روزنامه ابتکار
1397/05/15
با پایان یافتن مهلت90 روزه پس از خروج آمریکا از برجام، نخستین مرحله از تحریم‌های ثانویه علیه ایران از امروز آغاز می شود
بازگشت تحریم های آمریکاییمحمدرضا ستاری
با پایان یافتن ضرب‌الاجل سه ماه پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای، اولین مرحله از تحریم‌های ثانویه ایالات متحده علیه ایران، امروز اجرایی میشود. این موضوع به منزله ضربه مهلکی بر پیکره برجام محسوب میشود، چرا که یکی از مهم‌ترین دلایل مذاکره ایران با گروه 1+5 برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی بود. متعاقب این ماجرا و با بیرون آمدن ایران از فصل هفتم منشور ملل متحد و بسته شدن دائمی پرونده PMD، بر مبنای قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ملغی و قرار شد هر سه ماه نیز آمریکا تحریم‌های مربوط به خود را علیه ایران تعلیق کند.
در همین رابطه و در حالی که کشور در شرایط دشواری از نظر اقتصادی به سر برده و علاوه بر سایه رکود چندین ساله، اکنون به واسطه بازگشت تحریم‌ها کنترل بازار ارز نیز در داخل با چالش‌های مختلفی مواجه است، نخستین دوره تحریم‌ها که امروز قرار است علیه ایران اعمال شود مربوط به طلا و فلزات گران‌بها خواهد بود. امری که تنها پشتوانه دولت برای کنترل ارز و حفظ ارزش پول ملی در چنین شرایطی محسوب شده و همین مساله است که کارشناسان را بسیار نگران کرده است.
سازوکار تحریم‌های ثانویه علیه ایران چیست؟
ساختار و چارچوب تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران همانطور که پیش از این نیز بارها به آن اشاره شده بود طی دو مرحله صورت می‌گیرد. مرحله نخست امروز یعنی 15 مرداد و مرحله بعدی در 13 آبان ماه خواهد بود. طبق اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا پس از پایان مدت زمان تنفس سه ماهه پس از خروج آمریکا از برجام تحریم‌های مربوط به خرید دلار و تجارت ایران در ازای طلا یا فلزات گران‌بها اعمال خواهد شد. همچنین تحریم‌هایی از قبیل تحریم بخش خودروسازی، معاملات ریالی و نیز معاملات اوراق قرضه دولتی نیز جزو نخستین مرحله از بازگشت تحریم‌های ثانویه علیه ایران هستند. علاوه بر این مجوزهای ایالات متحده در خصوص صادرات فرش و مواد غذایی به آمریکا و نیز فروش هواپیماهای مسافربری و قطعات آن به ایران نیز لغو خواهد شد.
به طور کلی سازوکار تحریم‌های آمریکا علیه ایران در سه قالب تحریم‌های ۱۱ ژوئیه، 12 ژوئیه و نیز تحریم‌های 12 مه است. تحریم 11 ژوئیه مربوط به قانون ضد اشاعه هسته‌ای ایران است که همانطور که اشاره شد طیف گسترده‌ای از مراودات اقتصادی در بخش‌های مختلف بازرگانی، تجاری، کشتیرانی، بیمه، خدمات پولی- بانکی و نیز فلزات گران‌بها را در بر می‌گیرد. تحریم‌های 12 ژوئیه مربوط به قانون تحریم‌های آیسا است که در اواسط دهه 1990 میلادی توسط سناتور آلفونسو داماتو در کنگره آمریکا تصویب شد. این قانون که در مرحله دوم تحریم‌های ایران یعنی 180 روز پس از خروج آمریکا از برجام در آبان ماه امسال اجرایی میشود، مشخصا صنعت نفت و انرژی ایران را هدف قرار داده و تاکید می‌کند هر شرکتی که بیش از 20 میلیون دلار در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کند، مشمول تحریم‌های آیسا خواهد شد. اما تحریم‌های 12 مه، مشخصا بر مبنای ماده 1245 قانن اختیارات دفاع ملی آمریکا در سال 2012 است که هدف آن محدود کردن فروش نفت ایران و ممنوعیت معاملات بانک مرکزی ایران است.
