روزنامه جمهوری اسلامی
1397/05/15
مرگ زودرس خیمه شب بازی ناتوی عربی
واکنش شماری از مقامات عربی و آمریکایی درباره تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور تاجر مسلک آمریکا برای تشکیل ائتلافی نظامی و امنیتی با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و همچنین مصر و اردن سبب شد تا رسانه‌ها طی روزهای اخیر به این موضوع بپردازند. از دید این رسانه‌ها رئیس جمهوری آمریکا قصد دارد تا از این طریق مانع گسترش نفوذ ایران در منطقه شده و همچنین با دوشیدن اعراب،در آمدهای نفتی آنان را صرف خریدهای تسلیحاتی از امریکا کند. بر این اساس قرار است این طرح به شکل اولیه در روزهای (20 و 21 مهرماه) در نشستی در واشنگتن مورد بحث و گفت وگو قرار گیرد. کاخ سفید در این باره اعلام کرد که همکاریهای خود با کشورهای عربی در زمینه‌های دفاع موشکی، تمرینات نظامی، مبارزه با تروریسم و دیگر مسائل مانند حمایت از روابط اقتصادی و دیپلماتیک منطقه‌ای را تقویت می‌کند.خبرگزاری‌ها صراحتا در این باره خبر دادند که دولت آمریکا در صدد احیای طرح موسوم به «ناتوی عربی» برای مقابله با فعالیت‌های ایران در منطقه است. ترامپ امیدوار است که درباره این ائتلاف که موقتا «ائتلاف استراتژیک خاورمیانه» خوانده میشود،نسخه‌ای عربی از پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) ایجاد کند.صرف نظر از اهداف اعلامی کاخ سفید در راستای پروژه ایران هراسی، به نظر می‌رسد که دوشیدن کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از مهمترین اهداف آمریکا از طرح ناتوی عربی باشد.
آمریکا طی دهه‌ها و بخصوص سال‌های اخیر از آغاز دوره ریاست جمهوری ترامپ، بارها این کشورها را دوشیده و بارها از طریق طرح «ایران هراسی»، قراردادهای میلیاردی با کشورهای عربی برای فروش سلاح و تجهیزات نظامی منعقد کرده است که آخرین مورد آن، قرارداد ترامپ تاجر مسلک با عربستان به ارزش 460 میلیارد دلار است که این در نوع خود گران‌ترین قرارداد تسلیحاتی تاریخ به شمار می‌رود.
البته این جمله ترامپ را هم نباید فراموش کرد که در دیدارش با محمد بن سلمان ولی عهد سعودی در اردیبهشت ماه در کاخ سفید گفته بود: «عربستان کشور ثروتمندی است که ما باید به قراردادهای تسلیحاتی و تجهیزات نظامی بیشترامیدوار باشیم.»
از سوی دیگر، ترامپ اعلام کرده بود که برخی از کشورهای خاورمیانه بدون حمایت آمریکا یک هفته هم دوام نخواهند آورد و امریکا در طول 18 سال گذشته، هفت تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه کرده و کشورهای ثروتمند باید هزینه آن را بپردازند.
زمینه‌های ایجاد ناتوی عربی
تصمیم آمریکا به تشکیل «ناتوی عربی» در واقع پس از شکست دولت ترامپ در انزوای ایران و خروج او از برجام که بین ایران و شش کشور دیگر امضا شده بود، گرفته شده است و تهدیدات ترامپ در ممنوعیت صادرات نفت ایران به «صفر بشکه» و واکنش قاطع ایران در برابر این تهدیدات، خود گویای شکست آمریکا در به انزوا کشیدن ایران است.
ترامپ اواسط اردیبهشت ماه از توافق هسته‌ای خارج شد و پس از آن تهدید کرد که با وضع تحریم‌هایی صادرات نفتی ایران را به طور کلی متوقف خواهد ساخت. حمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدهای ترامپ واکنش نشان داد و جلوگیری از صادرات نفت ایران را به معنی جلوگیری از صادرت نفت سراسر منطقه دانست.
