روزنامه خراسان

3 تا 10 سال؛ زمان اثبات «ما می توانیم» به مسئولان!

در پی فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) در خرداد سال 59 مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی ، ستاد مزبور در مردادماه همان سال به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تاسیس کرد . حدود 10 سال بعد در آبان سال 69 شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنایت به شرایط جدید دانشگاه ها مصوبه ای رابه تصویب رساند که در آن جهاددانشگاهی به عنوان پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی ، خدماتی کشور معرفی و در این مصوبه دو وظیفه عمده یعنی انجام تحقیقات علمی و فعالیت های فرهنگی برعهده این نهاد گذاشته شد. در آستانه سی و هشتمین سالگرد تاسیس جهاد دانشگاهی به منظور بررسی وضعیت توسعه علم وفناوری در کشور وعملکرد جهاد دانشگاهی در انجام وظایف محوله درحوزه علم وفناوری به سراغ دکتر حمید رضا طیبی رفتیم .او که سال های زیادی از عمر خود را در حوزه های مدیریتی در عرصه علم و فناوری پشت سرگذاشته است،  وجود بسیاری از
چالش های پیش روی توسعه علم وفناوری در کشور نظیر شکاف موجود بین صنعت ودانشگاه و عدم تولید ثروت از علم را معلول ناکارآمدی نظام ملی علم وفناوری در کشور و نبود اراده ای قوی برای توسعه اقتصاد دانش بنیان می داند. آن چه می خوانید حاصل گفت وگوی ما با رئیس جهاد دانشگاهی است .
- در آستانه سی و هشتمین سال تاسیس جهاد دانشگاهی، این نهاد تاکنون چه دستاورد هایی داشته است؟ به علاوه در زمینه انجام ماموریت هایی که ازسوی شورای عالی انقلاب فرهنگی برای جهاد دانشگاهی در حوزه علم وفناوری ترسیم شده، چه اقداماتی انجام شده است ؟
_جهاد دانشگاهی امسال نیز مانند سال های گذشته بر اساس برنامه ریزی هایی که درحوزه فرهنگی ،علمی وفناوری وحوزه آموزشی انجام شده است،


دستاورد های خوبی داشته است .اگر چه به هیچ وجه ازمیزان این موفقیت ها راضی نیستیم وبسیاری از تلاش های مان هم به نتیجه نرسیده است . درحوزه فرهنگی ، اغلب ساختار های گذشته ما فعالیت خود را ادامه می دهندکه از جمله آن ها می توان به برنامه ارتقای هویت ایرانی – اسلامی دانشجویان، مسابقات ملی مناظره دانشجویان و... اشاره کرد. همچنین برگزاری مسابقات ملی قرآن دانشجویان مسلمان از دیگر برنامه های ما در حوزه فرهنگی به شمار می رود .اکنون یکی از مشکلات کشور ما گفت و گو نکردن سیاسیون با یکدیگر ونرسیدن به یک توافق درباره مسائل موجود است. خوشبختانه این مناظرات فوق العاده مورد استقبال دانشجویان قرار گرفته است .همچنین ما طی برگزاری کنفرانسی، دیدگاه های امام(ره) از نظریه تا عمل را پیگیری می کنیم که چقدر از دیدگاه های امام(ره) در عمل مورد استفاده قرار گرفته است. معتقدیم دلیل بسیاری از مشکلات کشور هم اجرا نکردن بسیاری از نقطه نظرات ایشان است.
