامه داد:در حوزه آسیب‌های اجتماعی باید در حوزه پیشگیری اقدامات لازم انجام شود و در حل آسیب های اجتماعی بسنده کردن این موضوع به کادر آموزش و پرورش و در درون آموزش و پرورش به فردی خاص یا بخشی منجر می شود که این اقدام بزرگ به نتیجه نمی‌رسد.وی حضور خانواده ها در حوزه پیشگیری از آسیب‌های دانش آموزی و اجتماعی کردن این موضوعات را امری مهم دانست و گفت: سیستم باید به گونه‌ای کار کند که آموزش و پرورش را به عنوان نهادی که انواع ورودی ها از آسیب پذیرترین و در معرض خطرترین تا سالم ترین و بهترین را دربر می‌گیرد ، زیرا ورودی آن از جامعه‌ای است که طیف مختلف سلامت روانی را شامل می شود. وزیر کشور گفت: تلقی ما این است که این سیستم حلقه، واسط یا مرحله گذاری است که برای همه افرادی که وارد آن می‌شوند باید حداقل توانمندی و سلامتی را ایجاد کند. رحمانی فضلی در ادامه سخنانش اظهارکرد: وقتی می گوییم افسردگی و پرخاشگری وجود دارد، همه این موارد به فقدان نشاط اجتماعی در مدرسه یا جامعه برمی‌گردد. وقتی در جامعه فقدان امیدو نشاط اجتماعی داریم این گونه خواهد شد؛ بنابراین اگر موضوع نشاط اجتماعی را حل کنیم حجم عظیمی از مشکلات را پوشش خواهیم داد. وی در بخش دیگری از صحبت هایش به محرمانه بودن اطلاعات آسیب های اجتماعی دانش آموزان اشاره کرد و گفت: نباید ساده از کنار این موضوع گذشت باید سیستم را به گونه ای طراحی کنیم که اطلاعات را در حد نیاز ارائه دهد و پس از آن از بین ببرد. همچنین باید بنا را بر این گذاشت که حداقل ضعف ها وجود دارد و ما نیز باید حداقل سلامتی و توانمندی را در دانش آموزان ایجاد کنیم. وزیر کشور  اضافه کرد: موارد پرخطری مانند اعتیاد، خودکشی و آزار جنسی در میان این قشر باید جدی گرفته و ضمن شناسایی خاطیان با آن ها برخورد شود. همچنین باید در حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی دانش آموزی ضمن بهره گیری از کمک خانواده ها، آموزش و استمرار آموزش داشته باشیم؛ به طور مثال وقتی دانش آموزی پدر و مادر معتاد یا زندانی دارد او نیز در معرض همین خطرات است و باید آن ها را شناسایی کنیم و آموزش دهیم.