آمریکا با طرح تشکیل ناتوی عربی تلاش می‌کند تنش و بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای را با موضوع تحریم‌ها پیوند دهد تا جمهوری اسلامی ایران را وادار به پذیرش خواسته‌های خود سازد. هر چند ترامپ به زمانی که برای آغاز تحریم‌های ایران مشخص کرده نزدیک‌تر میشود مقاومت سرسخت‌تری ازسوی ایران می‌بیند. این در شرایطی است زمان برای ترامپ درحال سپری شدن است و قرار است در ششم نوامبر (اواسط آبان) در آمریکا انتخابات میان دوره‌ای کنگره برگزار شود. اگر جمهوری خواهان نتوانند در این انتخابات به پیروزی برسند رویکردها برای محاکمه و نالایق بودن ترامپ تقویت خواهد شد و این موضوع بیشتر وی را تحت فشار قرار می‌دهد.
موانع تشکیل ناتوی عربی
طرح ائتلاف سازی احتمالی آمریکا علیه ایران با موانعی روبرو است. ترامپ در شرایطی تلاش می‌کند ایران را به جای رژیم صهیونیستی به عنوان دشمن مشترک کشورهای عربی معرفی کند که بر خلاف یکی دو دولت خاندانی، دیگر کشورهای عربی به ایران با حسن نیت می‌نگرند.
موضوع تشکیل "ناتوی عربی" برای اولین بار پس از روی کار آمدن ژنرال عبدالفتاح السیسی به عنوان رئیس جمهور مصر، در بیست و ششمین نشست سران اتحادیه عرب در شرم الشیخ مصر در فروردین ماه سال 94 مطرح شد. در بیانیه پایانی این نشست نیز ضمن حمایت از حملات عملیات «طوفان قاطع» (حمله عربستان علیه یمن) بر ضرورت تشکیل نیروهای مشترک عربی تاکید شد.
جرقه تشکیل ناتوی عربی توسط آمریکا درست به زمانی برمی‌گردد که دکترین نظامی آمریکا در دی ماه سال 93 (یعنی سه ماه پیش از تشکیل نشست سران اتحادیه عرب در شرم الشیخ) که باراک اوباما دراعلام دکترین امنیت ملی آمریکا خاطرنشان کرد، " ثبات دراز مدت [در خاورمیانه و آفریقای شمالی] مستلزم حضور نظامی فزاینده ایالات متحده خواهد بود. برای چنین امری از همپیمانان انتظار دارد که به شکل مستقل بدون تکیه مالی به واشنگتن،توان دفاعی خودشان را تضمین کنند."
اما از همان زمان تحلیلگران، طرح "ناتوی عربی" را تنها در حد یک ایده ارزیابی و خاطرنشان کردند که به دلیل وجود دو قطب عربی رقیب در منطقه خلیج فارس یعنی عربستان، امارات، بحرین و کویت از یک سو و در مقابل قطر، عمان مصر و اردن در طرف دیگر، هیچگونه زمینه‌ای برای تشکیل ارتش عربی مشترک، وجود ندارد.
به‌رغم این مسائل خبرگزاری رویترز بامداد شنبه (6 مردادماه 1397) گزارش داد که دولت آمریکا بی‌سروصدا در صدد احیای طرح موسوم به «ناتوی عربی» برای مقابله با فعالیت‌های ایران در منطقه است. این طرح در صدد ایجاد یک ائتلاف سیاسی - امنیتی میان 6 عضو شورای همکاری خلیج فارس، مصر و اردن است. کاخ سفید در واکنش به گزارش رویترز تایید کرد که از چند ماه پیش بر سر تشکیل ائتلاف با متحدانش در منطقه با آنها درحال همکاری است و به طور ضمنی پذیرفت ترامپ بعد از خروج از برجام وهمراهی نکردن اتحادیه اروپا و طرف‌های برجام با وی، اقدامات خود را برای فشار بر ایران تشدید کرده است.
چرا "ناتوی عربی" شبیه شوخی است؟
ناتوی عربی با هر انگیزه و هدفی و با هر پشت پرده‌ای مطرح شده باشد بیشتر شبیه یک نظریه غیر قابل اجرا است. علاوه بر موانع زیادی که بر سر راه اتحاد نظامی رژیم‌های عربی وجود دارد، اعراب از حیث سابقه نیز نمره قابل قبولی در کارنامه اتحادشان ندارند.