درحوزه علم وفناوری اکنون چه برنامه هایی را دنبال می کنید ؟
در زمینه فعالیت های علمی وفناورانه اقدامات
گسترده ای انجام شده و بسیاری از آن ها به نتیجه رسیده است . هرچند متاسفانه در مواردی نیز زمان بسیاری برای انجام این فعالیت ها صرف شده است . یکی از فعالیت های اخیر ما در حوزه پزشکی افتتاح کارخانه بزرگ تولیدسلول های بنیادی بود که با دانش رویان و سرمایه گذاری ستاد اجرایی فرمان امام به انجام رسید و دردنیا هم کار شاخصی بود که نشان داد کشور ما در زمینه تولید علم و تبدیل آن به فناوری از توانمندی بالایی برخوردار است.به طور کلی در حوزه پزشکی، خوشبختانه با حمایت های مقام معظم رهبری از جهاد دانشگاهی وبه طور خاص از پژوهشگاه رویان طی سال های گذشته دستاوردهای بسیارخوبی حاصل شده است .به علاوه کار جدیدی که در پژوهشگاه رویان اصفهان انجام شده است تولیدیک دارو برای جلوگیری از اسهال دام با استفاده از بیوتکنولوژی و زرده تخم مرغ است .همچنین این پژوهشگاه موفق شده بز جدیدی را به نام «بز مورسیا » که از خارج ازکشور وارد شده است، شبیه سازی کند. این بز دارای ویژگی های خوبی است و می تواند یک منبع کار اقتصادی در روستاها باشد. از ویژگی های قابل توجه این بزاین است که با خوردن حداقل غذا ،شیر فراوان وگوشت مناسبی تولید می کند و طبیعتا از این لحاظ می تواند منبع درآمد مناسبی برای روستاییان باشد. همچنین در زمینه ژنتیک هم فعالیت های مناسبی انجام شده است و آن تولید «ماهی های مدل بیماری است»که انجام این طرح حاکی از توان بسیار ارزشمندژنتیکی محققان ماست . در این طرح با استفاده از روش مهندسی ژنتیک نوعی ماهی تولیدشده است که برای انجام تحقیقات در زمینه بیماری های مختلف مانند ام اس ، دیابت، ضعف عضلانی و... این ماهی ها به این بیماری ها مبتلا می شوندو با توجه به رشد سریع و عمر طولانی این ماهی ها دیدن نتایج تحقیقات در آن ها بسیار سریع است اما باید دانش ژنتیکی بسیار بالایی برای این کار وجود داشته باشد. ضمن این که این ماهی ها با رنگ های مختلف می توانندبه مولفه های مختلفی پاسخ دهند .به طور مثال ماهی با رنگ سبز با قرار گرفتن در آب های آلوده تغییر رنگ می دهد و حتی نوع آلودگی موجود در آب را نیز می تواند نشان دهد. اکنون دانش فنی این کار در اختیارتعداد محدودی ازکشورها و مراکز تحقیقاتی و شرکت های دارویی فوق العاده پیشرفته است .درحوزه فنی ومهندسی نیز یکی از پروژه هایی که از سال 82 شروع و در سال 96 تکمیل شد، ساخت مبدل های فرکانسی دور متغیر بود که در قدرت وولتاژ های بالایی ساخته شد. برای انتقال سیالاتی مانند آب یا نفت ، چنان چه این سیالات به وسیله موتور منتقل شود وبخواهیم میزان سیال را با دریچه مکانیکی کنترل کنیم، انرژی زیادی مصرف می شود حتی اگر بخواهیم با استفاده از توربین این کار را انجام دهیم، این مشکل وجود دارد که توربین های گازی بازده خیلی پایینی دارند ولی در صورتی که ما دور موتور را بایک مبدل فرکانسی متناسب با میزان عبور سیال کاهش دهیم، میزان مصرف انرژی الکتریکی به شدت کاهش پیدا
می کند. اکنون دردنیا هم ازمبدل های فرکانسی برای کنترل دور موتور های الکتریکی به منظور کنترل عبور سیالات آب ، نفت ، فاضلاب و... استفاده می کنند. ما در سال 80دانشی برای وزارت نیرو تولید کردیم و سال 81 و82 متوجه شدیم صنعت نفت ایران پروتکلی را تصویب کرده است که طی آن توربین های تا 10 مگاواتی رابا موتورهای دورمتغیر تعویض کند. تعداد زیادی از این توربین ها باید تعویض می شد که مااعلام کردیم می توانیم این کار را انجام دهیم و طی تفاهم نامه ای قرار شد ما دوتوربین چهار هزار اسب روسی را جایگزین کنیم. منتها اعلام کردندکه شما باید با یکی از دوشرکت فوق العاده معتبر اروپایی این کار را انجام دهید.اما زمانی که هر کدام از این شرکت های معتبر، پایلوت ما را دیدند گفتند به هیچ وجه تمایل ندارند با ما کار کنندو اعلام کردند که شما این دانش را دارید و می‌خواهید با اسم ما به این صنعت ورود کنید و ما این شانس را به شما نمی دهیم . ما این موضوع را به صنعت نفت اعلام کردیم و گفتیم که توان انجام این کار را داریم و تضمین های لازم را هم می دهیم اما متاسفانه موفق نشدیم .