آمریکا با تحریم‌ها به دنبال چیست؟
هر چند طبق گفته برخی مقامات و کارشناسان که همراهی بخشی از افکار عمومی را نیز با خود به همراه دارند، ایران در حدود 40 سال است که تحریم بوده و در طول این مدت توانسته روی پای خود ایستادگی کند و حتی برخی نیز تحریم‌ها را عاملی در جهت رشد و تقویت توان بومی کشور می‌دانند، اما تحریم‌های جدید در شرایط فعلی حامل راهبردهایی است که لازم است به آن توجه کافی صورت بگیرد. این که تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده علیه هر کشوری تاکنون 20 درصد به اهداف خود نزدیک شده و حتی در برخی موارد به توان بومی آن کشورها یاری رسانده است امری است که شواهد آن موجود است. از سوی مقابل روند به‌روزرسانی تحریم‌ها به عنوان یک ابزار مهم در روابط بین‌الملل نیز مساله‌ای است که در طرف مقابل وجود دارد.
بررسی راهبرد تحریم‌ها یعنی اینکه چطور توانسته است افعال کشور هدف و مورد تحریم را تغییر بدهند، در حال حاضر از اهمیت بالایی برخوردار است، اینکه چه بخواهیم یا نخواهیم تحریم‌ها به ابزاری محبوب در سیاست خارجی ایالت متحده آمریکا تبدیل شده و می‌تواند در آینده برای سایر قدرت‌های جهانی نیز به ابزاری مطلوب تبدیل شود. برای مثال روسیه وقتی با حمله به یکی از جنگنده‌هایش توسط کشور ترکیه در سال 2016 مواجه شد تصمیم گرفت از تحریم‌های اقتصادی استفاده کند تا اقدامات نظامی. در این زمینه چین هم برای مقابله با استقرار یک سامانه موشکی ساخت آمریکا توسط کره جنوبی در پاسخ به تهدیدات موشک‌های بالستیک کره‌شمالی، این کشور را هدف تحریم‌های حوزه گردشگری، تجارت و هتل‌داری قرار داده است. از سوی دیگر سال گذشته 5 کشور عربی طی اقدامی مشترک، تحریم‌های همه‌جانبه‌ای را بر علیه قطر اعمال کرده و برای برداشتن آن شروطی را تعیین کردند که منوط به تغییر کلی رفتار این کشور میشود.
در این راستا آمریکایی‌ها مشخصا در مورد ایران و در حالی که گفته می‌شد تحریم‌ها کارایی لازم را نداشته و تجربه تحریم‌های عراق و لیبی این نکته را به خوبی نمایان می‌سازد، معقتدند حضور ایران پای میز مذاکرات در سال 2013 خود نتیجه‌ای از اعمال تحریم‌های گسترده علیه این کشور بود. ریچارد نفیو معمار تحریم‌های ایران طی کتابی به نام «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» می‌نویسد: هدف از اعمال تحریم‌ها ایجاد درد در یک ساختار سیاسی است تا از طریق آن کشور هدف حاضر به تغییر رفتار شود. اینکه این اعمال درد تا چه موفق بوده و کارایی خواهد داشت خود نکته‌ای است که بحثی جدا را طلب می‌کند. ایالات متحده اکنون با توجه به تجربه‌ای که بر اثر سال‌ها تحریم بر علیه کشورهای مختلف دارد به نقطه‌ای رسیده که با طراحی یک نظام پر و پیچ و خم از تحریم‌ها به مثابه یک هزار تو در نهایت بتواند مسیر راهبردی خود را تا پایان به درستی طی کند.
پس وظیفه اصلی طراحان تحریم و تحلیل‌گران آنها این است که مسیر درست در این زمینه را طراحی کنند. اگر این هزارتو طراحی خوبی داشته باشد و در طراحی آن مقامات ارشد کشور تحریم کننده نقش ایفا کرده باشند نتایج مثبتی به بار خواهد آورد. ضمن اینکه در طول اجرای تحریم‌ها نیز مدام باید به فکر این باشند که راه‌های گریز را ببندند و حریف خود را به سمت مسیری هدایت کنند که مدنظر کشور تحریم کننده است. نفیو در این کتاب مدعی میشود: نکته مهم این است که وقتی تحریم کننده به نتایج مطلوبش رسید باید به کشور تحریم شده این امکان را دهد که از منافع خارج آمدن از هزارتو بهره‌مند شود.