یقینا ناتوی عربی در مسیر تشکیل با مشکلات عمده‌ای روبروست که مهمترین آن بحران و دو قطبی شدن در شورای همکاری خلیج فارس است که قرار است ستون فقرات ناتوی عربی باشد.این معضل می‌طلبد ترامپ ابتدا رهبران چهار کشور عربستان، مصر، امارات و بحرین را با امیر جوان قطر آشتی دهد. نشانه‌هایی وجود دارد که وقوع این اتفاق را تقویت می‌کند چرا که گفته میشود ترامپ قرار است از رهبران شورای همکاری خلیج فارس دعوت کند تا آنها را آشتی دهد ولی خصومت اعراب با یکدیگر و بر سر به دست گرفتن رهبری جهان عرب،چیزی نیست که قطر و مصر را زیر سلطه عربستان ببرد. بماند که این قبیل آشتی‌های نمادین بین آنها قبلا نیز بوده که عملا به مرور زمان رنگ باخته است.
مساله اساسی، اختلافی است که از دیرباز میان ریاض و قاهره درباره زعامت جهان عرب وجود داشته و مسائلی چون رهبری ناتوی عربی و مقر آن نیز می‌تواند این اختلافات و حساسیت‌ها را شدت بخشد.
مساله دیگر، اهداف تشکیل ناتوی عربی است. گفته شده است تشکیل احتمالی ناتوی عربی با هدف مقابله با ایران است. بعید است این تنها هدف باشد. بلکه یکی از اهداف اصلی است اما کل آنها نیست. تمرکز رسانه‌ای بر این هدف برای بازاریابی و سرپوشی بر دیگر اهداف است.
مقابله با ترکیه در درازمدت نیز بخشی از اهداف ناتوی عربی است. ترکیه اردوغان اختلافاتی با آمریکا، عربستان و مصر دارد که تنها در تحولات بهار عربی خلاصه نمی‌شود. غرب احساس می‌کند ترکیه دیگر آن کشور سربزیر سابق نیست و از موضع رقابت رفتار می‌کند. عربستان و مصر نیز نگران عثمانی‌گری اردوغان و حضور نظامی این کشور در خلیج فارس و آفریقا هستند.
به احتمال زیاد طرح ناتوی عربی با معامله قرن ترامپ درباره سازش فلسطین نیز مرتبط است و بخشی از آن است.اصل قضیه اینست که آمریکا وقتی به ابتکاری در خاورمیانه دست می‌زند که در وهله اول تعارضی با امنیت اسرائیل نداشته باشد؛ از این رو طرحی چون ناتوی عربی را تنها زمانی عملیاتی می‌کند که در راستای این امنیت و تامین‌کننده آن باشد. از این جهت، بهتر است این ساختار نظامی احتمالی را "ناتوی عربی اسرائیلی" بنامیم.
پیمان‌های نصفه نیمه اعراب
نکته مهم‌تر این است که رژیم‌های عرب هیچ گاه به یک اتحاد منسجم نایل نشده‌اند. تجربه‌های ناموفق و اتحاد‌های نصفه و نیمه زیادی که اعراب با هم داشته‌اند احتمال توفیق تشکیل ناتوی عربی کنونی را به شدت پایین می‌آورد، آنچنان که بسیاری از کارشناسان آنرا جنینی می‌دانند که مرده متولد خواهد شد.
شورای همکاری خلیج فارس یک نمونه از این ائتلاف سازی‌های ناکام بود که در سال 1359 تاسیس شد.این شورا یک سال پس از تجاوز رژیم بعثی به خاک ایران در ریاض و با رویکردی ضد ایرانی آغاز به کار کرد.کارکرد اولیه آن، اتحاد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و همچنین حمایت همه‌جانبه از رژیم دیکتاتور صدام بود.
از جمله اهداف کشورهای عضو، رسیدن به واحد پولی مشترک تا سال 1389 بود اما نه تنها این اهداف محقق نشد که شکاف‌ها بین اعضای آن روز به روز بیشتر شد و شورای همکاری هم با گسترش این اختلاف‌ها به محاق رفت.
همچنین قرار بود نیروی دریایی مشترک شورای تعاونی ملل خلیج فارس با نام «گروه امنیتی 81» در سال 1393 تشکیل شود. این نیروی دریایی باید از مناطق آبی عربستان، بحرین، امارات، کویت، عمان، و قطر محافظت می‌کرد. بحرین مقر اصلی نیروی دریایی مشترکی است که قرار بود به عنوان عامل بازدارنده‌ای علیه ایران تشکیل شود فاما نشد. در عوض، حلقه محاصره سایر اعضای این نیرو تنگ‌تر شد و عربستان با محاصره کشور قطر به جای اشتراک در نیروی دریایی، کار را به حفر کانال آبی از سلوی تا خورالعدید برای محاصره قطر و تبدیل آن به جزیره کشاند.