تااین که درسال 92 سرانجام یکی از مدیران صنعت نفت، ریسک کرد و قراردادی با ما بست که طی آن دستگاه ساخته شد ودر سال 96 آن را با موفقیت درخط تلمبه خانه ری و درخط لوله نفت ری به شاهرود نصب کردیم .متاسفانه اکنون بین سه تا 10 سال طول می کشدتا اگرشما توانمندی انجام یک کار بزرگ را دارید بتوانید آن را به اثبات برسانیدو این زمان زیادی است که باعث می شود بسیاری از پروژه ها متحول شود. یکی دیگر از مشکلات موجود این است که معمولا وقتی پروژه ای به اتمام می رسد چندان امیدوار نیستیم که در پروژه های دیگر از ما استفاده کنند یا به سمت خرید خارجی نروند . ضمن آن که اگر کسی خرید خارجی کرد، هیچ مرجعی وجود ندارد که ما برویم از او شکایت کنیم که چرا با وجود توان تولید محصول در داخل این محصول از خارج خریداری شده است ؟
یکی دیگر از پروژه های بسیار خوب ما که سال گذشته انجام شد، کسب دانش جدیدی از مته های حفاری بودکه در مقایسه با مته های حفاری که در سال 95 ساختیم، از قابلیت های برجسته تری برخوردار است و گواهی تایید هم دریافت کرده است. هم اکنون نیز کار تولید آزمایشی آن را شروع کرده ایم و طی مراسمی آن را افتتاح خواهیم کرد.فعالیت دیگری که سال گذشته با سرمایه گذاری مشترک با معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری انجام دادیم بحث کسب دانش فنی طراحی وساخت تاسیسات نمک زدایی است که پروژه مشترکی بود ودرمرحله اول آن، کسب دانش فنی ساخت یک پایلوت 25 بشکه در روز، کاملا با موفقیت انجام شد.این طرح یک کارخانه نمک زدای کوچک است که ورودی آن نفت است با 200 هزار ppmنمک وخروجی آن نفت با 25ppmنمک است  . این پروژه به تاییدوزارت نفت رسیدوزمینه ای شد تا بتوانیم پروژه های بزرگ راطراحی یا روی ارتقای تاسیسات موجود کارکنیم .دستیابی به فناوری ساخت سرامیک های ویژه نسوز ، پروژه دیگری است که با سرمایه گذاری مشترک با معاونت علمی آن را به انجام رساندیم. به طور کلی تاکنون درمجموع 11 پروژه را با همکاری معاونت علمی تعریف کرده ایم که پنج مورد از آن به نتیجه رسیده و سه پروژه در حال اتمام است البته در مقطعی هم به دلیل مشکلات مالی و همچنین حذف جدول 14 نتوانستیم پروژه جدیدی تعریف کنیم اما به تازگی طی توافق با معاونت علمی مقرر شده است باز هم با سرمایه گذاری مشترک، پروژه هایی را که به صورت نیمه فعال در آمده است مجدد فعال و
پروژه های جدیدی را شروع کنیم . اقدام دیگر، کسب دانش فنی تصفیه آب همراه نفت یا پساب سیستم های نمک زدایی است. در این طرح هم پروژه هایی را تعریف کرده ایم تا با استفاده از روش های بیوتکنولوژی وغشایی در چند مرحله آب را تصفیه کنیم. خوشبختانه این پروژه در یک پایلوت 200 لیتر در روزبه اتمام رسیده است وباید روی صنعتی سازی آن کار کنیم .
میزان کل سرمایه گذاری مشترک معاونت علمی وجهاد دانشگاهی چقدر بوده است ؟
میزان این سرمایه گذاری تاکنون حدود 14 میلیارد تومان بوده که به طور مشترک تامین شده است .اما نکته ای که لازم است به آن اشاره کنم این است که اکنون یکی از نگرانی های ما استفاده نکردن از فناوری هایی است که تولید شده است . به طور نمونه در ساخت بازوهای بارگیری همواره این قول به ما داده شده است که بانصب این بازو و انجام تست کشتی ،حتماکار ساخت وتعمیر تعداد زیادی از این بازوهای بارگیری به ما واگذار شود اما الان حدود 8-7 ماه است که این طرح معطل مانده و منتظر تست کشتی هستیم .همچنین در بحث ساخت دستگاه لوله مغزی سیال که در عملیات حفاری نفت کاربرد زیادی دارد، متاسفانه به رغم آن که این دستگاه با پول وزارت نفت ساخته شده است، باز هم مورد استفاده قرار نمی گیرد .
مشکل کجاست ؟ آیا به محصول تولیدی شما ایراد کیفی می گیرند یا علل دیگری دارد ؟
خیر . مشکل نبود کیفیت نیست بلکه مجموعه عواملی باعث این اتفاق می شود مثلا در باره لوله مغزی سیال بخشی از این موضوع به توقف پروژه های حفاری باز
می گردد. بخش دیگر علاقه به خرید های خارجی است . درباره  دستگاه لوله مغزی سیال، پژوهشگاه نفت از شرکت ملی حفاری خواسته بود هفت میلیارد پول دستگاه را به آن هابدهند، آن ها هم برای این که این پول را ندهند بدون دلیل عیب روی این دستگاه گذاشتند در حالی که این دستگاه به لحاظ فنی هیچ ایرادی نداشت.