راهکار‌های ایران برای مقابله با تحریم‌ها
طبق راهبرد تحریمی آمریکا هدف تغییر رفتار و در نهایت به پای میز مذاکره کشاندن کشور هدف است. اگر کشور تحریم کننده بخواهد در طول راهبرد تحریمی خود اهداف جدیدی را تعریف کند ممکن است این اهداف به تهدیدی جدی برای کل نظام تحریم‌ها تبدیل شود. در این میان کشور تحریم کننده ناچار میشود در خلال فشارهای خود اهداف را تعدیل کرده و در حالتی منطقی‌تر مقدمات پایان تحریم‌ها را به منظور اثبات موفقیت خود فراهم آورد. به همین دلیل است که مشاهده می‌کنیم در اوج تحریم و فشار علیه ایران چه در زمان اوباما و چه در زمان ترامپ، از سوی آمریکا پیام‌هایی برای گفت‌و‌گو با ایران ارسال میشود. این امر هم به خاطر به نتیجه رساندن تحریم‌ها و هم به دلیل حضور با دستان پر بر سر میز مذاکره با کشور هدف است.
در همین رابطه شرایط ایران سهل و ممتنع است. سهل به این دلیل که مانند سال‌های 90 و 91 آن اجماع گسترده جهانی علیه ایران وجود ندارد و از این جهت ممتنع است که شرایط دشواری از لحاظ اقصادی بر کشور حاکم است. به همین جهت با توجه به شکسته شدن فضای اجماع جهانی علیه ایران و نیز تنش و واگرایی میان آمریکا و متحدان سنتی خود به واسطه راهبردهایی که کاخ سفید از نقض توافق‌های مهم بین‌المللی گرفته تا شروع جنگ تجاری بر علیه اروپا و چین در پیش گرفته است، ایران می‌تواند فرصت‌هایی جهت مقابله با تحریم‌های آمریکا فراهم کند؛ مساله‌ای که اکنون توسط قوانین مسدودساز اتحادیه اروپا و نیز پیوند خوردن به پیمان‌های مهم منطقه‌ای شاید سهل‌الصول‌ترین گزینه فعلی ایران روی میز جنگ اقتصادی کنونی باشد.
سایر اخبار این روزنامه
در هشتاد و یکمین سالگرد تشکیل گارد ملی ونزوئلا
مادورو از سوء‌قصد پهپادی جان سالم به در برد
با پایان یافتن مهلت90 روزه پس از خروج آمریکا از برجام، نخستین مرحله از تحریم‌های ثانویه علیه ایران از امروز آغاز می شود
روحانی در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس:
سوال از رئیس جمهوری فرصت خوبی برای بیان برخی حقایق است
محمد صادق جنان صفت
دلمان برای روحانی بسوزد یا برای تهیدستان
تامین ارز کلیه کالاهای اساسی به نرخ رسمی و ورود بدون محدودیت ارز به داخل کشور آخرین مصوبات هیات دولت بود
اگر روزی روزنامه‌ای منتشر نشود، چه اتفاقاتی برای جامعه رخ خواهد داد؟
روزنامه، فقط یک روزنامه نیست
محسنی اژه‌ای:
معاون ارزی برکنار شده بانک مرکزی بازداشت شد
تبارشناسی حمله به اصلاحات توسط براندازان و جریان‌های تندرو
اصلاحات باید از واژه اصلاح‌طلبی عبور کند
شوک به ورزش ایران؛ کیمیا رباط پاره کرد!
پایان رویای پرچمداری در بازی‌های آسیایی
5 هواپیمای برجامی به ایران رسیدند
ATR ، آخرین آورده برجام؟
از تو مدام رعشه، از من خواب غفلت
محمد سلامتی:
دولت برای حل مشکلات اقتصادی ستاد بحران تشکیل دهد
تامین ارز کلیه کالاهای اساسی به نرخ رسمی و ورود بدون محدودیت ارز به داخل کشور آخرین مصوبات هیات دولت بود
رئیس قوه قضائیه:
حامیان غربی حقوق بشر از عده‌ای آشوبگر در ایران حمایت می‌کنند
شوک به ورزش ایران؛ کیمیا رباط پاره کرد!
پایان رویای پرچمداری در بازی‌های آسیایی