شکست ائتلاف‌های ضد سوری و ضد یمنی
نمونه دیگر شکست ائتلاف‌های عربی در سوریه است. کمتر روزی بود که در رسانه‌های جهان، خبری از مداخله کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در اوضاع سوریه چند سال اخیر نباشد. صدها خبر از تجهیز نیروهای تکفیری ازسوی برخی کشورهای عربی منتشر شد و تصاویر متعدد به ویژه از سلاح‌ها و تجهیزات عربستان سعودی که از تروریست‌ها به غنیمت گرفته می‌شد در رسانه‌ها منعکس گردید.
ائتلاف بین‌المللی ضد سوری از قالب عربی هم فراتر بود و دو ضلع اسرائیلی-غربی هم داشت اما کمتر کسی هست که نتیجه آن در عرصه میدانی نبرد بی‌اطلاع باشد و برندگان و بازندگان این ائتلاف را نشناسد.
در یمن، عربستان سعودی به عنوان رکن اصلی ائتلاف حمله به یمن نیز وضعیت وخیمی دارد. از همان ابتدا هم ائتلاف نیم بند سعودی را برخی کشورهای عضو به اجبار پذیرفتند و برخی دیگر (مانند اردن و مصر) هم از هزینه‌های آن طفره رفتند و باز هم کار به جایی رسید که به جای بازگشت دو هفته‌ای آرامش و دولت منصور هادی به یمن (ادعایی که فرماندهان ائتلاف سعودی مطرح کردند)، اکنون موشک‌های یمنی در آسمان سعودی جولان می‌دهند و اجلاس‌های رسمی را از ریاض به مناطق دورتر مانند ظهران منتقل می‌کنند. همچنین نه تنها ائتلاف سعودی نتوانست تنگه باب المندب را جایگزین آبراه‌هایی مانند تنگه هرمز کند که به شدت بحران در دریای سرخ را دامن زد و یمنی‌ها را به حضور قوی‌تر در این تنگه مجاب کرد.
جنگ یمن میلیارد‌ها دلار به عربستان تحمیل کرد. آنجا هم بهانه مداخله سعودی، مواجهه با نفوذ ایران بود اما نتیجه آن با وجود مشارکت آمریکا و برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه دستکم تا الان، چیزی جز ناکامی نبوده است.
اکنون سوال این است که ناتوی جدید قرار است چه چیزی بیش از پیمان‌ها و ائتلاف‌های ضد ایرانی گذشته داشته باشد؟
بی‌بی‌سی در تحلیلی در این باره عنوان کرد:" هدف تشکیل ناتوی عربی و پیمان نظامی علیه ایران، ایجاد یک بازار جدید برای آمریکا و فروش بیشتر جنگ افزارهای ایالات متحده به اعراب است."
به اذعان بی‌بی‌سی در سه سالی که محمد بن سلمان عملا تصمیم گیرنده اصلی در عربستان سعودی شده، دو بار تشکیل ائتلاف عربی و اسلامی علیه ایران اعلام شده، ائتلاف‌هایی با شرکت بیش از چهل کشور، اما هیچیک از این ائتلاف‌ها از روی کاغذ فراتر نرفته است. همین کشورهایی نیز که قرار است این بار تشکیل پیمان نظامی دهند، هم‌اکنون در دو ائتلاف نظامی جداگانه با یکدیگر مشارکت عملی دارند، یکی در سوریه و دیگری در یمن که میدان جنگ نیابتی این کشورها با ایران است. اما هیچیک از این دو ائتلاف تاکنون نتوانسته است به اهداف خود برسد.
چنین پیشینه‌ای به این گمانه دامن زده که چه بسا این بار هم اعلام خبر تشکیل پیمان نظامی، چیزی جز حربه‌ای تبلیغاتی در شرایطی پرآشوب برای فشار روانی به ایران نیست.
شاید کلام پایانی در این باشد که روزنامه اردنی الوطن گفت: «به نظر می‌رسد سناریویی که ترامپ و نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی برای محمد بن سلمان ولیعهد سعودی ترسیم می‌کنند در پایان، شکست سرنوشت ساز خاندان حاکم در عربستان را به دنبال خواهد داشت زیرا واشنگتن و تل‌آویو وارد جنگی که به پیروزی در آن اطمینان ندارند، نخواهند شد بلکه آنان برای از بین بردن مساله فلسطین و تامین منافع خود از این موضوع سوء استفاده خواهند کرد.»