آیا برای این دستاورد ها امکان صادرات هم فراهم شده است ؟
زمانی امکان صادرات برای ما فراهم می شود که در این جا رفرنس خوبی پیدا کنیم. ما امسال حضور خوبی در نمایشگاه نفت و گاز باکو داشتیم چون تصور ما این است که باید به فکر صادرات باشیم .در کشورهای هم جوار هم سه کشور هدف را انتخاب کرده ایم که یکی از آن ها کشور آذربایجان است به خاطر نفت زیادی که دارد. خوشبختانه حضور قوی ما در آن جا به گونه ای بودکه توجه رئیس جمهور باکو را جلب کردو همچنین جلسه ای هم با وزیر انرژی این کشور داشتیم . بنابراین ظرفیت صادرات را داریم امامعتقدیم در صادرات همیشه دولت ها بایدبا گذاشتن خطوط اعتباری پای کار باشند . چون معمولا به واسطه همین خطوط اعتباری است که شما می توانید دیکته کنید من این خط اعتباری را به این شرط به شما می دهم که از محصولات کشور من استفاده کنید.در این جا فرصت خوبی است که ابراز تاسف کنم از قطع خرید گاز ما از ترکمنستان چرا که قرار بودما در مقابل خریدگاز از ترکمنستان بخش زیادی ازپول آن را به صورت تجهیزات بسازیم و دراختیار آن ها قرار دهیم .این فرصتی بودکه ماصادرات تجهیزات مان را به این کشور داشته باشیم وعلاوه برحوزه نفت وگازآن ها قبول کرده بودند در حوزه های دیگر هم این کار انجام شود که فرصت خوبی را برای صادرات فراهم می کرد.به علاوه عراق هم از بازارهایی است که در حال مطالعه روی آن هستیم.
ما در برنامه ششم دو موضوع را با کمک نمایندگان مجلس گنجانده ایم و آن بحث مدیریت خرید های خارجی وگرفتن امتیاز انتقال فناوری است. در حوزه حمل ونقل ریلی وآب شیرین کن ها ما نیاز داریم که تعداد زیادی آب شیرین کن برای تامین آب مورد نیاز کشور بسازیم . بنابراین اعلام کردیم که این خرید باید مدیریت و از بهترین شرکت های دنیا در قبال دریافت امتیاز انتقال فناوری انجام شود ، معتقدیم که جهاد دانشگاهی می تواند متولی این انتقال فناوری باشد، همین موضوع را درباره حمل ونقل ریلی هم مطرح کردیم .خوشبختانه درپروژه ساخت دو هزار دستگاه واگن مترو این بحث مطرح شده ولی باز هم نگرانیم که دوباره با فشار چینی ها منتفی شودوتن به این انتقال فناوری ندهند . بعد از برجام فرصت خوبی فراهم شده بود که شرکت های بزرگ اروپایی از جمله زیمنس آمدند و با خود ما صحبت کردند وبه توافق مشترکی برای ساخت پیچیده ترین قسمت واگن های مترو یعنی سیستم رانش رسیدیم که به صورت سرمایه گذاری مشترک انجام شود ولی متاسفانه با اتفاقاتی که برای برجام افتادآن ها عقب نشینی کردند البته اعتقاد داریم که همین پروسه را با چینی ها هم می توان پیش برد حتی همان دانش دست دومی را که چینی ها از اروپایی ها گرفتند،می توانیم جذب کنیم .
همچنین خیلی علاقه داریم پروژه پمپ های درون چاهی را کار کنیم، این پمپ ها زمانی که فشار گازدر داخل چاه ها افت می کندو مانع خروج نفت از چاه می شود، در ارتفاع چند هزار متری در چاه قرار داده می شود تا نفت را پمپاژ کند.اکنون ما با موفقیت یکی از این پمپ ها را تعمیر
کرده ایم اما مدعی هستیم با توجه به توانی که در حوزه ماشین های الکتریکی داریم توان ساخت چنین دستگاهی را داریم.فعالیت دیگر ما طراحی تجهیزات حفاری افقی است که نیاز جدی کشور است، اکنون طراحی پروژه انجام شده ودر حال ساخت نمونه اولیه هستیم اما پروژه در نیمه راه به دلیل نبود منابع متوقف شده است که بنا داریم این پروژه فوق العاده های تک را انجام دهیم .
آقای دکتر ، جهاد دانشگاهی نهادی است که در ابتدای انقلاب بر اساس یک سری ضروریات تشکیل شد و ماموریت های گسترده ای نیز در آن زمان که شرایط خاص وویژه ای بود، برای این نهاد تعریف شد اما در مقطع کنونی ، نهاد های موازی متعددی را می بینیم که در حوز ه های فرهنگی ، علم وفناوری و...فعالیت می کنند. همین شرایط باعث شده است گاهی این سوال مطرح شود که وجود نهادی مانند جهاد دانشگاهی چه توجیهی دارد؟           شما چه پاسخی برای این سوال دارید ؟
ببینید، ما اگر می خواهیم اقتصادمان یک اقتصاد متکی بر دانش وتولید ملی باشد وبادنیا هم رقابت کندو متکی بر پیشرفته ترین فناوری ها باشد، باید به طور پیوسته تولید علم وفناوری داشته باشیم .امروزاقتصادها عمدتا دانش بنیان هستند و فناوری هم به یک ابزارقدرت تبدیل شده است و کشور ها به راحتی دانش خود را نمی فروشند بلکه نقشه تولید محصول را آن هم با شرایط ویژه به فروش می رسانندضمن آن که مرتب هم فناوری خود رابه روز می کنند تا از صحنه رقابت حذف نشوند بنابراین محرز است که اگر می خواهید رقابت کنید باید پیوسته فناوری تولید کنید.حال فناوری کجا تولید می شود ؟به نظرم فناوری که بتواند در قالب محصول استفاده شود، فناوری نیست که در دانشگاه تولیدشود. دانشگاه می تواند به بخشی از فناوری دست پیدا کند بنابراین باید مرکزی باشد که فناوری ها را کنار هم قرار دهد و در قالب یک محصول آن را به خط تولید ببرد پس باید بنگاه های بزرگ ما خودشان مراکز R&D داشته باشندواستادان دانشگاه ومراکزتحقیقاتی را به خدمت بگیرندوبرای نسل های آینده فناوری تقسیم کارکنند و ماموریت های مختلف به دانشگاه ها بدهند تا بخشی از فناوری ها را تولید کنند .اماواحد های کوچک ما نمی توانند R&D داشته باشند، براین اساس کشورها مجموعه ای مانند جهاد دانشگاهی را مانندفرانکوفر در آلمان طراحی می کنند تا این ها بتوانند وظیفه R&D
واحد های کوچک را انجام دهند، واحد ها به آن ها سفارش می دهند و آن ها هم فناوری تولید می کنند.
به نظر شما جهاد دانشگاهی توانسته است چنین نقشی ایفا کند ؟
خیر، جهاد دانشگاهی الان این نقش را ایفا نمی کند.با توجه به این که اکنون نه صنعت بزرگ ما به حالت رقابت درآمده است و نه صنایع کوچک ما رقابتی هستند بنابراین صنایعی نداریم که به جایی مانند جهاد دانشگاهی برای سفارش تولید فناوری مراجعه کنند.جهاد دانشگاهی اکنون خودش هم نقش R&D آن شرکت بزرگ را دارد وهم نقش R&D آن کارخانه کوچک را ایفا می کندواین ها را در قالب شرکت های دانش بنیان بیرون می دهد. اگر این ساختار درست تشکیل شود واجزای اقتصاد دانش بنیان در کشور شکل بگیرد ما به چنین نهادی نیاز داریم .