*ناتوی عربی با هر انگیزه و هدفی و با هر پشت پرده‌ای مطرح شده باشد بیشتر شبیه یک نظریه غیر قابل اجرا است. علاوه بر موانع زیادی که بر سر راه اتحاد نظامی رژیم‌های عربی وجود دارد، اعراب از حیث سابقه نیز نمره قابل قبولی در کارنامه اتحادشان ندارند
*به احتمال زیاد طرح ناتوی عربی با معامله قرن ترامپ درباره سازش فلسطین نیز مرتبط است و بخشی از آن است. اصل قضیه اینست که آمریکا وقتی به ابتکاری در خاورمیانه دست می‌زند که در وهله اول تعارضی با امنیت اسرائیل نداشته باشد؛ از این رو طرحی چون ناتوی عربی را تنها زمانی عملیاتی می‌کند که در راستای این امنیت و تامین‌کننده آن باشد. از این جهت، بهتر است این ساختار نظامی احتمالی را "ناتوی عربی اسرائیلی" بنامیم
*رژیم‌های عرب هیچ گاه به یک اتحاد منسجم نایل نشده‌اند. تجربه‌های ناموفق و اتحاد‌های نصفه و نیمه زیادی که اعراب با هم داشته‌اند احتمال توفیق تشکیل ناتوی عربی کنونی را به شدت پایین می‌آورد، آنچنان که بسیاری از کارشناسان آنرا جنینی می‌دانند که مرده متولد خواهد شد
*بی‌بی‌سی: هدف تشکیل ناتوی عربی و پیمان نظامی علیه ایران، ایجاد یک بازار جدید برای آمریکا و فروش بیشتر جنگ افزارهای ایالات متحده به اعراب است
*به اذعان بی‌بی‌سی در سه سالی که محمد بن سلمان عملا تصمیم گیرنده اصلی در عربستان سعودی شده، دو بار تشکیل ائتلاف عربی و اسلامی علیه ایران اعلام شده، ائتلاف‌هایی با شرکت بیش از چهل کشور، اما هیچیک از این ائتلاف‌ها از روی کاغذ فراتر نرفته است
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
ادامه سقوط بهای سکه؛ قیمت‌ها هنوز حباب دارد
رئیس جمهور در نامه‌ای به دکتر لاریجانی:
به مجلس می آیم تا حقایق را برای مردم بازگو کنم
ورود 5 فروند هواپیمای مسافربری جدید «ای‌تی‌آر» به آسمان ایران
وزیر راه و شهرسازی: تحویل 5 فروند هواپیما، گام مثبت اتحادیه اروپا در عمل به تعهداتش است
رئیس قوه قضاییه در همایش حقوق بشر و کرامت انسانی:
دهان مدعیان حقوق بشر درباره بحرین بسته است اما از آشوبگران ایران حمایت می‌کنند
حاکم دبی: جهان عرب بحران مدیریت دارد
بازتاب توافق حماس ورژیم صهیونیستی
با حضور فرمانده ناجا
فرمانده جدید نیروی انتظامی استان قم معرفی شد
این سنگر را بی‌اعتبار نکنید
با اعلام قدردانی فرمانده سپاه از یگان‌های حاضر؛
رزمایش اقتدار دریایی سپاه در خلیج فارس پایان یافت
رئیس سازمان بهزیستی کشور خبر داد
پوشش700هزار سالمند در بهزیستی
معاون اول قوه قضاییه:
معاون ارزی بانک مرکزی بازداشت شد
رئیس سازمان بازرسی کل کشور:
وزیر صنعت هک شدن سایت ثبت سفارش خودرو را قبول دارد
رئیس جمهور در پیامی با تسلیت درگذشت مادر شهیدان باطبی:
به یقین یاد و خاطره این مادر صبور و با ایمان در صفحه زرین افتخارات ملت ایران ماندگار خواهد بود
مرگ زودرس خیمه شب بازی ناتوی عربی
دکتر مسعود پزشکیان:
600 میلیارد تومان به سپرده گذاران موسسات مالی پرداخت شد
شریعتمداری: دنبال تعزیراتی کردن بازار نیستیم؛ بی‌ثباتی قیمت ارز رفع میشود
در جلسه غیرعلنی مجلس
سازوکارهای نمایندگان برای حل مسائل اقتصادی بررسی شد