به هر حال با وجود نهادهای موازی و این که شما خودتان هم تولید کننده فناوری هستید و هم برای کار بردی شدن این فناوری به طور دایم باید با بخش صنعت در جنگ وجدال باشید، نشان می دهد که یک جای کار ایراد دارد و طبیعتا مجموعه هایی مانند جهاد دانشگاهی تا زمانی می توانند به حیات خود ادامه دهند که بخش هایی مانند صنعت به آن وابسته باشند . با شرایط کنونی فکر می کنید چه عواملی می تواند حیات جهاد دانشگاهی را به مخاطره بیندازد ؟
یک عامل می تواند ما را به مخاطره بیندازد وآن هم این است که ما تصمیمی برای توسعه دانش بنیان نگیریم البته در کشور ما شعارهای خوبی درباره دانش بنیان شدن مطرح می شوداما در عمل ضعیف هستیم. ما تلاش می‌کنیم جایگاه خود را حفظ و نقشی را که بایدداشته باشیم ایفا کنیم اما به هر حال این مسئله باید به لحاظ ساختاری درست شودکه اقتصادمامتکی برتولیدمان باشدوتولید ما هم متکی بر علم وفناوری باشد. در کنار این ها ما به وجود نهادی نیاز داریم که از تولید داخل حمایت کند واجازه ندهد اگر محصولی متکی بر توان ملی تولید شد، از آن استفاده نشودبنابراین ما نیاز به وجود یک نهاد متولی علم وفناوری داریم که مانند معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری می تواند چنین نهادی باشد، البته در صورتی که ما به معنای واقعی، نظام علم وفناوری داشته باشیم .این نظام می گوید اگر شما می خواهید اقتصاد دانش بنیان داشته باشید باید یک مغز فرماندهی داشته باشید که سیاست گذاری عالی بکند وخارج از بدنه دولت باشد اما در ارتباط مستقیم با دولت باشد به طوری که در این نظام نخبگان سیاست گذاری کنند و دولت هم همراهی کند. نتیجه این سیاست گذاری باید در دولت وتوسط وزارتخانه هابرنامه ریزی اجرایی شود و در دانشگاه ها و بنگاه های تحقیقاتی ومراکز پژوهشی جنبه عملیاتی به خود بگیرد یعنی علم در دانشگاه تولید وتبدیل به فن شود در نهایت هم نظارت دقیقی بر کاربردی شدن فناوری انجام شود .این فرایند را نظام ملی نوآوری می گویند.
ما اساسا آن را نداریم این طور نیست ؟
اتفاقا داریم اما اجزای آن درست کار نمی کند یا ناقص است . بالاخره ما شورای عالی انقلاب فرهنگی را داریم که مقام معظم رهبری بحث سیاست گذاری توسعه علمی وفناورانه را به آن ها واگذار کرده اند، البته اکنون برخی آن را قبول دارند وبرخی قبول ندارند به هرحال این نظام وجود دارداما کارکرد درستی ندارد . در واقع نظام ملی فناوری ما بیمار است یا به عبارتی معیوب است به این مفهوم که علم به راحتی تبدیل به ثروت نمی شود . همین سختی را محققان ما برای مدت سه یا پنج سال وگاهی10سال برای تولید یک فناوری متحمل می شوند و در نهایت هم مورد استفاده قرار نمی گیرد و به این علت است که اراده توسعه دانش بنیان در کشور شکل نگرفته است .از آثار این اراده این است که سیاسیون ما برای پیشرفت دانش بنیان به یک وفاق ملی برسند ومصالح ملی توسعه اقتصاد دانش بنیان را تعیین کنند ومتحد ومتفق باشند، برنامه ریزی کنند وبرنامه ها درگردش دولت ها تغییر نکند ومدیرانی که مطابق این برنامه ها پیش رفته اند بی دلیل تغییر نکنند .همین که ما امروز به یک وفاق سیاسی نرسیده ایم نشان دهنده این است که اراده ای برای پیشرفت دانش بنیان وجود ندارد، در واقع شعار می‌دهیم وعمل نمی کنیم.
شما پیشتر اعلام کرده بودید که ما سازمان ونهاد متولی علم وفناوری در کشور نداریم و به همین دلیل پیشنهادی را برای ایجاد یک سازمان علم و فناوری مطرح کرده بودید ، این پیشنهاد به کجارسید ؟
کماکان این مشکل در کشور وجود دارد وبه نظر می رسد این نقش را باید معاونت علمی وفناوری ایفا کند. فناوری یک کار فرا وزارتخانه ای است و تولید، تجاری سازی و کاربرد آن به تعداد زیادی از وزارتخانه ها مربوط می شود بنابراین یک وزارتخانه مانند وزارت علوم نمی تواند این مسئولیت را انجام دهدو معاونت علمی با توجه به ارتباطش با بدنه دولت بهترین گزینه است. برای این کار منتها باید اقتدارلازم هم به آن داده شود اما این اقتدار به معاونت علمی داده نشده است واین معاونت عمدتا در زمینه تولید فناوری سرمایه گذاری می کندکه معتقدیم همین سرمایه گذاری باید محدود شود به چند زمینه خاص که به نتیجه برسیم و مهم تر از آن این است که معاونت علمی باید مرجعی باشد که اگر یک فناوری بر اساس استانداردهای مورد قبول یک صنعت ساخته شد، از آن استفاده شود و دیگر بهانه ای نباشد برای انجام خرید های خارجی یا به دلایل معقول انواع عیب های مختلف را روی محصول داخلی بگذارند واز آن خرید نشود ومتعاقبا این که روی سازندگان هم نظارت شود تا آن ها نیز کار خود را به شکل مطلوب انجام دهند و افت کیفی نداشته باشند وسراغ واردات نروند.یکی از ایراد هایی که اکنون به برخی ازتولید کنندگان گرفته می شود این است که بسیاری از آن ها به دلیل مشکلات داخلی تبدیل به وارد کننده شده اند یعنی از چین محصولی را می خرندومارک ایرانی به آن می زنند در حالی که محصول چینی است وبا کیفیت پایین . صنعت ما به شدت از این موضوع گله مند شده است .به هرحال این سازمان متولی همان طور که نظارت می کند تا از محصول داخل استفاده شود، باید نظارت کند که محصول داخل هم حاصل کار داخل در کشور ما باشد و خدای ناکرده تجارت در واردات انجام نشود اما این اختیار هنوز به معاونت علمی داده نشده است . به هر حال همان طور که به محیط زیست این قدرت داده شده است که کارخانه ای را با آلایندگی بالا تعطیل کند، باید به معاونت علمی هم این اختیار داده شود چراکه فکر می کنیم پیشرفت یک کار برنامه ریزی شده و هوشمندانه است و اگراین هوشمندی را به خرج ندهیم پیشرفت نمی کنیم.
همان طور که می دانید در برنامه های توسعه ای مختلف همواره سهمی برای بودجه پژوهشی در GDP تعیین
می شود اما متاسفانه کمبود اعتبارات پژوهشی طی سال های مختلف باعث شده است ما نتوانیم به این سهم تعیین شده برسیم وسال هاست سهم پژوهش ما در GDPکمتر از نیم درصداست . من به یاد دارم که شما زمانی ضمن گلایه از کمبود اعتبارات پژوهشی اعلام کردید محققان رویان حتی صندلی برای نشستن ندارند. درشرایط فعلی کمبود اعتبارات پژوهشی که سالانه گریبان مراکز پژوهشی ما را می گیرد، در زیرمجموعه های جهاد دانشگاهی از جمله پژوهشگاه رویان و دیگر مراکز پژوهشی کشور چه تبعاتی داشته است؟
درست است که  الان وضعیت بودجه پژوهشی کشور مناسب نیست اما اگر بخواهیم این بودجه را در همین سیستمی که برنامه درستی برای هدایت پژوهش ندارد، افزایش دهیم ، به نظرم اتفاقی در کشور نمی افتد. اول باید نظام علم وفناوری درستی در کشور شکل بگیرد . این که امروز همه مراکز تحقیقاتی ما بیایند روی سلول های بنیادی کار کنند، همه دانشگاه های بزرگ و رده بالای ماروی فناوری نانو یا روی پروژه ازدیاد برداشت از مخازن نفت کار کنند جواب نمی دهد. اول باید نظام فناوری ما نظام درستی باشد و پژوهش ما ماموریت محورباشد. ما پژوهش نمی کنیم که پُز تعداد مقاله بدهیم بلکه پژوهش می کنیم تا مشکلات کشور و نیازهای فناورانه امروز وفردای کشور را حل کنیم. مقاله محصول جانبی یک کار خوب علمی است و تا زمانی که این سیستم را اصلاح نکنیم هرچه بودجه پژوهشی را اضافه کنیم ممکن است ثمره آن این باشد که تعداد مقالات افزایش پیدا کند یا کارهای خوبی هم انجام شود اما درصدبه نتیجه رسیدن این کارهای خوب بسیار کم است. کل این نظام باید درست و بعد هم برنامه ریزی و بودجه تزریق شود .آن موقع است که نقش دانشگاه ها و دیگر بخش ها مشخص می شود.اگر این جایگاه ها را درست تعریف کنیم طبیعی است که باید بودجه هم افزایش پیدا کند، بودجه ها منجر به نتیجه شود و دوباره ایجاد ثروت کند .
شما عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی هم هستید.مسئله ای که امروز وجوددارد بی توجهی دستگاه ها به اجرای نقشه جامع علمی کشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است چنان که دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هم چندی پیش اعلام کردند روند اجرای نقشه جامع توسط دستگاه های اجرایی رضایت بخش نیست چه نظری در این باره دارید ؟
اولین مشکل ما این است که ارتباط سیستماتیک و روانی بین شورای عالی انقلاب فرهنگی وبدنه اجرایی کشور وجود ندارد به این دلیل که دولت معتقد است شورای عالی انقلاب فرهنگی در قانون اساسی وجود ندارد . در حالی که جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی که ماموریت آن سیاست گذاری علم وفناوری است کاملا درست است و باید سیاست گذاری عالی در خارج از دولت انجام شود.اما دولت ها در کشور ما خودشان را سیاست گذار، برنامه ریز و مجری می دانند که این مشکل باید حل شود البته به ظاهر ما این کار را کرده ایم .رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی رئیس جمهور است ورئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه هم اعضای آن هستند ولی هیچ گاه ننشسته ایم این مسئله را یک بار برای همیشه حل کنیم که اگر سندی در شورا تصویب شد، در بدنه اجرایی دولت مورد استفاده قرار گیرد . نمی شود سندی تصویب شود و دولت خودش را با آن بیگانه بداند اما اکنون با چنین حالتی مواجه ایم . اسناد خوبی تهیه می شود اما در بسیاری از اسناد شما اراده دولت و وزیر را پشت آن نمی بینید و تا زمانی که این توافق را درباره اصلاح ساختار نظام ملی نوآوری نداشته باشیم همین وضعیت ادامه دارد .هرکسی برای خودش به صورت جزیره ای کار می کند.
آقای دکتر از ابتدای امسال ما شاهد یک بی ثباتی در وضعیت اقتصاد کشور بوده ایم ؛ نوسانات نرخ ارز تقریبا همه ابعاد کشور را تحت تاثیر قرار داده است این موضوع صرف نظر از این که همه ابعاد کشور را تحت تاثیر قرار می دهد حیات شرکت های دانش بنیان را هم به خطر می اندازد. می خواهم بدانم اگر این بی ثباتی کنترل نشود تا چه اندازه می تواند برای پیشرفت علم وفناوری وفعالیت شرکت های دانش بنیان در کشور مخاطره آمیزباشد ؟
قبل از این که پاسخ این سوال را بدهم، برگردیم به این که چرا این اتفاق افتاده است .این بی ثباتی حاصل این دولت و دولت قبل نیست بلکه مجموعه ای ازنبود  هماهنگی ها وتصمیم گیری های نادرست در کشور باعث این وضعیت شده است . به نظر می رسد در کشور سیاست گذاری داخلی و خارجی در ساختار های جدایی انجام می شود و با هم هماهنگ نیستند در حالی که کشور مانند ظروف مرتبط است . موضوع دیگر این است که اختلافات سیاسی ما بیش از حد بزرگ و کشدار شده است و همین وضعیت توسط عده ای مورد سوءاستفاده شخصی وجناحی قرار می گیرد یعنی ما باید جناح های سیاسی وفادار به انقلاب را به یک توافق برای اداره کشور برسانیم. اگر این توافق حاصل نشود ما نمی توانیم برنامه ریزی دراز مدت داشته باشیم و باید کسانی که آتش این دعوا های سیاسی را شعله ور می کنند از نظام سیاسی کشور دور کرد.در کشور ما با ید احزاب قوی وریشه دار ایجاد شود و ما به حداقل دو حزب قوی نیاز داریم. حزب محل تربیت مدیر ورئیس جمهور و وزیر است، محل انجام سیاست گذاری های بلند مدت واصلاح سیاست گذاری های شکست خورده است .این ضعف ها را باید اصلاح کنیم . طبیعتا ادامه این وضعیت بر حیات شرکت های دانش بنیان هم تاثیر گذار خواهد بود و حیات این شرکت ها را به مخاطره می اندازد و باعث خواهد شد ما سرمایه های انسانی مان را از دست بدهیم . بنابراین این مشکلات برطرف نخواهد شد مگر آن که ما به یک وفاق ملی برسیم .
لینک منبع خبر
سایر اخبار این روزنامه
پیامی که نباید اشتباه شنیده شود مروری بر چند پرونده که عاملان جنایت آن ها تحت تعقیب هستند شروط نشدنی مقتدی جامعه، یک آزمایشگاه بزرگ! بهاء الدین خرمشاهی: نگرانی از افت تیراژ کتاب به زیر 1000 نود و هفتِ رویایی بورس ؟ 3 تا 10 سال؛ زمان اثبات «ما می توانیم» به مسئولان! تذکرات صریح مراجع به دولت و قوه قضاییه رکورد تولید بنزین شکست توحش آل سعود جنس جور سریال ها پاسکاری فهرست گیرندگان ارز دولتی از بانک مرکزی به وزارت اقتصاد «استعمار مدرن» در عرصه فضای مجازی جدال کلامی بر سر سقوط «آسمان» تقریبا هیچ؛ نتیجه یک هفته فراخوان ضد انقلاب چین درخواست آمریکا برای تحریم نفت ایران را رد کرد گمانه ها از سیاست جدید ارزی